Konflikti me familjen e Ismail Kadaresë

[Ethnic Albanian]

Familja Rrapi: Konflikti me familjen e Ismail Kadaresë

Nënë e bir flasin nga SHBA për konfliktin me familjen e shkrimtarit
të njohur, në emisionin televiziv "Top Story"

Janulla dhe Renato Rrapi, nënë e bir, ishin të pranishëm mbrëmë,
përmes një lidhjeje të drejtpërdrejtë satelitore nga SHBA, në
emisionin televiziv "Top Story". Ata treguan versionin e tyre mbi
konfliktin me familjen e shkrimtarit të njohur shqiptar, Ismail
Kadare, 22 vjet më parë.

Intervista me Renato Rrapin

- E di që keni kaluar në vitet e fundit në shumë strese dhe më thonë
që keni dalë nga një depresion. Shpresoj të jesh në gjendje të
flasësh për historinë tënde me vajzën e Ismail Kadaresë. Familja e
vajzës thotë që ju nuk keni pasur asnjë lidhje me të, përkundrazi që
ju e keni shqetësuar dhe bezdisur vajzën e shkrimtarit.

Jo, jo, ne ishim komshinj dhe në fillim ishim si miq. Pastaj më vonë
u kthye në dashuri. Krahas kësaj ishin ato historitë e
psikiatrisë… Policia më ka çuar për ekzaminim, s`kishte asnjë
shkak.

- Përpara se të shkojmë tek Psikiatria. Çfarë mban mend ti, çfarë
kujton ti nga raporti me vajzën e Ismail Kadaresë?

Qysh në fillim, sa u njohëm flisnim në telefon. Kur mbaronte shkolla
flisnim tek hyrja e pallatit të saj. Atje, një hetues na kapi një
herë duke folur tek hyrja e pallatit. Mua më çoi direkt në psikiatri
për ekzaminim. Pastaj më vonë ishte si punë dashurie e fshehtë,
gjithmonë me frikën e policisë.

- Pra, ju thoni që keni pasur një histori dashurie me vajzën e
Ismail Kadaresë?

Të fshehtë, të fshehtë...

- Nëna juaj thotë që ju kanë kërcënuar dhe ju kanë rrahur...

Kjo dashuri ishte 2 vjet ose 3 vjet, nuk e di sa zgjati, por është e
vërtetë. Më kanë trajtuar keq.

- A i mbani mend personat qe ju kane trajtuar keq? A i njihni ata?

Jo, jo kush i mban mend?! Ishin policë, të veshur policë.

- Gjatë momentit që ushtronin dhunë ndaj jush, a ju jepnin ndonjë
arsye përse ju kishin thirrur në polici, përse po ushtronin dhunë
ndaj jush, përse po ju rrihnin? A ju jepnin një motiv për këtë?

Nuk më kanë rrahur dhe aq shpesh me sa mbaj mend unë. 2 -3 herë. Po
më thonin: "kush je ti?!"... Si presion psikologjik me të gjitha
format që kishte policia atëherë.

- Ju kanë përmendur emrin e Kadaresë apo të familjarëve të Kadaresë
gjatë këtyre seancave në hetuesi dhe në polici?

Ata më dërgoni fletë-thirrje në shtëpi për t`u paraqitur në rajonin
e policisë. Dhe kur shkoja, paraqitesha në rajon të policisë, një
herë ka qenë edhe e bija e Ismailit, Gresa. Duke bërë presion
psikologjik: "kush je ti?!" e tjera e tjera.

- Renato, ju thoni që ka qenë dhe Gresa në një nga këto thirrjet në
polici?

Një herë ka qenë edhe ajo.

- Cili ishte pozicioni i saj?

Ajo ka qenë e re dhe nuk e dinte se çfarë po ndodhte. Ndoshta i
shikonte gjërat nga një pozicion tjetër, kurse unë nuk isha në
pozicionin e saj. Megjithëse kisha luajtur filma, isha në lice për
violinë dhe kisha ëndrra për të ardhmen, po isha krejt në pozicion
tjetër.

- Ju duket që e keni dashur vajzën e Ismail Kadaresë?

Kështu mendoja unë.

- Kur patë që historia me të po përfundonte, atëherë përse
këmbëngulët ta vazhdonit?

Në fillim, unë pata idenë të tërhiqesha, por ajo deshi të me fliste.
Më çoi haber ta merrja në telefon. E mora në telefon dhe foli si e
përlotur, që të mos ta ndalonim, por ta vazhdonim. Dhe pata pasoja...

- Ju ka thënë ajo ndonjëherë që ka pasur presion nga familja e saj
për të ndërprerë lidhjen me ju?

Po, po, më ka thënë. Por ju thashë, që ishte një dashuri e fshehtë...

- Ju vetë keni pasur presion nga mamaja juaj për të vazhduar këtë
lidhje?

Jo, jo. Mamaja madje me thoshte hiq dorë. Mamaja më thoshte: "mos
vazhdo se do gjesh belanë!"

- Renato, zoti Kadare pohon në intervistën e tij, që ju ka takuar
juve, pasi ju kanë rrahur. Në këtë intervistë, zoti Kadare
përshkruan specifikisht edhe dialogun me ju. Ai thotë: "të kanë
rrahur" dhe ju jeni përgjigjur: "Po më keni rrahur ju" dhe me pas ju
keni pohuar, thotë zoti Kadare, që e keni kuptuar gabimin dhe se nuk
do ta vazhdonit më këmbënguljen tuaj. Është e vërtetë që ju keni
pasur një takim të tillë, pasi ju kanë rrahur, me zotin Kadare?

Jo, jo, s`e mbaj mend.

- Renato, çfarë mban mend nga koha e qëndrimit në spitalin
psikiatrik, ku ti ke kaluar disa vite? A patët momente kur ju
menduat të iknit nga spitali, ndoshta patët momente hakmarrjeje apo
zemërate me dikë?

Ka kaluar shumë kohë, shumë peripeci kanë ndodhur në atë kohë që kam
jetuar në Shqipëri. Më vonë pastaj... kam shkuar në Greqi dy vjet.
Kur edha në Amerikë u stabilizua kjo situatë.

- Ke dashur t`i harrosh shumë prej këtyre ngjarjeve?

Gjëra të kaluara.

- Megjithatë, cili është momenti më i rëndësishëm nga lidhja me
vajzën e shkrimtarit Ismail Kadare?

Ngjarjet midis nesh ndryshuan, për shkak se ndodhnin dhe gjëra që
kishin lidhje me familjen e saj. Ajo çfarë ndodhi me kryeministrin
Mehmet Shehu. Këta ishin të lidhur, kishin miqësi dhe i jetonin këto
ngjarje politike. Për familjen time këto s`kishin të bënin fare, por
për familjen e asaj po.

- Në ç`kuptim ndikonin?

Flisnin për këto gjëra dhe në atë kohë vetë Ismaili Kadareja kishte
frikën e këtyre ngjarjeve politike. Jetonte me pasigurinë e....

- Bëhet fjalë për vitin 1982?

Po.

- Mos mendoni që ndoshta ngjarjet e vitit 1982, situata e vështirë
pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut edhe në familjen e Kadaresë mund të
ketë ndikuar në lidhjen tuaj me vajzën e Kadaresë?

Po! Po, besoj.

- Renato, tani je më i qetë, ke kaluar një depresion të rëndë më
thotë mamaja juaj. Shumë ngjarje i ke harruar. Ndoshta më mirë që i
ke harruar dhe ke nisur një jetë të re. Megjithatë nëse do të kishe
përballë Ismail Kadarenë, i cili ju akuzon që i keni shqetësuar
familjen, se deri diku i keni prishur jetën familjes, vajzës së tij
dhe jetën e tyre në përgjithësi. Nëse do ta kishit përballë, çfarë
do t`i thoshit sot?

Është e kotë t`i mendoj këto gjëra. Nuk e di... kam lexuar në
kompjuter për deklaratat që ka dhënë Kadareja për mamanë dhe mua.
Por nga ta di unë nga se niset ai të mendojë të tilla gjëra, jo për
agjenturë... Siç e thashë, ngjarjet politike ishin të lidhura me të.
Ai ka qenë me të vërtetë një figurë kryesore politike shqiptare
gjatë kohës së komunizmit dhe vazhdon, është figurë kryesore e
politikës. Por varet si i mendon ai gjërat. Emri im si i tingëllon
atij, si jo shumë shqiptar.

- Renato, ti ke lexuar ndonjë vepër të Kadaresë? E njeh atë si
shkrimtar?

Po, po kam lexuar në moshë të re, romane.

- Ke një vlerësim tëndin për këtë shkrimtar dhe a ndikohet ky
vlerësim nga ngjarjet që të kanë lidhur ty me të?

Është shkrimtar i veçantë.

[Ethnic Albanian]

Intervista me Renato Rrapin

- Po ju drejtohem me emrin që ju njohin në Shqipëri, Janulla. Në
radhë të parë do të doja të dija përse vendosët të bënit publike
historinë tuaj? Ju nuk jeni as rasti i parë dhe as rasti i fundit,
ku familja e vajzës nuk pranon djalin. Pra nuk pranon që vajza e
tyre të lidhet me një djalë. Pse këmbëngulët kaq shumë që këtë
histori ta nxirrnit nga sirtarët e të kaluarës?

Në radhë të parë, unë jam nënë dhe dua të vë në jetë nderin tim,
dinjitetin, që ma ka ulur aq poshtë dhe vazhdon akoma me ofendime me
shpifje nga më të ulëtat, nga më degjenerohet. Dhe aq më tepër dhe
familja e tij dhe e motra. Prandaj unë vendosa t`i tregoj publikut
se kush jam dhe çfarë djali kam, çfarë familje kam, ku jetoj dhe të
gjitha çfarë ju mund të kërkoni.

- Atëherë kemi dëgjuar, kemi lexuar versionin e plotë të zotit
Kadare. Do të donim sot të dëgjonim versionin e plotë të Janullës.
Si nisi historia e djalit tuaj me vajzën e Kadaresë dhe më pas të
gjithë incidentet që e pasuan atë?

Historia e djalit tim nisi kur ai ishte student në vitin e tretë në
liceun artistik. Ajo ishte në vitin e dytë në shkollën "Sami
Frashëri". Por fati ynë i keq ishte se ne jetonim afër tyre dhe si
të rinj që ishin... Unë nuk isha në gjendje të madhe, shitëse isha.
25 vjet punova në Tiranë dhe konditat që kishte Ismail Kadareja nuk
e kisha unë shoqërinë që e rrethonte atë. Ai bënte ligjin, more
vëlla, ai duhesh vënë ministër i Brendshëm dhe kushedi sa do të
internonte. Ai është kriminel për mua, shoku i ngushtë i Enver
Hoxhës që kanë bërë krimet e dynjasë. Unë për veten time jam e larë,
e pastër në shpirt e tregoj të vërtetën. Nuk dua të shpif, nuk dua
të marr njeri në qafë.

- Më tregoni historinë siç ju thashë Ismail Kadare ka mohuar
ekzistencën e një lidhjeje midis vajzës së tij dhe djalit tuaj, ai
ka deklaruar që behet thjesht presion nga një familje. Ju e dini si
ju ka vlerësuar ai si një grua amorale dhe një familje që donte të
fejonte me zor djalin me vajzën e tij. Nëse do të na tregonit
versionin tuaj të historisë së lidhjes së djalit tuaj me djalin e
Kadaresë?

