Nuse përtej detit

[Idila]

Do të kthehem Bespinë...!

Nga testamenti i pashkruar i Gjin Serembes:
"Dëgjoni, o bijt e mi - iu drejtua Gjin Serembja nipërve e mbesave të tij - ju duhet të dini se prej ku kemi ardhur ne këtu në Strigar. Ju mblodha sonte që të gjithëve t`ju tregoj. E dini ju se si e quajnë qytetin tonë italianët?
- Po, Kosmos Albanese. - U përgjigj një djalë i vogël.
- Ne e pagëzuam Strigar për të mos e harruar kurrë Strugën, vendlinjen tonë matanë detit. Strugën e bukur buzë liqenit me plepa të gjatë e shelgje të pikëlluara. Drini i Zi e ka ndarë mes për mes, kurse ne na ndau i ziu barbar - turku. Mos e harroni gjuhën tonë...zakonet...mos e harroni..." - Gjini, i përmalluar mbylli sytë përgjithmonë pa e përfunduar testamentin e tij!

vazhdon...

[Idila]

* * *

Gjin Serembja atë ditë u zgjua herët dhe ngadalë hoi jorganin mënjanë që të mos ia prishë gjumin së shoqes, Donës. U ngrit, veshi rrobat dhe duke ecur në maja të gishtërinjve iu afrua derës dhe filloi ta hiqte llozin duke shikuar nga shtrati. Dona u kthye në krahun tjetër. Dukej e lodhur. Tërë natën s`kishte vënë gjumë në sy. Kishte menduar e kishte qarë, jastëkun e kishte bërë qull. Me të dëgjuar trikëllimën e derës, u ngrit sakaq.
-Është koha Gjin? - e pyeti të shoqin.
- Jo...jo...fli edhe pak, - u përgjigj ai.
- Po ti pse je veshur? Nga vete kështu? - e pyeti ajo duke i fërkuar sytë me duar.
- Do të dal edhe njëherë nga liqeni.
- Jo... mos shko, nuk sheh se ç`bëhet? Do të të vrasin të mallkuarit! - U shqetësua ajo.
- C`flet moj Donë? Sikur nuk e di që unë u rrita e u plaka me këtë të bekuar liqen.
- Prit sa të gdhihet, shko ditën - e luti ajo - ku dihet se ç`pjell nata?
- Le të pjellë ç`të dojë, unë do të shkoj. Nuk mund të rri pa e parë liqenin...pa e parë barkën time...
Dona s`foli më. Fjalët e të shoqit e prekën thellë. Ajo dëgjoi tek mbyllej dera dhe kollitjen e tij.

vazhdon...

[Idila]

Gjin Serembja u afrua buzë liqenit, u përkul dhe e piu një grusht ujë esëll. Valët e lehta të liqenit ia ledhatonin këmbët. Preku me duar barkën që e kishte gdhendur vetë sipas merakut me llojlloj zbukurimesh. Në ballë të saj e kishte gdhendur shqiponjën dhe barka e ti, kur lundronte, dukej sikur fluturonte. Hipi në barkë dhe u nis nga mesi i liqenit.
- T`i shoh edhe një herë këto male - filoi të fliste me vete. Të shoh edhe një herë nga liqeni si duket Struga ime, si duket vendlindja ime e bukur. Nxori nga xhepi shaminë dhe i fshiu dy pika lot që i rrëshqisnin faqeve.
- O Drini i Zi, pse e ndave qytetin tim të bukur! O Zot, pse na ndan zemrat tona?! O turk, o barbar, ne do kthehemi!
Rrezet e diellit ranë mbi sipërfaqen e ujit dhe prej barke deri në breg nga lindja dukej sikur u hap një rrugë nëpër liqen. Kjo e mërziti edhe më shumë Gjin Seremben, sepse ia përkujtoi rrugën e gjatë e të mërzitshme që do të bënin për në Itali, ia përkujtoi rrugën "Via Egnacia". Hodhi lopatat në ujë dhe u nis drejt bregut me zemër të plasur. U ndal buzë liqenit, e puthi barkën që e kishte gdhendur me aq dashuri dhe e lishoi të lundronte nëpër liqen. Barkën filluan ta rrihnin valët dhe ta bartnin sa andej - sa këndej...

vazhdon...

