MARTIRET E KRISHTERIMIT

[Psikologu]

Martirët Dëshmi e Krishterimit të Hershëm


1-Shën Asti, i cili ka qënë episkop i komunitetit të krishterë të Durrësit u martirizua në kohën e përndjekjes së tretë nga Perandori Trajan (98-117). Shën Asti u kap nga guvernatori i Durrësit Agrikol duke e lidhur lakuriq tek një pemë i lyer me mjaltë, ku dha shpirt i pickuar nga grencat në vitin 98 pas Krishtit.(9)

2-Shën Elefter Çudibërësi. Ishte episkop i komunitetit të krishterë të Vlorës dhe i gjithë Ilirisë. U dorëzua prift në moshën 20-vjeçare prej episkopit të Romës, i cili e dërgoi në Vlorë për të predikuar Ungjillin. U martirizua në kohën e përndjekjeve të perandorit Ardian. Episkopi Elefter u thirr në Romë nga vetë perandori dhe u këshillua që të braktisë krishterimin. Ai nuk pranoi dhe iu nënshtrua torturave deri sa më në fund i prenë kryet me shpatë në stadiumin e Romës në vitin 120 pas Krishtit. Po në të njëjtën kohë u vra me shpatë edhe nëna e tij Anthia në çastin kur po puthte me mall lipsanin e djalit të saj. Lipsanët e tyre i morën të krishterët dhe i sollën në Vlorë.(10)

3-Shën Therini është martirizuar në Butrint gjatë përndjekjes së shtatë ndaj të krishterëve nga perandori romak Decius (249-251). Mbas torturave të shumta Shën Therinin e hodhën në hipodrom në mesin e egërsirave, por për çudinë e spektatorëve ato nuk e prekën. Më në fund Shën Therinit së bashku me dëshmorin Donat iu prenë kokat me shpatë në Butrint në vitin 250 pas Krishtit.(11)

4-Dëshmori Danaks ka qënë Anagnost i kishës së Vlorës dhe Ilirisë. Nuk dihet me saktësi koha e martirizimit të tij, por simbas Sinaksarit të Nikodhim Agjioritit, Danaksi ishte ngarkuar me ruajtjen e objekteve të shenjta të kishës së Vlorës. Më vonë u diktua dhe e detyruan që t’u bënte fli idhujve. Pasi nuk pranoi i prenë kokën me shpatë e kështu mori nga Perëndia aureolën e martirit.(12)

5-Dëshmori Trifon i Sheqishtës përmendet nëpër sinaksarët e kishës se është kapur dhe varur mbi një shelg në vitin 313 pas Krishtit. Lipsani i Shenjtit ruhej deri në vitin 1967 në një manastir që mbante emrin e tij.(13)

Këta ishin disa nga martirët që dhanë jetën gjatë përndjekjeve ndaj të krishterëve në Shqipëri. Ata kanë qenë të shumtë, por për shkak të zhdukjes së dokumentave nga sulmet e ndryshme barbare, emrat e tyre nuk njihen. Mund të themi se martirët janë dëshmia më e vyer e elementit të krishterë në trevat shqiptare sepse gjatë dhjetë përndjekjeve të përgjakshme të tre shekujve të parë të krishterimit, Kisha jonë nuk u zhduk, por përkundrazi u forcua më tepër dhe kjo i dedikohet qëndresës e besimit të të krishterëve.

Në tokën e Ilirisë predikuan Ungjillin këta shenjtorë, disa prej të cilëve u martirizuan në trojet tona.

1-Apostull Pavli.

2-Apostull Qesari.

3-Shën Asti.

4-Shën Elefteri.

5-Shën Donati dhe Therini (+250 në Butrint).

6-Shën Danaksi (shek.III).

7-Shën Isavri, Vasili, Inoçenti, Filiksi, Ermia, Peregrini (nga Apollonia shek. III-të).

8-Shën Trifoni (+313) nga Sheqishtja.

9-Shën Donati, episkopi i Evrias (+387).

10-Shën Joan Vladimiri (+1015).

11- Shën Joan Kukuzeli (shek. XII-të).

12- Oshënar Nifoni nga Lukova (+1411).

13- Oshënar Nikita shqiptari (+1809).

14- Dëshmori Kristo Kopshtari (+1748).

15- Shën Nikodhimi i Beratit (+1722).

16- Shën Kozmai (+1779).(14)


Ja vlen të përmendim se edhe Shën Jeronimi, i cili përktheu Dhjatën e Vjetër nga Hebraishtja, kishte lindur në Stridon, qytet në kufirin verior të Dalmacisë nga një familje e krishtere në vitin 347. Përkthimi i tij do të bëhej më vonë versioni zyrtar i Kishës Latine, e ashtuquajtura VULGATA. Teksti biblik i përkthyer prej tij ishte shumë i përafërt me origjinalin dhe do t’i kushtonte atij 15 vjet punë kolosale.(15)

Nga praktikat e sinodeve ekumenike dhe më konkretisht në Sinodin e III-të Ekumenik në vitin 431 përmenden episkopët e Durrësit Efkarios dhe Feliks, si dhe episkopët e qyteteve të Apolonisë dhe Velidhës. Ndërsa në praktikat e Sinodit të IV-të Ekumenik të vitit 451 gjejmë emrat : Efsevi episkopi i Apolonisë dhe Epirit të Ri, Peregrini i Finiqit, Klaudio i Ajazmës, etj.(16)

Si konkluzion i përndjekjeve ndaj të krishterëve mund të themi se krishterimi nuk ishte religjion i mirëpritur në Perandorinë Romake. Kur bëhet fjalë për trevat e Ilirikumit, ai u përndoq në mënyrë të pamëshirëshme nga perandorët romakë, disa prej së cilëve ishin të gjakut ilir.


Vazhdon....