Djali im kishte filluar dashuri me të. I ati i vajzës çfarë nuk i
sillte nga Franca se i pari shkrimtar që shkonte në Francë, Ismail
Kadareja ka qenë. Çdo gjë vajza ia jepte djalit tim me magnetofon,
me "Beatles". Ku kishte atëherë "Beatles" në 1982 dhe më shokë ky me
një vajzë tjetër, këta takoheshin dhe u dashuruan. Ajo ishte e bija
e Kadaresë. E merrte në telefon në Liceun Artistik dhe i
thoshte: "Hajde Renato, se ke motrën sëmurë" (bëheshe sikur ishte
tezja, motra ime). Renato dilte, kur e shikonte atë dilnin shkonin
në kinema, së bashku me të motrën e saj, Besin. Vjehrra ime e ka
gjetur disa herë në varreza, dy herë e ka parë me lule me trëndafila
te babai i Renatos. Ismail Kadareja e dinte shumë mirë këtë dhe
duhet të tregohesh i drejtë mos ta fshihte këtë që po e mban sekret,
që vetëm varri do t`ia tresë. Ky duke marrë vesh që e bija dilte me
Renaton, se ai e dinte pavarësisht se thotë që nuk dija gjë. A i
kujtohet Ismail Kadaresë, që në orën dy të natës, e ka marrë vëllai
i tij se vajza vinte në shtëpinë tonë. Në dy të natës e kanë marrë
vajzën dhe i kanë thënë: "hajde me të mirë, se po nuk erdhe, do të
marrim policinë".

- Për çfarë viti bëhet fjalë?

Po, në 1982, sepse në 1983 ato i hoqën fëmijën nga barku. Kështu që
Kadareja bëri krimin e parë.

- Atëherë ju po thoni që lidhja midis djalit tuaj dhe vajzës së
Kadaresë ka pasur një abort në mes?

Ka pasur abort dhe me urdhër të Foto Çamit është hequr fëmija në
maternitetin e Tiranës. Këtë e dinë shumë mirë njerëz kompetentë dhe
këtë nuk ka kush ta mohojë asnjeri. Ndoshta njerëzit nuk duan të
flasin, por dokumentet janë, njerëz të gjallë ka që e faktojnë. Këtë
e ka faktuar vetë Liri Gjoliku, që ka qenë në Kuvendin Popullor dhe
unë i bëra letër atëherë asaj dhe ajo u interesua për të gjithë këto.

- Ju thoni që në orën dy të natës, vëllai i Kadaresë ka ardhur në
shtëpinë tuaj për të marrë Gresën?

Po, Shahini. Ai doktori. Motra ime ka qenë atje vajza ime e vogël,
Renato. Madje atë natë që ajo ka qenë atje, unë kam dalë, kam blerë
pasta, se pijet i solli vetë se ia sillte i ati nga Franca dhe ka
qëndruar gjithë natën atje. Dhe 2-3 herë edhe në mëngjes vinte, se
më thoshte komshija: "Moj, vjen një vajzë me syze, Renato është më i
bukur, çfarë e do Renato atë vajzë". Por ajo nuk e dinte që ishte
vajza e Kadaresë dhe më pas u miqësuan me të dhe u bë aleate me të,
derisa na futën incizim në shtëpi. Kush shkrimtar i bën këto të
incizojë, çfarë thonim ne. Kjo është e vërteta, s`ka pse t`i mohojë
ai. Kjo histori është aq e dhimbshme, sa nuk ka bërë vaki. Është
ekzemplare për Shqipërinë. S`ka bërë vaki në botë kjo që ka bërë ai.

- Kemi ngelur tek ajo pjesë e historisë kur vëllai i Kadaresë e mori
Gresën. Ku e çuan Gresën atë natë?

Erdhën e morën se dhe ajo fëmijë ishte 17 vjeçe dhe jo 15 siç thuhet
nëpër gazeta. Vajzat 17-vjeçare martoheshin në atë kohë dhe kur
erdhi herën tjetër më duket ka qenë ora 9, sa unë derdhja lekët e
dyqanit. Kur erdha në shtëpi dëgjova këta të dy që ishin të mërzitur
dhe pyes Renaton që çfarë ke. Ky i thoshte, thuaja ti ndërsa ajo i
thoshte "thuaja ti sat ëme". O zot, thashë, vajza e Ismail Kadaresë
të thotë: "thuaj sat ëme". Çfarë edukate.

- Çfarë ju thanë atë natë?

Renato me tha: "Mami e di si është puna. Kjo është 6 muajshe
shtatzënë dhe unë nuk e di çfarë të bëjmë. I them asaj a e di mamaja
jote babai, jo më thotë nuk e dinë. Po ti si vete në shkollë: "Po,
ja më tha, vë korsenë e mamit, që nuk me duket barku". Dimër ishte.
Në këtë kohë i thashë, ma jep nr e telefonit. Të vete të marr mamanë
tënde në telefon dhe vajta tek hotel "Peza". E marr në telefon dhe
më del Helena, të cilës i them: "Hajde se kam një punë". Për çfarë,
më do më thotë, por ti e di që vajzën e ke këtu, se kemi një punë
serioze dhe unë urtë e butë, jo siç filluan ato. Vjen Helena dhe
Renato më thotë dil mami, se do t`ia them vetë. Nuk e mbaj mend se
çfarë i tha, dhe kur del nga dhoma, ajo më thotë: "Janulla, nesër do
të vish të bisedosh me Ismailin, se ai vendos. "Dhe është e vërtetë,
nëna nuk vendos, ai ishte komandant në shtëpinë e tyre. Mirë i them
unë, kur të vij, kur të mbarosh punë me dyqanin. E mbajta mend këtë
fjalë që më tha ajo dhe kur dola nga dyqani e mora në telefon. Se
mendova, a do të dojë ai? Sa u hap telefoni, unë i thashë: Zoti
Kadare, ju jeni? Po më tha kush jeni ju? Jam mamaja e Renatos, i
thashë. Moj qelbësirë, më tha ai, dhe ma mbylli telefonin. Unë, duke
u mbajtur me fjalën e Helenës, shkova tek shtëpia dhe më del Ismaili
dhe më fut tek dhoma e punës, ku kishte libra. Që ai thotë, e kanë
futur për të spiunuar. Më bie në sy fotoja e Ismailit me Enver
Hoxhën me Gresën dhe thashë me veten time. Bo bo, ku u futa, këta
kushedi se çfarë do më bëjnë mua dhe atë që mendova më ndodhi.

[Ethnic Albanian]

Çfarë të ndodhi?

Z. Ismail i thashë, Renato dhe Gresa duhen dhe ti besoj se e ke
marrë vesh se u bë një kohë e gjatë. Ai thotë që nuk di asgjë. Si
nuk di gjë. i thashë. Vajza juaj është 6 muaj shtatzënë. Nganjëherë
vajzave nuk u vijnë menstruacionet 6 muaj se kam pyetur vëllanë tim
Shahinin, më tha. Po ti sapo më the që nuk dije gjë, i thashë, tani
ke folur me vëllain tënd. Do të thotë që ti ditke. Megjithatë, ai u
nxeh dhe më tha përse ke ardhur të më thuash për vajzën. Unë kam
ardhur, i thashë, se ata janë të rinj dhe çfarë do bëjmë, se është
turp si për ta, si për ne. Gjithë inat e mbylli derën e dhomës dhe
më çoi tek kuzhina, se erdhi dhe Helena në atë kohë. Ai u nxeh dhe
kur nxehet Ismail Kadareja 100 metra larg duhet t`i qëndrosh. Bëhet
më i keq se Hitleri. Në kuzhinë, shikoj Lili Zhejin, një shoqe të
Helenës, Vladimir Zhejin, një djalë i sigurimit të shteti. Ulu, më
thotë Vladimir Meçja, që rrinte përkarshi tek tavolina e bukës. E di
ti kush je, më tha e di, që je mbesë kulaku, e di që ke një dajë të
arratisur. E di ti, që një dajë e ke në burg për politikë, kush je
ti një copë shitëse. Çfarë do ti. Te Ismaili ke ardhur të bësh
krushqi me të. Unë i thashë: Kush të kërkoi krushqi, kam ardhur të
bëjmë muhabet se janë të rinj. Fëmijën e ka në bark, janë në
shkollë, ju jeni me kulturë, silluni me të butë me mua dhe fillova
të qaja. Nga ato njerëz që duken shumë të kulturuar janë aq të
këqinj që flasin fjalë, që mua nuk m`i ka zënë veshi te njerëz të
tjerë. Ismaili mori tel dhe më tha hajde se është për ty. Marr
telefonin dhe më duket se ishte Neshat Tozaj, që më thotë: Ik moj
prostitutë, pse ke hyrë me zor në shtëpi. More vëlla, i thashë, kush
ka hyrë me zor vetë, më thirri Helena. Dil më tha, se do të thërras
policinë. Sa dal tek dera shikoj 7-8 policë, njëri më merr zvarrë,
tjetri më tërhoqi nga flokët nëpër shkallë, nuk kishte njeri dhe unë
i thashë: Këtë që po më bën Ismail Kadare, se ti ke edhe gurin edhe
arën, ti je mik i Mehmet Shehut. Ai ka thënë që i kam thënë se je
mik i Enver Hoxhës. Nuk e mbaj mend, shpatullat më dhembnin, një
këpucë më mbeti tek shkallët e katit të dytë. Më mbajnë në polici
atë natë, më ofendojnë me fjalët më të ndyra: "Moj Prostitutë". E
gjithë policia e dinte se çfarë kishte Ismaili me djalin tim. Më
lanë të lirë si e pandehur. Më vjen fleta e gjyqit, shkojmë në gjyq,
ku ishte Ismaili e motra dhe një shok. Mbaj mend që del sekretarja
dhe thotë: Janulla Rrapi dhe Ismail Kadare. Një nga kalecët e tij
thotë, përse bërtet Ismail Kadare. Ajo i thotë përpara gjyqit si
shkrimtari dhe kjo që është shitëse janë të barabartë dhe nuk folën.
Gjyqi u bë i mbyllur. Dhe unë nuk e kuptova se përse dënova me punë
si korenjtorëse, ku në dokumente dhe me vendim është që Ismil
Kadareja më ka fyer i pari. Më shau `qelbësirë` dhe me fjalët më të
ulëta të fjalorit dhe tani doli që e kisha fyer unë deputetin,
nënkryetarin e Frontit Demokratik, ai kishte forcë. Pas Enver Hoxhës
vinte Ismail Kadareja. Më hoqën nga puna dhe punoja në beton, për
rreth 2-3 muaj. Bëra një letër, letra kam bërë shumë, sepse kërkoja
të drejtën time. Dhe shumë njerëz e dinin që bëheshin gjëra të
padrejta për dashurinë e vajzës së tij. Çfarë ishte Ismail Kadareja,
çfarë isha unë. Ai vetë shkruan për dashurinë në librat e tij. Ai
vetë ka dashuruar, ka bërë poezi për të dashurat e tij. Nuk e
shikonte vetën e tij, por më shikonte mua, me djalin tim të
korrigjonte veten pastaj të na bënte atë që na bëri, që nuk harrohet
për jetë, që e di e gjithë Shqipëria e gjithë Amerika.

- T`i rikthehemi çështjes së internimit të familjes tuaj në vitin
1984, ku ju keni akuzuar zotin Kadare si kërkues të internimit tuaj.
Na e shpjegoni këtë histori?

Ajo është e vërtetë, që ne prej Ismail Kadaresë u internuam, se me
ato që ka shkruar nëpër gazeta motra e Kadaresë, që unë ushtroja
profesionin e "kurvërisë", gjë që nuk ekziston dhe unë që punoja
gjithë ditën me një dhomë me fëmijët dhe komshinjtë që ishin miq të
Manush Myftiut, që donin të lirohej shtëpia dhe ta merrnin këta, siç
e morën.

- Ju po thoni që shtëpinë tuaj në Tiranë e ka marrë familja Kadare?

Jo, e morën miqtë e Kadaresë që futën incizimin në shtëpi
Kanë emra këta zonja Janulla?

