Revolucioni Shkencor

[Nikco]

ABSTRAKTE:
Persa i perket efektit mbi shkencen, revolucioni shkencor ishte i gjithi i mire. Sidoqofte meqe universi u pa te funksiononte me ane te ligjeve strikte, Zoti filloi te behej si i panevojshem per aktivitetin e saj te perditshem. Prej revolucionit shkencor doli kontradikta qe u perdor qe prej atehere per te sulmuar Kishen me çeshtjen e Galileos. Ka dy fusha kryesore te ketij sulmi: Qe Kisha persekutoi dhe denoi ashper Galileon per bindjet e tij shkencore dhe se Kisha i denoi bindjet e tij shkencore si heretike, duke treguar keshtu se Kisha nuk eshte e pagabueshme.
Te dyja keto akuzime poekzaminohen.

REVOLUCIONI SHKENCOR

Historia e shekullit te 17-te nuk eshte bere vetem ne fushbeteja dhe keshtjella. Gjate ketij shekulli pati edhe nje shperthim te madh te njohurive shkencore. Zbulime te reja, sikurse Teleskopi çoi ne zbulime te reja. Ndoshta gjeniu me i madh i revolucionit shkencor ishte Isak Newton (1642-1727). Ky anglez briliant beri shume nga zbulimet e tij ne moshen 25-vjecare. Kur ishte 24 ai botoi teorine e tij mbi ligjin universal te gravitetit. Ai shpjegoi levizjet planetare dhe zhvilloi ligjet e levizjes. Ai shkroi 'Principia Mathematica', beri zbulime ne optike dhe ne parimet e kalkulus. Megjithese shume nga teorite e tij iu kaluan veprimtarise se Einstein-it, ligjet e tij shpjegojne saktesisht levizjet e dukshme te universit.

Nje anglez tjeter, William Harvey, luajti nje rol te rendesishem ne mjeksi. Ne 1628 ai zbuloi qarkullimin e gjakut dhe thksoi perdorimin e eksperimentit, observimit ne mjeksi, se sa mbeshtetjen ne autoritetet klasike.

Persa i perket efektit mbi shkencen, revolucioni shkencor ishte i mire, por pati pasoja demtuese filosofike dhe teologjike.
Filosofikisht filloi te theksohej ekzagjerisht fuqia e mendjes njerezore dhe nje lloj krenarie intelektuale. Gjithashtu shume adoptuan determinizmin. Meqe universi shihej te ndiqte ligje te paracaktuara dhe te pandryshueshme, u mendua prej shumeve se njeriu nuk mund te ndryshoje as destinimin e tij, duke mohuar keshtu vullnetin e lire.

Kjo krenari intelektuale çoi ne teologjine Deiste: Besimi se Zoti e krijoi universin, por nuk perkujdesej me per te dhe as per qeniet njerezore.

Shumica e njerezve para kohes se Galileos, besonin ne geocentrizem: qe toka ishte qendra e universit dhe qe trupat qiellore rrotulloheshin për-rreth tokes. Kjo teori dukej ne pajtim me shkrimet, e cila ne nje vend per shembull, flet per Joshuan (Jezusin) qe ben Diellin te ndaloje. Dhe gjithashtu meqë Bir i Zotit u misherua ne toke, u duk e pershtatshme se toka ishte qendra e universit. Sidoqofte ne 1453, Koperniku, nje meshtar polak, botoi Revolucionet e orbitave qiellore, e cila kish dhene perparesi teorise se heliocentrizmit: qe Dielli eshte qendra e sistemit Diellor dhe qe toka rrotullohej rreth Diellit.
Libri iu kushtua Papa Palit te III-te dhe u prit me respekt ne audiencen e Vatikanit.

Martin Luter, ne krahun tjeter, e denoi fuqimisht, duke u bazuar literalisht ne Bibel.

Galileo ishte ne katedren e matematikes ne universitetin e Pisa-s dhe me vone ne Padova, ku edhe u mbiquajt "grindaveci", sepse gjithnje fillonte grindjet. Ai permiresoi teleskopin, duke zbuluar henat e Jupiterit, levizjet te cilat ishin nje argument kundra geocentrizmit. Ai botoi nje liber te quajtur "lajmetari yjor" dhe filloi te shtyje nga heliocentrizmi.

Ne 1611, Galileo shkoj ne Rome per te zhvilluar me tej teorite e tij, ku pati edhe nje audience me Papen Palin V-te. Kardinal Robert Bellarmine, nje shkollar jezuit u mrekullua nga teorite e Galileos, por merakos per pasojat qe do linin publikimet teper te shpejta te tyre, ne mendjet e katolikeve te thjeshte. Ai sidomos u merakos sepse Galileo kishte nje tendence te tallej me kundershtaret e tij dhe te mbivleresonte çeshtjet personale.

vijon.....