[Idila]

Pulëbardhat herë ngriheshin lart në qiell herë uleshin në sipërfaqen e liqenit dhe lagnin krahët e tyre. Asnjëherë Gjini s`i kishte parë pulëbardhat kaq të shqetësuara. I silleshin atij mbi krye sikur donin t`i thonin diçka!...
Piu edhe një herë ujë nga liqeni dhe u nis i përmalluar për në shtëpi. Gjinin sikur e shtrëngonte njeri për fyti. Filloi të kollitej. Sa e dëgjoi Dona, doli te dera.
- U ktheve Gjin? - e pyeti ajo.
- U ktheva. - u përgjigj ai i mërzitur.
- Të dhemb gjë? Ti je zbehur në fytyrë?!
- Jo! - u përgjigj me zor ai dhe iu drejtua të shoqes:
- Dona!
- Urdhëro Gjin!
- Kur do niset karavani, s`kanë lajmëruar gjë?
- Sot në mesditë u përgjigj ajo.
Ata u shqetësuan pa masë. Nuk i zinte vendi - vend.
Gjithëçka kishin në shtëpi, i bënin gati t`i merrnin me vete.
- Karavani po niset!
- Karavani po niset!
Shpejtoni pak! - dëgjoheshin njerëzit duke thirrur nga të katër anët e qytetit. Lemeritjet e tyre kishin kapluar qytetin. Qentë ulërinin. Murroja Gjinin e ndiqte këmba - këmbës, e s`ndahej dot nga i zoti.

vazhdon..

[Idila]

* * *

- Do të kthehem mos u mërzit - i thoshte Doda Bespinës dhe ia fshinte lotët nga faqet.

- Jo nuk kthehesh, Dodë! - përgjigjej ajo dhe mbështeste kokën në krahërorin e tij. Ai e shtrëngonte fort dhe ia ledhatonte flokët që i arrinin deri në vithe.

Bespinë Muzhaqi dhe Dodë Serembja ishin rritur bashkë. Bashkë kishin kullotur bagëtinë që nga mëngjesi e deri në mbrëmje. Vetëm nata i kishte ndarë. Nëse një ditë s`e shihnin njëri tjetrin, u bëhej se nuk ishin parë vite të tëra. Ashtu të përqafuar ata sollën ndër mend natën kur Bespinës i kishte humbur lopa në mal, pastaj si kishin humbur vetë. I kujtuan thirrjet trishtuese të asaj nate të tmerrshme...
S`e humba vetëm lopën, por humba edhe Dodën. Doedën tim. Ah, Dodë, të humba! Ajo nuk thërriste me zë të lartë, sepse nuk donte të dëgjonte përsëri kumbimin e zërit të vet që i dukej sikur e përqeshte e që e neveriste aq shumë.
O...Oj Bespinë! - Doda thirri me gjithë fuqinë dhe e zgjati i-në sa mundi.
- Ja ku jam, Dodë! - u përgjigj ajo. U gëzua kur dëgjuan zërin e njëri tjetrit, sepse vetëm atëherë e kuptuan se të dy ishin gjallë. U përqafuan duke thënë:
- S`do të ndahemi kurrë më!
- Kurrë...kurrë...kurrë...
Nga pëllitja e lopës ushtoi mali.
Të çaftë ujku të çaftë! e mallkoi Bespina.
- Do të na çante neve, se ty s`të gjen gjë jo!

Dhe vëtet Dodë, ujku s`na ndau, ndërsa sot po na ndan barbari, turku. Më mirë të na co...bashkë, do të ishim bashkë... ajo fliste si në ankth. Karavani u nis. Njerëzit thërrisnin të trishtuar. Retë e zeza e mbuluan qiellin. Shiu që binte ua lante faqet e përlotura...

vazhdon..

[Idila]

Gjini iu afrua Dodës, e kapi për krahu e i tha:
Ec, Dodë!
- Jo! - klithi Bespina. Gjini ia fshiu lotët Bespinës dhe e përqafoi duke i thënë:
- Lamtumirë!
Ajo nuk iu përgjigj përshëndetjes. U shtang në vend dhe qante me dënesë.
- Mirupafshim Bespinë! - e përshëndeti Doda. Sytë i ishin mbushur me lot dhe ajo e shihte si nëpër mjegull Dodën që alrgohej në drejtim të Qafë Thanës. Ai i kishte hipur kalit për prapë dhe sa më shumë që largohej aq më e vogël i dukej Bespina, aq më i vogël dukej qyteti.
Doda thirri edhe një herë:
- Do të kthehem Bespinë...


vazhdon..