Ai quhet Reshit Delija, me vajzën Heroina. Ne kishim një dhomë
poshtë, ku mbanim rrobat e dimrit, atje ku shkonte Renato me Gresën
që bënin dashuri. Vinin shokët, dëgjonin muzikë, bitëllsat. Atje ka
ardhur policia, e ka marrë atje, ka ardhur dhe e ëma, po deshe t`i
mohojnë. Dhe internimin prej Ismail Kadaresë e kam, sepse në
ndërmarrjen time kam qenë shembullore. Nuk ka ndonjë dokument që të
jem dënuar për prostitucion ose për agjitacion propagande. Nuk ka
ndonjë dokument që të kem futur sovjetike brenda, lloj-lloj
shpifjesh që Kadareja ka përdorur në kurrizin tim dhe këtë s`ia fal
kurrë, derisa të jetë gjallë. Po të ishte sjellë Kadareja si njeri
po.
Ju zonja Janulla keni dokumente që të vërtetojnë se Kadareja ka
kërkuar internimin tuaj apo ju vetëm mendoni që kjo ka ndodhur
kështu?

Jo, kjo ka ndodhur. Ma ka thënë atë natë: "Ta shikosh se çfarë do të
bëj" dhe na kanë thirrur në Komitet të Partisë, ku ka qenë Xhelil
Gjoni, sekretar i frontit të lagjes, që na thirri. Vajta unë me
Renaton dhe na tha: "Mos e ngacmoni Kadarenë më, se do të keni
pasoja shumë". Ku ishte parë të thirrej familja për një histori
dashurie. Vetë i vinte Renatos nga mbrapa, nuk i thoshim ne me zor.
Edhe Renato i ri ishte, ku dinte ai nga këto gjëra. Ato e katandisën
djalin tim në këtë gjendje. Unë jam plotësisht e bindur që Kadareja
na ka internuar, se po të lexoni librin e Dilaver Bengasit "Enigma e
2 korrikut", ku Helena i lutej Hekuran Isait që të na internonin. I
lutej Foto Çami, dhe me urdhër të Foto Çamit ata hoqën fëmijën 6
muajsh që sot do ta kishte 23 vjeç. Djalin, se djalë ishte ku ia
hoqën këmbët.

Sipas jush, ju thoni ka ndodhur diçka e rëndë që Gresa Kadare është
detyruar të abortojë. A ka persona të tjerë të përfshirë në procesin
e abortit që ju pretendoni se ka ndodhur?

Është thirrur Liri Gjoliku nga ministri i Brendshëm Hekuran Isai,
nga Foto Çami dhe i është thënë që nuk duhet t`i ndihmosh këta, as
nënën, as djalin, sepse ai është figurë e madhe. Jo, i tha ajo, për
ligjin janë të drejtat e barabarta. Fëmija nuk hiqet, vetëm nëse ajo
është e sëmurë dhe ka raport. Foto Çami urdhëroi ndonjë infermiere
dhe e kenë çuar në mes të ditës. E kanë veshur si fshatare, me
motrën e Kadaresë, që nuk lë akuzë pa bërë mbi mua.

[Albanian eX|PerT]

Nikun e paskemi te ngjajshem .

Edhe une i kam disa materiale rreth ketij problemi, nese nuk te pengon po i postoj.


Janulla dhe Renato Rrapi dënohen me 5 vjet internim

http://www.panorama.com.al/gazeta/faqe25/1.htm


vijon nga numri i kaluar
Vendimi i dënimit me internim i Janulla dhe Renato Rrapit
mban datën 25 prill të vitit 1984. Sipas dokumentit sekret
të arkivit të Ministrisë së Brendshme, vendimin e kanë
firmosur Manush Myftiu, kryetar i Komisionit të Internimit
dhe Dëbimit, Hekuran Isai, zv/kryetar dhe dy anëtarët,
Aranit Çela dhe Rrapi Mino. Në vendim thuhet se Janulla dhe
Renato Rrapi janë internuar me pesë vjet në Kosovë të NB
Belsh të rrethit të Elbasanit.
Arsyet e internimit, sipas dokumentit sekret, lidhen me
figurën jo të mirë morale të Janullës dhe djalit të saj
Renatos, si dhe kanë kryer akte rrugaçërie ndaj prindërve
të Gresa Kadaresë. Dje “Panorama” botoi dy dokumente të
tjera sekrete nga arkivi i Ministrisë së Brendshme. Njëri
prej dokumenteve, i quajtur shënim bio-grafik, sipas gjuhës
zyrtare të kohës dhe ku Janulla akuzohej se kishte kryer
kurvëri kundrejt shpërblimit, madje se kishte përdorur dhe
shtëpinë e saj për këtë qëllim.

[Albanian eX|PerT]

REPUBLIKA POPULLORE SOCIALISTE E SHQIPERISE KOMISIONI I
INTERNIMIT DHE I DEBIMIT SEKRET Ekzemplar Nr.1...
Tiranë, më 25.4.1984

VENDIM Nr.7

Komisioni i Internimit dhe i Dëbimit, i mbledhur më datën
25.4.1984, në bazë të Dekretit të Presidiumit të Kuvendit
Popullor nr. 5912, datë 26.6.1979, pasi shqyrtoi propozimin
e paraqitur nga Ministria e Punëve të Brendshme,

Vendosi:

Të internojë për pesë vjet kohë familjen e mëposhtme:
1. Janulla Mark Rrapi, e datëlindjes 1944, lindur në
fshatin Përparim të rrethit të Sarandës e banuese në
Tiranë, shtresë e varfër, me arsim 7-vjeçar, punëtore në
NTU, e ve, e dënuar, me kombësi e shtetësi shqiptare.
-Renato Gori Rrapi, (i biri), i datëlindjes 1964, lindur e
banues në Tiranë, me arsim të mesëm të pambaruar, pa punë,
beqar, i padënuar, me kombësi e shtetësi shqiptare.

Qëndrimi politik i familjes së saj në regjimin e Zogut ka
qenë indiferent; gjatë Luftës Nacionalçlirimtare kanë
mbajtur qëndrim të mirë. Pas çlirimit nuk kanë mbajtur
qëndrim të mirë moral. Nëna e saj rrjedh nga një familje
shtresë e pasur.
Janulla ka qenë e martuar me Gori Rrapin, me origjinë nga
Fieri e me qëndrim të mirë politik, i cili ka vdekur. Eshtë
në kontroll të organeve të Sigurimit, pasi ka pasur shoqëri
me gra sovjetike, që janë dënuar si agjente të zbulimit
sovjetik, si dhe me dy shoferë hungarezë që vinin në vendin
tonë. Karakterizohet si femër me qëndrim të keq moral. Në
vitin 1983 është dënuar për kundërshtim të përfaqësuesit të
pushtetit me një vit riedukim nëpërmjet punës me ndalimin e
1/6 e pagës. Djali i saj, Renato, karakterizohet si njeri
që merret me akte rrugaçërie. Më datën 24.4.1984, së bashku
me tre shokë të tjerë, pasi kanë pirë, kanë shkuar para
pallatit ku banon familja e shokut Ismail Kadare dhe kanë
fyer me fjalë fyese këtë familje, e kanë bërtitur me zë të
lartë. Për këtë ka denoncuar qytetari, Petraq Nina. Për
shqetësimet që ka krijuar Janulla me të birin janë thirrur
e këshilluar disa herë nga Komiteti i Partisë dhe kryesia e
frontit në lagje.
Të internohen në sektorin Kosovë të NB Belsh të rrethit të
Elbasanit.
Afati i internimit u fillon më datën 25.4.1984 dhe u mbaron
më datën 25.4.1989.

KRyetari i Komisionit
MANush Myftiu

Zëvendëskryetari
i Komisionit
Hekuran Isai
Anëtarë
Rrapi Mino
Aranit Çela

[Albanian eX|PerT]

Faqja 10 - SPECIALE Tetor 23, 2006


Ditari i juristes së presidiumit të Kuvendit Popullor:
Ramiz Alia i uli dënimin

Liri Gjoliku: Për nderin e Kadaresë u bënë krime ndaj
familjes Rapi

“U përplasa me Foto Çamin e Hekuran Isain për të”

http://www.balkanweb.com/gazeta/faqe10-11/2.htm

---------------------------------------------

Liri Gjoliku



Debate të ndryshme bëheshin vazhdimisht në Drejtorinë e
Ligjshmërisë për zbatimin praktik të normave të ndryshme
ligjore, veçanërisht këto, kur ne shqyrtonim probleme të
ndryshme që ngriheshin në lidhje me shkelje të ligjeve,
veçanërisht në fushën e të drejtave të barabarta të
shtetasve në të gjitha fushat e jetës.
Një ditë, midis letrave të shumta që më kishin dërguar
shtetas të ndryshëm, më erdhi edhe një letër e dërguar nga
Janulla Rrapi. Ajo ankohej në lidhje me dënimin prej 11
muaj riedukim nëpërmjet punës, që i kishte dhënë gjykata,
se gjoja kishte fyer shkrimtarin Ismail Kadare. Në letër,
ajo theksonte, mesa mbaj mend unë, se djali i saj
dashuronte vajzën e shkrimtarit. Janulla shkoi në shtëpinë
e shkrimtarit, për të biseduar se çfarë do të bënin me
fëmijët. Bashkëshortët Kadare e kishin denigruar, duke i
thënë që familja e saj nuk ishte e përshtatshme për t’u
bërë krushqi me ta. Fyerjet kishin qenë reciproke.
Gjithashtu, edhe ankimet në gjykatë ishin bërë si nga
Ismail Kadareja, po kështu edhe nga Janulla. Por në këtë
çështje kishte një shkelje sepse Janulla u dënua nga
gjykata, pa u sqaruar fare për ankimin e saj kundër
Ismailit. Për të sqaruar më mirë çështjen, unë dërgova në
Gjykatën e Tiranës një nga specialistët e drejtorisë që të
shikonte dosjen, për të saktësuar nëse kishte apo jo
shkelje të ligjit proceduarial penal.
Nga verifikimet që bëri specialisti, me nivel të lartë
profesional, doli se gjykata kishte shkelur haptazi
kërkesat e Kodit Proceduarial dhe të Kodit Penal, ku
çështjet që ndiqen me ankimin e të dëmtuarve direkt në
gjykatë, mund të pushojnë vetëm me heqjen dorë nga ankimi i
të dëmtuarit. Në rastin konkret, Janulla nuk kishte hequr
dorë nga ankimi i saj për fyerje dhe për rrahje të bërë,
sipas saj, nga Ismaili.
Në këto kushte, unë u detyrova dhe ia dërgova letrën
kryetarit të Gjykatës së Lartë, Aranit Çela, i cili kishte
të drejtë ligjore të bënte kërkesë për mbrojtje të
ligjshmërisë kundër vendimeve të gjykatave, në rastin
konkret, në Kolegjin Penal të Gjykatës së Lartë.
Papritur e pakujtuar, unë thirrem nga njeri nga
zv/kryetarët e Presidiumit të Kuvendit Popullor, dhe më
kërkohet llogari, pse letra kundër Ismail Kadaresë ndodhej
në dosjen e gjykatës, e cila kishte dënuar “me riedukim
nëpërmjet punës”, Janulla Rrapin. Unë i thashë që letra ka
lidhje me atë dosje dhe se të gjitha letrat që vijnë në
emrin tim si drejtoreshë e Ligjshmërisë apo si deputete e
Kuvendit Popullor, unë ua dërgoj të gjitha atyre organeve
që janë kompetente për t’i zgjidhur. “Ato që vijnë në emrin
tuaj, - shtova unë, - i dërgoj atje ku juve e çmoni të
arsyeshme”. “Ke bërë gabim, - më tha anëtari i Byrosë
Politike. - Ismaili është personalitet dhe ne duhet ta
ruajmë”. “Para ligjit, - i thashë unë, - janë të gjithë të
barabartë. Ligji nuk parashikon dallime”. Debatet vazhduan
dhe në fund, ai më tha: “Sill këtu tek unë gjithë anëtarët
e drejtorisë, këshilltarin juridik, (ky i fundit kishte
zëvendësuar juristin shumë korrekt dhe të aftë, Lili Roba
dhe ishte marrë njëri me miqësi, i cili nuk ishte fare
praktik, por i rrotullonte gjërat siç i donin titullarët që
vinin e iknin, ashtu siç bëri edhe mbas vitit l992).
Meqenëse shumica e anëtarëve të drejtorisë kishin të
njëjtin mendim me mua si juriste, atëherë u vendos që të
thirreshin: kryetari i Gjykatës së Lartë, Aranit Çela,
Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino dhe kryetari i
Hetuesisë së Përgjithshme, Qemal Lame, dhe të gjithë
juristët e aparatit. Mbasi u shtrua problemi, të ftuarit u
përgjigjën të gjithë me një mendim: Shkurt, ato organe
vihen në lëvizje me ankesa, protestat dhe kërkesat që janë
në dosje; jashtë dosjeve nuk merren parasysh. Gjithashtu,
çdo shtetas, kur i preken interesat e të drejtat apo
diskriminohet, ka të drejtë të ankohet kundër çdo organi e
personaliteti në të gjitha fushat e funksionet. Para ligjit
janë të gjithë të barabartë. “Dhe ju, - iu kthye Aranit
Çela, atyre që kundërshtonin, - mësoni mirë ligjet!”. Mbas
këtij debati, Aranit Çela, edhe me porosi si nga Enver
Hoxha dhe Ramiz Alia, bëri kërkesë për mbrojtje të
ligjshmërisë kundër vendimit të Gjykatës së Tiranës dhe
kështu, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, e uli dënimin e
dhënë kundër Janullës; nga 11 muaj, në dy muaj, aq sa ajo
kishte bërë në beton, në Kombinatin “Josif Pashko”. Asaj
nuk i ishte zënë vendi si shitëse, pasi e mbronte gjithë
kolektivi dhe veçanërisht drejtoresha Hyrjete Ruli, e cila
thoshte se “e kam shitëse shembullore”.

Porosia e Çamit dhe Isait
Mirëpo problemi nuk u mbyll me kaq. Një ditë, unë u thirra
në Komitetin e Partisë së Tiranës nga Sekretari i Parë,
anëtari i Byrosë Politike Foto Çami. Këtë, unë e njihja që
në Moskë, ku ai ishte në vitin e fundit të Filozofisë,
kurse unë, në vitin e parë për Drejtësi. Ai sillej shumë
mirë me ne studentët e rinj. “E di pse të kam thirrur, - më
tha ai kur hyra. “Jo, - i thashë, - nga ta di? Unë nuk hedh
fall (këtë me të qeshur). - Të kam thirrur që të mos
merresh me çështjen e Ismail Kadaresë. Unë iu përgjigja se
nuk dija të kishte ndonjë çështje Ismaili. Por ai
këmbënguli duke më thënë: “Ti e di sepse ke ndihmuar
Janulla Rrapin. Ne kemi ndihmuar vajzën e Kadaresë që ka
mbetur shtatzënë me djalin e asaj si e quajnë”. Unë bëra
sikur nuk ia dija emrin Janullës, por i thashë:
“Interesante, aborti tek ne është i ndaluar dhe bëhet vetëm
me lejen e komisionit mjekësor, kur është në rrezik jeta e
nënës që pret fëmijën. Kjo nuk është fare në kompetencën
tuaj!”. Pas kësaj u ngrita për të dalë, duke i kujtuar
atij, se për personat që ndihmoja brenda kompetencave të
mia, i jepja llogari Presidiumit të Kuvendit Popullor.
Pas ca kohësh, unë thirrem nga një anëtar tjetër i Byrosë
Politike; nga ministri i Brendshëm Hekuran Isai. Ai më
priti në zyrë, më ftoi të zija vend dhe më pyeti nëse doja
kafe. Iu përgjigja: “Kafe nuk dua, por mbylle incizimin!”.
Ai u çudit me këto që thashë; diçka lëvizi, dhe më tha:
“Ç’janë këto që flet? Më thuaj!”. E pyeta se përse më
kishte thirrur. Këtë person unë e kisha student, kur jepja
Bazat e Shtetit dhe të së Drejtës në Shkollën e Lartë të
Partisë. Ishte një student të cilit I kisha vënë notën
maksimale.

vazhdon

[Albanian eX|PerT]

vazhdimi

Pas kësaj, ai më tha se më kishte thirrur, që të mos
merresha më me çështjen e Janulla Rrapit dhe të djalit të
saj, pasi ata kishin vendosur t’i internonin. Të them të
drejtën u çudita dhe e pyeta se çfarë kishin bërë që do
merrnin të tillë dënim. “Ata, - theksoi ai, - kanë
shqetësuar dhe shqetësojnë shkrimtarin e shquar Ismail
Kadare”. I thashë: “Ju shkelni në mënyrë arbitrare të
drejtat e njeriut dhe unë, për ata që mbroj si drejtoreshë
e Ligjshmërisë, jap llogari përpara Presidiumit të
Kuvendit”. Ky ishte zemëruar me ne, sepse juristët shumë të
mirë që unë kisha në drejtori, si; Perikli Zaharija, sot
anëtar i Gjykatës së Lartë dhe Kujtim Puto, anëtar i
Gjykatës Kushtetuese, kishin bërë një kontroll për
ligjshmërinë nëpër burgje, dhe aty ata kishin gjetur shumë
të meta, veçanërisht në drejtim të kushteve në të cilat ata
punonin, etj.

Takimi me Ramiz Alinë
Për sa më sipër, unë shkova dhe kërkova takim me Kryetarin
e Presidiumit, Ramiz Alinë. I kërkova shefit të kabinetit,
Guro Zenelit, të lajmëronte kryetarin se doja ta takoja.
“Përse, - më pyeti Gurua. - Për shkrimtarin e madh, - ia
ktheva atij me ironi.
Kryetari Ramiz Alia më priti, më ftoi të ulesha dhe më
pyeti: “Hë Liri çfarë ke?” - Kam ardhur të të vë në dijeni
që jam thirrur disa herë nga funksionarë të ndryshëm, të
cilët pretendojnë që unë të mos mbroj askënd, kur atyre u
shkelen të drejtat nga Ismail Kadareja. “Pse si është puna,
- vazhdoi, - prapë ai muhabeti që kemi biseduar vazhdon? –
Jo, - i thashë, - janë muhabete të tjera”. Dhe kështu i
shpjegova fill e për pe se ç’më tha njëri e ç’më tha
tjetri. Në fakt i tregova me vërtetësi ato që u kisha thënë
unë, pa zvogëluar apo zmadhuar fjalët, (duke menduar të
them të drejtën, se ai mund të ishte në dijeni).
“Po të them shoku Ramiz, se ndaj nënës së djalit dhe vetë
këtij të fundit po bëhen në kurriz të tyre krime, gjë që
nuk është fare e drejtë. Nderin dhe dinjitetin, në radhë të
parë e mbron çdo njeri vetë”.
Në fund i thashë se përveç detyrës që unë kryeja si
drejtoreshë e Ligjshmërisë, ndaj asaj gruaje kam edhe një
detyrë morale. “Çfarë, - më tha ai me habi. - Po ja, - i
thashë unë, - sa herë që unë shkoj përpara shtëpisë së
nënës sime, më del ajo përpara me shami të zezë, dhe më
thotë me ndrojtje: “Nuk dua të të bëj keq ty, por mbroje të
shkretën Janullë, se e griu ai burgjezi, (burgjez u themi
ne labërit, shpirtligërve). Dhe këtë ajo e bën për
falënderim të gjyshit të saj, Pipo Gjoni nga Shenvasia e
Sarandës, i cili si mik i babait tim, kur u vu në dijeni se
në Rrezomë, afër fshatit të tij ishte vrarë vëllai im,
Aliu, tri ditë pas vrasjes së vëllait të madh Mitatit, në
Mavrovë të Vlorës, pa u vunë në dijeni për vrasjen e këtij
të fundit, gjyshi i kësaj, Pipo Gjoni kishte qenë nga më të
pasurit e fshatit dhe i kishte ruajtur vëllait varrin, deri
sa ne i morëm eshtrat mbas luftës. Gjithashtu, I tregova se
origjina e Janullës është më e mirë se ajo e Ismailit.
“Pipon, e kishin shpallur kulak dhe ky titull iu hoq me
urdhër të Enver Hoxhës, me kërkesën e babait tim. “Ka qenë
i pasur babai – i tha Enver Hoxhës -, por ishte dhe bazë e
luftës.

Interpretimi
sipas Kadaresë
Të gjitha këto veprime që bëmë ne si drejtori e
Ligjshmërisë, vërtetohen me thëniet e shkrimtarit në librin
e tij “Pesha e Kryqit”, botuar më 1991-in në Paris. E
gjithë përmbajtja e këtij libri është fund e krye trillim.
Ai, me anë të këtij libri mundohet ta tregojë veten të
persekutuar dhe njëkohësisht disident. Ishte koha kur ky ka
qenë zv./kryetar i Frontit Demokratik, me kryetare Nexhmije
Hoxhën.
Ja çfarë shkruan ai në faqen 122 të librit “Në mbrëmjen e
28 janarit të ditëlindjes sime, ndërsa hanim darkë me disa
miq, një gur i hedhur nga jashtë goditi pezullin e dhomës
së ndënjtjes. Një tjetër, fill pas tij theu qelqin e
dritares. Kisha lexuar shumë herë, sidomos te Solzhenucini
se policia e fshehtë e vendeve të Lindjes shfrytëzonte
rrugaçët dhe prostitutat kundër intelektualëve. Megjithatë
nuk më shkoi mendja se sulmi i ri, më i egri dhe më i
gjati, ai që do të vazhdonte gjer në vdekjen e diktatorit,
do niste pikërisht me thyerje qelqi”.
Fshehur nën një forme banale, u zhvillua kështu një nga
historitë më të errëta nga ato që mund të pjellë vetëm
ferri komunist. Në të u përzien personazhe nga më të
ndryshmët, duke filluar nga rrugaçët, prostitutat,
hajdutët, spiunët, hetuesit e policët e natës, gjer te
oficerët e Sigurimit, shefi i Sigurimit të kryeqytetit,
shefi i gjykatës së kryeqytetit, zëvendësi i Enver Hoxhës,
Ramiz Alia, gruaja e diktatorit, Nexhmije Hoxha etj.”
Kurse në faqen l42, ai do të shkruante: I përpirë pas
pleniumit, e kisha nxjerrë jashtë vëmendjes banden e
rrugacëve. Në të vërtetë, gjatë gjithë kohës që godiste
shteti, ajo qe fashitur. Por pas së dielës, domethënë pas
tërheqjes së shtetit, banda qe rishfaqur përsëri më e egër
se më parë. Koka e shtatë e hidrës qe rishfaqur përsëri më
e egër se më parë. Skenari ishte po ai i mëparshmi.
Kërcënime për vrasje, hedhje në erë të apartamentit,
vrasjen e fëmijëve.
Banda vërtitej në mënyrë kërcënuese rrotull shtëpisë. Por
unë kisha aq miq, sa t’i bëja ballë lehtësisht. Rrugaçët
vetë, pasi trimëroheshin prej Sigurimit të Tiranës, nuk e
kuptonin përse rriheshin prej policisë. Kishin urdhëra të
kundërta. Thuhej se Sekretari i Parë i Komitetit të Partisë
të Tiranës, Foto Çami ishte kundër rrugaçëve, kurse
sekretari i dytë, Xhelil Gjoni, pro tyre. Sigurimi i
Tiranës kishte mosmarrëveshje me policinë. Shefi i
policies, Hajredin Shyti nuk i bindej shefit të Sigurimit,
Zef Lokës. E gjithë kjo ishte e pazakontë për një shtet
diktatorial. Mesa dukej, truri i lodhur, i çakërdisur, i
diktatorit punonte me ndërprerje. Kështu shpjegoheshin
kundërthëniet. Miqte e mi po e sqaronin dalëngadalë
tabllonë. Ishin aq të përkushtuar në mbrojtjen time, saqë
arritën të futnin një njeri të tyre midis bandës. Pas ca
ditësh më sollën bisedat e tyre të regjistruara. Prej tyre
kuptohej gjithçka. Ata vetë, banda, nuk ishin të
ndërgjegjshëm se ç’bënin. Ishin futur në këtë lojë si
rastësisht dhe tani ajo po i tërhiqte. Loja ishte vërtet
tërheqëse, sidomos në pjesët e pashpjegueshme të saj. Çdo
natë atë bënin bilancin e fitoreve dhe të humbjeve. Kishin
me vete Sigurimin e Tiranës, por kishin kundra policinë.
Kishin me vete drejtoreshën e Ligjshmërisë në Kuvendin
Popullor, por s’e kapnin dot me kë ishte ministri i
Brendshëm! Kishin me vete Xhelil Gjonin, por kundra, Foto
Çamin. Fjalët inkurajuese të gruas së diktatorit nuk
pengonin shefin e Policisë së Tiranës t’i zhdëpte në dru!”
Këto janë interpretime që të kujtojnë monologët e
Shekspirit dhe fantazira të sëmura, për të mbuluar veprime
që bënte ky shkrimtar dhe shokët e tij në kundërshtim me
ligjet në fuqi. Ai midis këtyre monologjeve, përpiqej që të
bëhej mizën, buall dhe ta paraqesë veten të persekutuar pa
të drejtë. Në këtë rast, ai ashtu si kundër pranon dhe
vetë, në kuptimin juridik ka qenë bashkëpunëtor në kryerjen
e veprave penale që u theksuan më sipër, si edhe në dhunën
që përdorte shefi i policisë, në kundërshtim me kompetencat
e tij, sepse përdorimi i dhunës ishte i ndaluar me ligj. Të
ndaluara me ligj ishin edhe përgjimet e personave të
ndryshëm zyrtarë, siç e pranon dhe ai vetë. Ka qenë një nga
njerëzit më të privilegjuar në atë sistem dhe as nuk
mendonte njeri që ishte e mundur të persekutohej Ismail
Kadareja.