[Idila]

* * *

Njerëzit e fshatit Strigar me vite të tëra shkonin në një kodër buzë detit Jon dhe shikonin nga lindja gjersa dielli lëshonte rrezet e para, pastaj fillonin lutjet. Pas lutjeve kryeplaku i Strigarit ngrihej nëkëmbë para tyre dhe dorën drejtonte nga dielli:
- Ja atje, matanë detit, ku lind dielli, atje është vendlindja jonë!
Të gjithë qanin. Secilin mëngjes kodrën e lanin me lot. Më vonë e pagëzuarn "Kodra e lotëve". Me të mbaruar lutjet, ata shpërndaheshin kodrave djerrë të Strigarit. Ato o mbillnin me lloj agrumesh dhe për pak vjet djerrinat e Strigarit u bënë kodrat më pjellore e më të bukura jo vetëm në rrethinë, por edhe në tërë Kalabrinë!
Testamenti i pashkruar i Gjinit dhe kujtimet e paharruara të vendlindjes së tyre përcilleshin gojë më gojë e brez pas brezi në Strigar. Zefi i vogël dëgjonte me vëmendje rrëfimet për vendlindjen e të parëve të tij dhe ndonjëherë papritur i shpëtonte ndonjë pyetje:
- Si e ndau Drini qytetin? A është e bukur Struga? Po Doda, u kthye te Bespina?

vazhdon..

[Idila]

Të vjetrit rrudhnin krahët dhe habiteshin me pyetjet që bënte Zef Serembja i vogël. Ata përpiqeshin që me përgjigjet e tyre të kënaqnin vogëlushin, mirëpo kishin kaluar shekuj të tërë e ngjarjet e vërteta ishin zbehur aq shumë, saqë ato i kishin ngritur në legjenda që të mos harroheshin kurrë...
Zef Serembja shpesh shkonte te "Kodra e lotëve". Ulej aty dhe sodiste detin. Valët e detit Jon e mbushnin plot mall për vendlindjen e stërgjyshëve dhe nxirrte nga xhepi fletoren e lapsin dhe ia niste të shkruante, por vargjet shpesh i ngatërroheshin:

Tërë shkëlqim më hapet para deti.
Se ne të huaj jemi te ky dhè!
Sa vjet shkuan, e zemra nuk harron
Që ne turku na la pa mëmëdhe.

Zef...Zef...Zef! - thirri Nerënxa duke u ngjitur këmbadoras kodrës. Ai brofi në këmbë i shqetësuar:
- Po ç`ke Nerënxë? Kush të ndjek?
- Asnjër..asnjëri... - dhe iu hodh në grykë. Ajo mezi merrte frymë.
- Uh, sa u lodha! - tha ajo.
- Pse vrapoje aq shumë? - e pyeti Zefi.
- Lermë të pushoj pak, Zef, se nuk e di as vetë si t`ia nis. Ai u bë edhe më i paduruar:
- Ë moj, fol se më plase!
- Zef, babai im ka vendosur... që ne...
- Të mos takohemi më! - ndërhyri Zefi...
- Jo..jo...që ne të shkojmë në Brazil. Unë nuk dua të shkoj, por ai s`më dëgjon. Pse e kundërshtova më ra me shuplakë. Shikomë! - Ajo e ktheu nga Zefi faqen e skuqur.
- Edhe kjo m`u desh tani - mendoi dhe vazhdoi - s`na u hoqën këto ngjarje kurrë. Pastaj foli me zë:
- Doda e la Bespinën, Nerënxa do ta lërë Zefin...
-C`flet kështu, Zef, unë të dua?! Do të kthehem s`rroj dot pa ty!
Është një histori e vjetër dhe e hidhur, Nerënxë, mos ma zër për të madhe.
- Ma rrëfe, ma rrëfe! - nguli këmbë ajo.
Zefi ia nisi rrëfimit për Bespinën e bukur, për Strugën e bukur matanë detit. Rrëfimi i preku thellë. Ia fshinë lotët njëri-tjetrit.
- Ja kështu Nerënxë, si ty. Doda thërriste: Do kthehem Bespinë!... Por, thonë se s`u kthye më kurrë...
- Mos fol ashtu, Zef! - i tha Nerënxa dhe ia zuri gojën me dorën e saj të butë. Ai e puthi.
- Dëgjo Nerënxë. për Bespinën kam shkruar një vjershë, titulli është "Më të bukurës që është në Strigar" E kam titulluar mirë?
- Shumë mirë! Zef, është e bukur Struga?
- Po, shumë e bukur! Si Nerënxa ime, - i tha ai dhe ia hodhi dorën në qafë. Qeshën të dy, u kapën për dore dh u nisën drejt Strigarit të tyre të bukur.

Fund