[Albanian eX|PerT]

Neshat Tozaj: E vërteta e historisë "Kadare"

http://www.gazetametropol.com/tekst.php?idt=34718

22 Tetor Intervistë me shkrimtarin Neshat Tozaj

Shkrimtari Neshat Tozaj tregon të vërtetën "Kadare". Njohja
dhe miqësia me Ismail Kadarenë, historia e vajzës së
shkrimtarit me Renato Rrapin. Ndikimi dhe roli i Tozajt dhe
Kadaresë në këtë ngjarje. Si ndodhi internimi i Rrapajve.
Historia që solli transferimin e tyre. Pretendimet e
Janulla Rrapit, sa qëndrojnë. Shkrimtari Tozaj shpjegon dhe
përse kthehet kjo histori sërish në shtyp.

Njohja dhe miqësia juaj me Kadarenë.

Kam filluar ta dua shkrimtarin Kadare, që në veprat e tij
të para. Kur më binte rasti të flisja me shokët për librat,
u thosha se ai është një shekull përpara të tjerëve. Kam
lexuar gjithçka të tij dhe, edhe tani që i kam kaluar të
60-at, që kam një përvojë të gjatë letrare dhe një përvojë
ndërkombëtare modeste, ruaj të njëjtin mendim, që Kadareja
është më i miri shkrimtar shqiptar.

Për shumë vite nuk kam qëndruar dhe aq afër ambienteve të
shkrimtarëve. Kam pasur marrëdhënie shumë të mira me Nasho
Jorgaqin, Vath Koreshin, Skënder Drinin, Kiço Blushin,
Fatos Kongolin e shumë të tjerë. Se kush dreqin, në ato
kohë, kishte shpikur një “luftë” mes Agollit e Kadaresë. Sa
për mua, nuk më pëlqente të rreshtohesha në njërin apo
tjetrin “kamp”, kisha mendimin tim për letërsinë e
Kadaresë, por më pëlqente personaliteti dhe vepra e Dritëro
Agollit. Nuk kisha pirë asnjë kafe me njërin apo me
tjetrin. Në një plenium të lidhjes (nuk më kujtohet i sati)
kur Ismail Kadarenë e kishin vënë përpara, (për tu dhënë
mësim dhe të tjerëve) kam qenë bashkë me Nasho Jorgaqin në
sallë. Mbaj mend, që Zonja Nexhmije Hoxha mbajti një fjalë
agresive kundër Kadaresë. Duke botuar disa vepra me temë
historike ose gjoja historike, Kadareja krijonte asociacion
dhe identitet mes pushteteve të shkuara dhe të viteve
komuniste. Të them të drejtën, ngaqë nuk merrja pjesë ose
merrja pjesë fare rrallë në aktivitetet e shkrimtarëve, mua
ky plenium m'u duk një linçim i vërtetë. I thashë Nasho
Jorgaqit në vesh, si thua të ngrihem, nuk mund të lejohen
gjëra të tilla ... Nashoja, më vuri dorën tek gjuri dhe më
tha, në asnjë mënyrë. Në raste të tilla njeriu mendon për
shumë gjëra, për fëmijët, për burgun, për të afërmit, për
veten, por mua çuditërisht më frenoi e vetmja gjë që më
erdhi ndërmend, më frenoi “poza” që po pretendoja të
merrja. Unë isha (dhe jam) një shkrimtar i zakonshëm dhe
për mua do të thoshin, ja kush e përkrahu, i panjohuri
Neshat Tozaj, ai i filmave dhe i librave policesk. U
takonte atyre, të tjerëve, të mëdhenjve, ta përkrahnin, por
asnjëri nuk u bë i gjallë. Kadareja e ndjeu veten shumë të
vetmuar dhe kjo u duk në autokritikën e tij. Autokritika aq
të trishtueshme dhe aq vetëposhtëruese, mund të bëheshin
vetëm në socializëm. Një të tillë autokritikë kisha lexuar
në gazetën “Drita” nga shkrimtari Dhimitër Xhuva, për
romanin “Tuneli”. Nashoja i kishte folur për mua, për atë
çka i thashë në mbledhje dhe kjo i kishte bërë shumë
përshtypje Ismailit. Ne nisëm të afroheshim dhe erdhi një
kohë, që takoheshim çdo ditë ose çdo dy ditë.

Si ishte miqësia juaj, një i shquar dhe një, ta themi, i
zakonshëm?

Në këtë miqësi ishte zgjidhur çështja themelore që mund të
vërë në sherr dy shkrimtarë, çështja kush është i pari. Të
tjerat ishin marrëdhënie midis dy njerëzve të barabartë.
Njëherë Helena, me atë buzëqeshjen e saj të butë dhe të
sinqertë më ka pyetur si ishte e mundur, që miqësia me
Ismailin po zgjaste aq shume, tej miqësive të tij të tjera.
Ju përgjigja, se ishte zgjidhur çështja se kush ishte i
pari dhe unë, kur hyja në shtëpinë e një miku, nuk e kisha
për zakon t’ia shikoja gratë nga vithet.

Ne nuk bisedonim shumë për letërsi. Më vinte rëndë dhe
pakëz turp t’i flisja për librat e tij dhe personazhet, siç
bënin të tjerët. Unë dëgjoja kryesisht opinionet për
eksperiencat e tij letrare me jashtë, konsideratat për
letërsinë më të përparuar të kohës dhe merrja pjesë me
mendimet e mia, kur isha i sigurtë apo kur ishte fusha ime
e drejtësisë apo e filozofisë. Njëherë, duke shëtitur në
bulevardin e madh, aty midis ministrive, ai më tha se i
kishte folur Pirro Misha, për romanin tim “Thikat” dhe ai
ishte çuditur, përse unë nuk i kisha folur për këtë vepër.
E lamë që t’ia jepja romanin, i cili në shtëpinë botuese qe
pritur me recensione të pafata, kishte pasur gjithashtu
edhe një redaktor që e ruante mirë karrigen e tij. Kadareja
e lexonte librin dhe ndërkohë, ne flisnim për gjëra të
tjera. Në të vërtetë, unë digjesha nga kureshtja të dija
seç mendonte. Një ditë, ai më tha se po e lexonte romanin
sikur të ishte vepër e tij, se donte ta dominonte ai librin
dhe jo ta tërhiqte libri pas vetes. Dhe njëherë tjetër, më
bëri të skuqem deri tek veshët, kur më tha se “Thikat”
ishte roman i rëndësishëm në letërsinë shqipe. Dhe ai,
shkrimin për librin në gazetën “Drita”, e botoi po me këtë
titull. Ai mi dha vërejtjet e librit, kapitull për kapitull
(fletët e shënimeve i ruaj edhe sot) dhe diskutuam me shumë
kujdes. Ishim tek hotel “Dajti” dhe dua të them që gjatë
viteve që takoheshim, deri në vitin 1990, para se të
largohej, kam mësuar shumë nga kultura e tij perëndimore,
nga njohjet e gjera të sistemit kapitalist të ekonomisë së
tregut. Ai ishte i përpiktë në takime, i përpiktë deri në
përsosmëri, miqësor në mënyrë tejet korrekte dhe në dy-tri
raste, që i kisha bërë vërejtje për kapërcimin e kufijve të
barazisë tonë shoqërore, më kishte kërkuar falje.

Si lindi problemi i vajzës së Ismail Kadaresë?

Ne shqiptarët kemi një koncept të çuditshëm mbi miqësinë:
miqtë duhet të dinë gjithccka për njëri-tjetrin, për
familjet e tyre, për farefisninë, për lindjet dhe vdekjet
etj. Miqtë kanë tendencën dhe ëndërrojnë ta lënë trashëgim
miqësinë e tyre tek fëmijët e tyre, tek nipërit dhe në
gjithë breznitë. Siç mund ta keni vënë re, unë nuk i bëja
pyetje Kadaresë për çështjet që quheshin të tij, të
brendshme, private. As ai mua. Unë nuk e pyesja as për
librat që shkruante veç, kur vetë ai më thoshte. Ne kishim
diskutuar një tregim, që ai e ka quajtur “Nata me hënë”.
Duke folur për subjektin, ai më tha që ky subjekt nuk mund
të shkruhej, ishte delikat dhe i rrezikshëm. Mua nuk mu duk
ashtu dhe i thashë se mund të shkruhej. Njëherë, në një nga
takimet, ai më tha: ai tregimi yt po më zgjatet si “bishti
i lugatit”, por dukej i kënaqur. Edhe për problemin e
vajzës më kishte thënë dëshpërimisht, se vajza e madhe
ishte njohur me një djalë të lagjes, gati fqinj dhe e
kishte dashuruar. Pas ca kohësh vajza ishte ftohur dhe
donte të tërhiqej, por papritur jo vetëm djali, por edhe e
ëma ishin bërë agresivë. Donin me çdo kusht të bënin
krushqi, me çdo kusht. I thashë mendimin tim, se kjo ishte
e drejta e vajzës dhe se më dukej absurde përpjekja e
palës, për të bërë krushqi më forcë. Sigurisht, nëse do të
kisha ndier që Kadareja kishte ndërhyrë më autoritetin e
tij, që ta prishte lidhjen midis të rinjve, do t’ia kisha
thënë hapur pikëpamjen time. Unë e njihja pra, këtë fakt,
por vetëm kaq. Tani, kjo është bërë historia e Gresës dhe e
Renatos, një histori dashurie ku krimineli, Ismail, (ka
edhe një emër turk), me thikë ndër dhëmbë u hakmor ndaj
djalit të “varfër” Renato...

Cili është raporti juaj me këtë çështje?

Në Ministrinë e Brendshme, në atë kohë edhe unë bëja
shërbim operativ 24 orësh. Njëherë më mori në telefon
Kadareja. Ishte mbasdite vonë dhe as që më kujtohet ora. Ai
ishte shumë i tronditur. Më tha se kishte hyrë në shtëpi të
tij më forcë nëna e atij djalit, e kishte thyer derën e
shtëpisë më një mjet të fortë dhe po bënte potere të madhe.
E këshillova të tregohej sa më gjakftohtë, sepse ky ishte
një dhunim banese pra, një krim dhe se do të bëja ç’është e
mundur ta ndihmoja.

Unë mora në telefon oficerin e Drejtorisë të Punëve të
Brendshme në Tiranë, ia tregova ngjarjen dhe i thashë të
njoftonte eprorët (Kadareja zotëri, ka qenë një njeri i
rëndësishëm, por jo nga ata që bënte raportet e plenumit të
KQ të PPSH, se KQ kishte plot specialistë raportesh). Ja
përse ish aq brenda detyrës time dhe brenda kompetencave,
kur i thashë të njoftonte eprorët. Që të mos bëj sikur nuk
e di, unë u interesova që atë mbrëmje dhe mësova se në
vendin e ngjarjes kishin vajtur oficerët e policisë dhe
operativi i sigurimit Vladimir Meçaj, i cili merrej me
mbrojtjen e inteligjencës. Pra kishin filluar procedurat
sipas ligjit.

Zonja Janulla Rrapi pretendon, që kur ishte në shtëpinë e
Kadaresë ju i keni folur asaj në telefon me fjalor të keq.
Sa qëndron kjo?


vazhdon

[Albanian eX|PerT]

vazhdimi


Nuk më kujtohet t’i kem folur, por edhe në i paça folur,
unë nuk e kam zakon të përdor fjalor të keq. Të gjithëve
duhet t’u vejë mendja se ç’donte ajo zonjë në shtëpinë e
Kadaresë, në atë shtëpi ku kishte hyrë me dhunë, i zoti i
të cilës lutej ta nxirrnin përjashta, në kushtet kur çdo
qytetar tjetër do ta kishte nxjerrë jashtë me shkelma. Mua
më kujtohet të kem folur njëherë, ballë për ballë me këtë
zonjë dhe kjo mund të ketë ndodhur midis viteve 1995-1997.
Isha përpara derës së Ambasadës Bullgare, për një vizë dhe
kur dikush nga personeli thirri emrin tim, një grua me
shumë tualet, mu drejtua: “Ju qenkeni Neshat Tozaj, që më
keni torturuar djalin?” Nuk e kisha parë kurrë këtë zonjë,
sepse profesioni im nuk më çonte në kontakte me njerëzit. E
pyeta për rrethanat dhe më tha, se “krimin tim” e kisha
bërë bashkë me Kadarenë, se djali i saj ishte bërë i sëmurë
psikik nga unë, nga Kadareja etj. Iu qasa më pranë dhe e
pyeta: “Tani, që këto punë kanë dalë sheshit e keni parë
atë dosjen e djalit tuaj”? Më tha se e kishte parë. Pyetjes
time, nëse e kishte gjetur emrin tim atje, iu përgjigj se
nuk e kishte gjetur. Ne diskutuam dhe ajo më kërkoi të
falur. Tani, ajo ndoshta i ka harruar të gjitha ose
“suflerët” duan ta bëjnë sa më dramatike dhe sa më
interesante ngjarjen, me futjen e emrit tim në të.

Si ka qenë reagimi i Kadaresë në këtë ngjarje?

Kadareja ishte baba. Një baba, por dhe një njeri i shquar
që nuk mund të vepronte si njerëzit e zakonshëm. Ai iu
drejtua organeve të policisë. Policia i kishte kërkuar një
informacion mbi gjithë situatën dhe ai e kishte dhënë. Ai
priste pra, që policia ta zgjidhte këtë problem. Unë i kam
qëndruar afër atë kohë dhe më shumë rrinim të heshtur, sesa
flisnim. E respektoja heshtjen e tij, sepse ishte dhimbja e
tij. Njëherë më tha se pas zonjës Rrapi qëndronin shumë
njerëz të tjerë të administratës, njerëz që e urrenin për
letërsinë e tij dhe për qëndrimin e tij. Më përmendi edhe
emra, për të cilët unë nuk desha të bëj komente, sepse as
ai nuk kishte prova dhe unë jo që jo. Mua më habiste
dhimbja e tij që ishte thellësisht njerëzore, por që nuk
manifestohej si ato skenat që shikojmë rëndom në televizor,
kur bëhet fjalë për një krim: “ta kapin, ta torturojnë,
t’ia bëjnë mishin gjak dhe t’i hedhin kripë”. Ai nuk pati
treguar asnjëherë këtë lloj egërsie. Ismaili, thjesht
çuditej nga mungesa e civilizimit te këta njerëz. Pse
këmbëngulnin aq shumë. Atij po, por edhe mua më çudiste
shumë përpjekja mbinjerëzore e “krushkës” për të krijuar
skena dramash dhe lidhje krushqish, të cilat vajza Kadare
nuk i donte.

Kam folur privatisht me Gresën, vajzën e mikut tim Kadare,
pa dijeninë e tij, me qëllim që të mësoja drejtpërsëdrejti
mendimin e saj për këtë çështje. Ajo më tregoi historinë e
tyre. Ishte historia tipike e vajzave të pasura që rrinin
në pallat, të cilave u duket interesante lidhja me djem nga
shtresat e vobekta. Ndoshta këtë e bëjnë, për të kompensuar
dhe për të ndarë lumturinë e tyre të madhe. Dhe djemtë, kur
janë ata të varfërit dhe u bie një “pasuri” e tillë nga
qielli tregojnë të gjithë shkathtësinë e rrugës. “Rruga” ka
forcë dhe pushtet të jashtëzakonshëm. Gresa kishte arritur
në konkluzionin, që ajo miqësi nuk mund të vazhdonte.
Rrethanat dhe vlerat, duke u nisur nga vetë djali i
dukeshin të papranueshme. Asaj i dukej e neveritshme
përpjekja me thonj e me dhëmb e nënës së tij, për t’iu
ngjitur fort asaj dhe familjes së saj. Kur e pyeta për
prindërit, më tha thjesht se ky ishte problemi i saj dhe jo
i tyre. Gresa ishte një vajzë me personalitet, brilante, e
vërtetë dhe e pasheqerosur. Ajo nuk njohu veç medalje të
arta në studimet e saj. Por ne e kemi fjalën për reagimin e
Kadaresë. Njëherë, pasi kishin mësuar se do ta internonin
atë djalin, më tha: As që ia doja dhe as që ia dua të
keqen, kurrë nuk më ka vajtur mendja për internimin e tij.
Unë doja dhe dua të më lënë të qetë vajzën dhe familjen
time. Unë nuk mund të them se ai shtirej.

Si punonjës i Ministrisë së Brendshme, a keni ndikuar ju në
këtë histori?

Kam ndikuar, duke i thënë njërit apo tjetrit zyrtar të
Ministrisë së Brendshme. As që më shkonte ndërmend të
shkelej ligji dhe druaj, që ligji nuk është shkelur. Në
Shqipëri funksiononin burgjet, kampet e përqendrimit,
internimet dhe dëbimet. Kjo familje nuk është trajtuar si e
internuar politikisht, nuk është internuar me vendim të
Komisionit Kombëtar të Internimeve dhe Dëbimeve. Ata janë
dëbuar nga Tirana, për një afat të caktuar nga komisioni
përkatës i Komitetit Ekzekutiv të Tiranës. Ky komision
trajtonte njerëzit jo-politik që merreshin me akte
rrugaçërie, që nuk punonin, që prostituonin etj. Djali i
Janullës, një natë vonë, pas një pleniumi të shkrimtarëve,
së bashku me ca shokë të tij bërtisnin tek pallati i
Ismailit, që ai t’i dëgjonte fjalë të pakontrolluara si: ju
bëni pleniume, por ligjin e bëjmë ne etj. Këto, në Kodin
Penal të kohës quheshin sjellje të padenja në shoqëri.

Nuk ngjan e rëndë, që të internohej një familje për një
histori dashurie?

Unë uroj që të gjithë ata që rendin pas ngjarjeve të tilla,
të mos pësojnë asgjë tek fëmijët e tyre. Shteti është shtet
edhe dje edhe sot. Dje kishte internime apo dëbime, kishte
burgime etj. ndërsa sot të heqin nga puna, të lënë pa bukë,
të shkelin të drejtat dhe liritë, nuk të japin të drejtat
ligjore apo kushtetuese. Sa për mua, kam qenë në anën e
atyre që u shkelen të drejtat edhe dje edhe sot. Sipas
meje, demokracia s’është gjë tjetër veçse “diktaturë e
ligjit”. Nëse ligji është njëlloj për të gjithë, demokracia
ecën përpara.

Si ju duket rikthimi i kësaj çështjeje në shtyp?

Më duket normale në amoralitetin e tij. Kur shtypi është
“kaps” nxjerr çështjen e M. Shehut, është vrasje apo
vetëvrasje. Po kështu edhe çështje të tjera, përfshirë edhe
këtë që e quajnë “çështja Kadare”. Akuza për Kadarenë, se
gjoja internoi pretendentët për krushq i ngjan motamo
akuzës për Dritëroin, që ka burgosur artistë disidentë.
Atëherë pse duheshin organet e policisë, të prokurorisë, të
gjykatës kur në fushën e artit mund t’i bënin këta këto
punë, madje edhe të mbroheshin me metoda policore. Një
person që ndodhej në zyrën e Ministrit, Hekuran Isai kur
diskutohej për këtë çështje kishte bërë supozimin se gjërat
nuk ishin aq të thjeshta: Ismaili, Tozaj që ishte oficer
roje, dera që thyhej etj. Ministri Isai i kishte thënë i
çuditur: “ti mendon se kjo është një gjë e krijuar
vullnetarisht”? Ai atëherë ishte tërhequr, por sot ndoshta
mendon se bëhet interesant dhe mund të harrohen mëkatet e
tij. Për njerëz të tillë, populli ka një fjalë të urtë: “Ky
zotëria do të bëjë shkencë në bythë të Argjiros”. As me të
sëmurët nuk duhet të tallemi. Të sëmurët duhet t’i lëmë në
hallet e tyre. Thonë se sëmundjet vinë nga Zoti. Edhe
djemtë e miliarderëve vuajnë nga sëmundje të tilla dhe jo
vetëm ata, që kanë qenë të internuar apo të dëbuar. Ne kemi
dalë në një sistem, ku njerëzit nuk duhet të pësojnë.
Ndërsa disa, për disfatat në jetën e tyre, duan të bëhen
interesantë nëpër gazeta, ca të tjerë bëjnë fajtor vetë
Zotin, që kanë dalë dëshmitarë të sigurimit të shtetit
kundër ca grave të mjera sovjetike të ndara nga burrat. Ca
të tjerë bëjnë fajtorë jo aq Zotin sa diktaturën komuniste,
që duke qenë hetues i kanë kapur në flagrancë me të
pandehurat e tyre.

Jo, Zoti nuk është fajtor zonja apo edhe zotërinj. Diç ka
ndodhur në jetën tuaj, diç që nuk e keni menaxhuar mirë
(siç thonë sot).

Një shoqëri që u kthehet e u rikthehet të tilla gjërave,
një shoqëri që si kafshë ripërtyp, nuk mund të jetë në
rregull.

Këto kohë Kadareja ka qenë nga më të sulmuarit, mbase pas
Enver Hoxhës dhe shpesh kam menduar, pse ka ndodhur kështu?
I pari mendim që më vjen ndërmend është se “burrat e shquar
dhe gratë e bukura janë objekt të përgojimit”.

Ismail Kadareja, pas vitit 1990, ka marrë një pozicion
autoritarist. Ai ka ca ide, pikëpamje, modele, opsione, për
të cilat paraqitet si njeriu më kompetent dhe nuk lejon në
asnjë mënyrë të shprehet një mendim ndryshe. Profesor
Paskal Miloja shpreh një mendim ndryshe dhe Kadareja, i
sulet si shqiponja lepurushit të mjerë. Mirëpo nuk dihet
nëse Kadareja ka të drejtë dhe nuk dihet nga i burojnë këto
të drejta. (Miloja hakmerret për këtë gjëmim të Kadaresë
njëlloj si të gjithë shqiptarët, sepse edhe ai ka marrë
gjalpë pa tollon) P. Milo tha në Pezë, se për E. Hoxhën
duhet të shprehet Historia. Dhe përveç ca njerëzve të
çuditshëm këtu në Tiranë u dëgjuan edhe sokëllimat e
Kadaresë nga përtej. E përse? Edhe unë jam shprehur në
shtyp se Zoti Milo ka të drejtë, se ashtu si Historia deri
dje nuk ishte shprehur për Zogun dhe u shpreh sot, po ashtu
Historia duhet të përgatitet të shprehet edhe për Enver
Hoxhën. Historia është shkencë, me rregullat dhe ligjet e
veta njëlloj si shkencat ekzakte, prandaj profesor Miloja,
ka të drejtë të thotë pikëpamjen e tij dhe askush nuk ka të
drejtë të bëjë atribuime mbi figurën e tij apo të krijojë
insinuata absurde.

Mua më duket se edhe polemika midis Kadaresë dhe Qosjes
është e provokuar nga Kadare dhe se ai nuk është treguar në
normë etiko-morale, kur flet pa konsiderata për një idhull
tjetër të shqiptarëve, për Rexhep Qosjen. Mua më duket e
drejtë ndërhyrja brilante, në këtë polemikë e Profesor
Kristo Frashërit, i cili tregon rregullat elementare të
Historisë si shkencë. Pa dashur të marr nëpër gojë
Kadarenë, maninë e tij për të qenë kategorik apo fjalë e
fundit e shkencës, e moralit, e civilizimit, evropianizimit
doja vetëm të nënvizoja nevojën e njerëzve publikë, për të
qenë modest dhe të vetëpërmbajtur në një shoqëri civile ku
të gjithë njerëzit kanë të drejta dhe liri të barabarta që
mund t’i ushtrojnë sipas ligjeve apo edhe kapriçiove të
tyre. Parimi bazë i publicitetit kërkon që të shfaqesh në
publik sa më rrallë, me fjalën e duhur dhe në kohën e
duhur. Përse digjen disa analistë tanë? Ata digjen se nuk
kundërshtojnë asnjë ftesë, ata përsërisin veten dhe bëhen
të pabesueshëm, të mërzitshëm për publikun. Kjo është edhe
tatëpjeta e tyre.

[Albanian eX|PerT]

Sa qesharake dhe neveritshme

"Kadares duhet ti kerkojne falje"!!? Po Renatos?? Hetusi i asaj kohe tani na del edhe si shpetimtari, sa turp dhe sa po lexojme c'do dite ku tani e kemi besdi te hapim edhe kompiutrin. marre nga tirana Observer

INTERVISTA/Flet ish-hetuesi i çështjes, Riza Hicka

"Kadare më kërkoi lirimin e Renato Rrapit"


Roland QAFOKU, Dorina TOPOLLAJ
Në median e Tiranës ka shpërthyer këto ditë një histori që e ka trazuar jo pak mendjen e shqiptarëve. Janulla Rrapi, nëna e Renato Rrapit, nga SHBA-ja ku jeton prej disa vitesh ka lëshuar një lumë akuzash për shkrimtarin e madh Ismail Kadare, lidhur me historinë e lidhjes së djalit të saj Renato me vajzën e tij Gresa. Por ndërsa alibitë janë alibi dhe versionet, versione, në ndihmë të zbardhjes së kësaj historie na vjen një personazh krejt, krejt i veçantë. Quhet Riza Hicka dhe është hetuesi i asaj dosjeje që ka plasur në media pas 25 vjetësh. Juristit që hetoi dosjen në fjalë i kujtohet shumë mirë ajo ngjarje e vitit 1981. Në atë kohë nuk ishte e rrallë për një hetues të kishte të bënte me keqbërës apo gjithëfarësoj. Por të kishte në një çështje të madhin Kadare, patjetër që ishte më shumë se e rrallë. I kujtohet edhe detaji më i hollë. Si filloi ajo, kush denoncoi, çfarë akuze dhe pranimi i saj nga Renato Rrapi, dhe si vendosi ta pushojë çështjen. Por i habitur me versionin e ri që vjen pas dy dekadash e gjysmë, Hicka hedh në tavolinë një fakt shumë kokëfortë: "Kadare më ka kërkuar mua me shkrim që ta liroja Renato Rrapin", thotë ish-hetuesi. Një fakt që nuk kërkon shumë komente. Madje, juristi i njohur kërkon të zbardhet publikisht dhe të bëhet publike e gjitha dosja që ka hetuar në atë kohë. "Jo vetëm fjalët e mia, por edhe fletët e asaj dosjeje do të vërtetojnë se Kadare nuk ka më të voglin implikim dhe dashakeqësi ndaj atij djali", shton Hicka. Në një intervistë ekskluzive për gazetën "Tirana Observer", Riza Hicka rikthen edhe një herë ngjarjen në fjalë. Përse e caktuan atë për të hetuar këtë çështje. Si e gjeti të shkatërruar derën e apartamentit të Kadaresë. Arrestimi i Renatos dhe çfarë i tha në hetuesi kur e mori në pyetje. Dhe në fund, lirimi pas këmbënguljes së Kadaresë. Një intervistë që hedh dritë më shumë për një ngjarje që po përflitet shumë.
Sipas informacioneve tona, ju zoti Hicka keni qenë hetues i çështjes së Renato Rrapit, një personazh që në fillim të viteve '81 ka pasur një çështje penale. Në median e sotme, e ëma e tij, Janulla, tregon historinë sipas variantit të saj. Ç'mund të na konfirmoni ju pasi keni qenë hetues i kësaj çështjeje?
Gjatë gjithë këtyre ditëve kam lexuar shkrime të tilla nga shumë personazhe, që në atë kohë edhe kanë drejtuar, dhe ju them, se këto janë fakte që s'mund t'i mohojë asnjeri, se duke qenë hetues që mbuloja rajonin e tretë, kam qenë hetuesi i parë që kam kontaktuar dhe jam marrë me këtë çështje. Ngjarja ka ndodhur, mos gaboj, në vitet '81-82. Më kujtohet mirë se s'ka qenë unifikuar Hetuesia, s'ka qenë krijuar Hetuesia e Përgjithshme. S'e mbaj mend ekzaktësisht datën, pasi ajo ishte çështje rutinë në atë kohë edhe pse lidhej me zotin Kadare, por më vonë u bë bujë më shumë, sepse si duket veprimet e kundërligjshme të kryera nga nënë e bir vazhduan dhe më vonë, dhe i hetuan edhe hetues të tjerë.
Kush jua caktoi çështjen?
Mua më ka thirrur kryetari i Hetuesisë së asaj kohe, i ndjeri Koço Josifi, i cili më tha se duhet të veja të bëja një këqyrje në banesën e Kadaresë, pasi i ishte goditur dera e shtëpisë. Nuk e mbaj mend ditën, se kanë kaluar shumë vite, por më kujtohet se kam vajtur me gjithë ekspertët dhe kemi bërë këqyrjen e derës, e cila ishte shumë e dëmtuar.
Në ç'formë ishte dëmtuar?
Ato dyer që të gjithë i mbajmë mend se si ishin atëherë, ishin me kompensata dhe ishin të çara me goditje të forta. Mbaj mend, se dera kishte vrima të mëdha. Ekspertët me ç'e mbaj mend unë, atëherë e përcaktuan se vrimat ishin bërë me gur.
Bëhet fjalë, në shtëpinë e Kadaresë te Pallati i Shkrimtarëve?
Banesa që ka pasur Kadareja, pallati ku rri sot Dritëro Agolli. E mbaj mend, se ka qenë një kat më poshtë Dritëroit, i bie kati i tretë më duket.
Me kë kontaktuat aty?
Aty kam gjetur zotin Kadare, motrën e tij dhe duhet të ketë qenë para orës 14:00, para se të mbaronte orari zyrtar i punës.
Çfarë biseduat me Kadarenë në ato momente?
Më kujtohet se ishte shumë i shqetësuar. Të thuash të vërtetën, në atë kohë s'kishe kurajën të godisje derën e Kadaresë, jo se përfaqësonte Kadareja një figurë politike të madhe, por se ishte një figurë shoqërore, një nga shkrimtarët më të mëdhenj që ishte njohur dhe në botën jashtë, dhe pa i hyrë me themel këtyre gjërave, unë mendoja se shteti e mbronte në atë kohë. Kisha një mendim, që s'besoj se e kisha vetëm unë, por cilido nëpunës i asaj kohe mendonte se ky njeri me gjithë këto cilësi duhej të mbrohej nga shteti. Më pas e kuptova që kishte gjëra të tjera, që unë dua t'i them kur të vijë momenti. Kadareja nuk mbrohej nga shteti, por sulmohej ashpër nga segmente të caktuara të shtetit.
Pse sipas jush, Kadareja sulmohej në atë kohë?
Unë s'dua të hyj në thellësi, të analizoj gjërat. Por, ama di që kishte njerëz të niveleve të ulëta në administratë, që kishin kurajë dhe e shanin në mënyrën më të ashpër në atë kohë kur Kadare ishte idhull për të gjithë shqiptarët. S'e kuptoj pse e bënin atë dhe nga kush ndiheshin të mbrojtur.
Kur u ndalua Renato?
Unë mbaj mend se po atë ditë ne kemi bërë ndalimin e Renatos.
Sa vjeç ishte Renato?
Mos gaboj, ishte student në universitet, në vit të parë, në mos gaboj. Por jam i sigurt që ai ishte në moshë që të merrte përgjegjësinë penale.

vazhdon

[Albanian eX|PerT]

vazhdimi

E morët në pyetje?
Mbaj mend që e kam marrë dhe në pyetje.
A ju kujtohen detaje gjatë kësaj kohe?
Me saktësi jo, por meqë jeni gazetarë me dashamirësi do t'ju thosha që të merreni më shumë me investigimin. Shpesh e kemi ankesë për ju këtë. Ju këshilloj të shkoni në arkiva, është dosja atje dhe mund të verifikoni gjithçka.
Sipas jush, cili dokument në dosje është pika e zbardhjes së gjithë kësaj çështjeje?
Ajo çfarë më ka mbetur në mendje dhe që jam i obliguar ta them për të qenë i qetë me ndërgjegjen time, duke marrë shkas dhe nga këto që po lexoj, është një moment shumë interesant, që s'di pse e fshehin autorët e shumë shkrimeve. Ose nuk e dinë, ose e dinë dhe nuk duan ta thonë, unë s'di ta them. Mbaj mend, që atëherë ishte arresti 72 orë dhe në rajonin Nr.3, atje ku unë kisha zyrën, ka ardhur Kadareja dhe ka kërkuar takim me mua. Polici erdhi dhe më tha se më kërkonte Ismail Kadare. Më kujtohet, se unë u shqetësova një çikë, sepse problemi s'ishte shumë i thjeshtë. Edhe unë atëherë isha i ri dhe eksperiencë shumë të madhe s'kisha. Me çështjen e tij unë duhet të isha korrekt, me figurën e tij duhet të isha korrekt. E futa në zyrë Kadarenë. Ishte dita e tretë e ndalimit dhe unë duhet t'i jepja një rrugëzgjidhje pozitës së Renatos, të vendosja ta arrestoja apo të hetohej i lirë. Mbaj mend që ishte vërtetuar vepra, më duket se edhe ai vetë e pranoi se ai kishte qëlluar derën e Kadaresë pasi ishte i dehur. Pra, ishte vërtetuar si fajësi. Mbaj mend, se Kadareja nuk u ul as në karrige, por duke ndenjur në këmbë, më ka thënë se "unë kërkoj që ky djalë të mos arrestohet, të mos dënohet, por dua vetëm ta këshilloni që të na lërë të qetë dhe të mos na shqetësojë në shtëpi". Unë duke pasur porosi të veçantë që të isha korrekt me këtë çështje, u detyrova t'i them Kadaresë me mirësjellje, se dakord, ky ishte problemi i tij, por mua më duhej me shkrim kjo që thoshte ai. Mbaj mend shumë mirë se Ismail Kadare më ka dhënë me shkrimin e tij këtë deklaratë, të cilën se s'bën duhet ta keni në dosje. Kjo sepse, kur e raportova këtë çështje te eprorët e mi, ka qenë Koço Josifi, mbaj mend, se u pushua çështja ndaj Renatos vetëm për këtë fakt.
A mund të na e thoni fjalë për fjalë, se çfarë ka shkruar Kadareja?
Me sa më kujtohet, ka qenë një faqe formati A 4 dhe ai e ka shkruar me stilolapsin e tij, dhe po të gjendet kjo ka vlera edhe pse është shkrimi i tij aty, shkrimi i një shkrimtari të madh (qesh). Kadareja i kërkonte Hetuesisë që ky djalë të mos arrestohej dhe të mos dënohej për atë që kishte bërë në lidhje me marrëdhëniet me familjen Kadare. Këtë ia kërkonte institucionit. Ai erdhi në zyrë dhe unë i thashë për respekt të figurës së tij, se përse s'më kishte thirrur në shtëpi. Ai më tha se kishte ardhur zyrtarisht dhe se donte ta bënte këtë gjë personalisht.
A e keni takuar më për këtë çështje Kadarenë?
E kam takuar Kadarenë edhe më vonë. Unë e pushova çështjen, s'e çova në gjykatë.
Kur e pushuat çështjen?
Nuk e mbaj mend, por atë çunin e lirova që atë ditë.
Çfarë ju tha ai kur u lirua? A e falënderoi Kadarenë për këtë?
Absolutisht jo. Ai ishte një djalë i ri, akoma nuk i kuptonte shumë problemet. Unë kur vajta të raportoja, pasi mora me shkrim fjalët e Kadaresë, pasi doja të justifikoja qëndrimin tim ndaj eprorëve të mi, ndërkaq kur ata panë se Kadareja kishte shkruar këtë, më kujtohet si tani, Koço Josifi, pasi siç dukej edhe atij i kërkonte Komiteti i Partisë hesap për këtë, atëherë u vendos që të mos e çonim në gjyq, por të pushonim çështjen.
Nëse Kadareja nuk do ta jepte këtë deklaratë, sa do rrezikohej të dënohej Renato Rrapi?
Ai atëherë do penalizohej me nenin 129 që ishte "sjellje e padenjë" dhe mund të dënohej deri me 5 vjet burg.
Çfarë ju ka thënë Renato Rrapi në atë kohë kur keni pasur kontakte me të?
Asgjë. T'ju them të vërtetën, ai ishte një djalë i ri, shumë simpatik. Më kujtohet se kishte shumë humor dhe më tha "po unë i kam rënë derës, por kam qenë i dehur". Kaq mbaj mend.
Çfarë ju tha Renato në lidhje me vajzën e Kadaresë?
Shiko, shumë abuzohet me këtë histori. Më vjen keq se lexova se ai qenka dhe i sëmurë, por nuk duhet abuzuar shumë, sepse më duket se një pjesë e madhe harrojnë se kanë fëmijë vetë. Këta që shkruajnë janë vetë prindër dhe harrojnë që kanë vajza vetë në shtëpi. Ndonjë ditë unë do të flas me shumë hollësi për këtë, por nuk ka gjë të vërtetë në atë mes. Nuk ka marrëdhënie dashurore të pastërta.
Çfarë ju ka thënë Gresa, vajza e Kadaresë?
Ajo ka qenë në një presion të jashtëzakonshëm. Por unë për këtë do flas në një moment tjetër.
Nga kush ishte në presion?
Ajo çka mund t'ju them se nuk ishte një dashuri reale, e pastër. Unë di edhe se si për shkak të një fotografie të Bitëllsave, që Ismail Kadareja ia kishte sjellë nga jashtë shtetit vajzës dhe kjo duke qenë gocë e re, ia kishte falur Renatos, pasi ishin të dy në një lagje, ai i bënte shantazh. Ai i thoshte se "do të spiunoj te Sigurimi i Shtetit se shiko çfarë sjell babai jot nga jashtë".
Këtë jua ka thënë Gresa?
Këto janë të vërtetuara. Unë i kam vërtetuar atëherë. Por është një proces që tani s'ka shumë rëndësi.
Ngulmoj t'ju pyes përsëri, përse e sulmojnë Kadarenë sipas jush?
Më vjen keq për këtë gjë. Unë lexova edhe shkrimin e zotit Milo, të cilin e njoh personalisht, sepse na njihen edhe baballarët tanë që kanë qenë miq të ngushtë në Vlorë, megjithatë m'u duk se shkrimi i Milos ishte korrekt në kuptimin e një formulimi, por unë gjykoj se njerëz të tillë me këto nivele kulturore nuk duhet të krijojnë konflikte me njëri-tjetrin. Nuk është mirë për pjesën tjetër të popullsisë, aq më tepër që këtij kombi i kanë mbetur pak vlera, në kuptimin e vlerave reale, dhe ato pak që kemi si puna e Kadaresë, duhet t'i përgojojmë e t'i përbaltim, më duket si diçka jonormale. Më mirë sesa unë mund ta gjykojë Milo, sepse atij s'i mungon as kultura as inteligjenca, asnjë gjë. Por mua më bën shumë përshtypje që këto shkrime duan t'ia vënë Kadaresë mbi shpinë, sikur ai e ka luftuar këtë familje. Flas për këtë çështje, pasi e di shumë mirë. Nuk është diçka që e kam me të dëgjuar, por e kam jetuar vetë.
Akuza më e rëndë është se familja është internuar dhe djali ka përfunduar në psikiatri. A mund të na thoni se ç'ndodhi me ta?
Ndonëse s'kam qenë hetues në këtë fazë të çështjes, pasi janë bërë disa çështje të tilla, di që internimi s'ka lidhje fare me këtë çështje. Atë pasdite Ismail Kadareja ka folur në Kuvendin Popullor. Ka gjetur Janullën bashkë me çunin që bënin sherr te dera e shtëpisë dhe është njoftuar atë kohë ministri i Brendshëm, Hekuran Isaj. Kjo s'ka fare lidhje me vajzën. E ftoj Hekuran Isajn, që të flasë për këtë çështje.
Megjithatë sot s'dua të flas më tepër. Ju këshilloj, merrni hapni dosjen. Të gjithë duhet të heshtin kur të dalë deklarata e shkruar e Kadaresë dhe, për mendimin tim, shumë duhet t'i kërkojnë të falur. Ka shumë pasaktësi tek ato që shkruhen. Kam lexuar një kolegun tim të nderuar, se arsyeja pse na ka thirrur Ministri i Brendshëm në atë kohë në zyrë, nuk ka qenë se u mor vesh se Janulla ka qenë bashkëpunëtore. Kjo s'është e vërtetë. Unë i kisha shkruar një letër Hekuran Isajit në orën 13:00 të drekës dhe të nesërmen në mëngjes na ka thirrur Ministri në zyrë.
Çfarë përmbante letra?
Për përmbajtjen e letrës e për shumë gjëra të tjera, unë i shpreha në mendimin tim për trysninë që i bënin Kadaresë. Letra ime duhet të jetë në arkivat e Ministrisë së Brendshme.

[Albanian eX|PerT]

Intervista ekskluzive (2)/ Rrëfimi nga SHBA i nënës së
Renato Rapit, djalit që dashuroi vajzën e shkrimtarit


Janulla Rapi: A do ta falja Ismail Kadarenë? Nuk e di…


Enveri më hoqi dënimin: Nuk ka pse të vuajë nëna


Nga Erjon Tase

Pasi mësoi dashurinë e djalit të saj Renato dhe vajzës së
madhe të Ismail Kadaresë, Janulla Rapi kërkoi që të
bisedonte me familjen Kadare për të zyrtarizuar lidhjen e
dy të rinjve. Por reagimi i shkrimtarit të njohur, i cili
sipas saj, nuk dëshironte një krushqi me një familje
jointelektuale, do të prishte ëndrrën. Pas incidentit në
shtëpinë Kadare, në pjesën e dytë të intervistës, Janulla
Rapi rrëfen për Gazetën, kalvarin e vuajtjeve në internim.
Në tregimin e saj shpejgon ndërhyrjen e Enver Hoxhës dhe
Ramiz Alisë, të cilët e lehtësuan nga dënimet, por i
përgjigjet njëfarësoj edhe pyetjes: A do ta falnit Kadarenë
pas kaq shumë vitesh?...

(Vijon nga numri i kaluar)

Dje na treguat për incidentin në shtëpinë e Kadaresë. Çfarë
pasojash patët?
Dy ditë pas atij takimi në shtëpinë e Kadaresë më erdhi
thirrja për në gjyq, ku akuzohesha se kisha dhunuar banesën
e deputetit dhe shkrimtarit të madh. Kadare, do të përdorte
kundër nesh jo vetëm emrin, por dhe miqtë e tij me pozitë,
duke filluar që nga drejtori i Policisë së Tiranës,
Hajredin Shyti, Komiteti i Partisë, e deri tek ministri i
Brendshëm, Hekuran Isain, për të përfunduar në majën më të
lartë të shtetit shqiptar, tek çifti Hoxha. Akuza që më
bëhej ishte ajo e “fyerjes” së deputetit.
Më dënuan me punë korrektore për 11 muaj, duke më mbajtur
gjysmën e rrogës. Kadare kishte urdhëruar që të më fusnin
në burg, por shpëtimi më erdhi nga një letër që i drejtova
Enver Hoxhës. I shkruajta se çfarë po më bënin mua vetëm
sepse isha nëna e Renatos, djalit që dashuronte me gjithë
zemër vajzën e Kadaresë dhe pas kësaj ai ndërhyri. Duke e
parë se ishte një dënim i padrejtë, Enver Hoxha i dha
urdhër Aranit Çelës, kryetarit të Gjykatës, dhe ai e uli
dënimin në 3 muaj. Kështu u ktheva prapë në punë, në
dyqanin ushqimor ku unë punoja. Por Ismail Kadareja nuk u
kënaq me kaq. Djalin ma përjashtuan nga shkolla, ndërsa e
thërrisnin në polici e në hetuesi herë pas here, duke e
sharë edhe para vajzës, të dashurës së tij. E rrihnin në
mënyrë të pamëshirshme dhe me fjalët më banale: një këmbë
ia vinin në bark me ato këpucë që i mbanin me gozhda, e me
këmbën tjetër i binin në kokë, duke e gjakosur. “More
rrugaç, do heqësh dorë ti nga kjo vajzë, apo do që të të
bëjmë të vdekur”. Vajza e shikonte dhe vetëm qante, duke
thënë: “Nuk më vjen më zor, se unë e dua!”.
Pra dashuria mes dy të rinjve vazhdonte ende edhe pas kësaj
situate të rënduar?
Hetuesi “privat” i Kadaresë, Riza Icka, i thoshte gjithnjë
vajzës së Ismailit: “Thuaj që Renatua më ka kapur me zor!”.
Por ajo nuk e pranonte një gjë të tillë. Ata duheshin aq
shumë, sa thurnin ëndrrat e tyre për të ardhmen. Një natë,
Renaton e rrahën aq shumë, sa e mbajtën nja 3 ditë në rajon
pa ndjenja, e thoshin: “Në qoftë se vdes, do thoni që i ra
murit vetë me kokë”. O Zot çfarë ka hequr ky djalë!
Nuk mund ta harroj ditën që djali ruante pas derës së
shtëpisë së Kadaresë sepse kujtoi se e rrihnin vajzën, por
dëgjoi që ai i bërtiste dhe i thoshte: “Ti nuk ke për ta
parë më atë djalë, se ne do t’i internojmë si familje”.
Hetuesi Icka, e pa Renaton dhe ata e morën prapë në polici.
Duke vazhduar të rrahurat, i thanë se do të na internonin
dhe do të na zhduknin. Djali erdhi atë natë në shtëpi dyllë
i verdhë dhe me shenja. U mbyll në dhomën poshtë, ku rrinte
gjithmonë me të dashurën e vet dhe piu ilaçin e “Flibolit”,
që mbanim për mizat. E pashë që u vonua dhe shkova poshtë,
por ç’të shihja...? I dilte shkumë nga goja. Erdhi
ambulanca dhe e mori. Mendova në ato momente se Renaton nuk
do ta shihja më. Ashtu e egërsuar me dashurinë e nënës për
djalin, i shkova në shtëpi Kadaresë. I rashë derës dhe më
doli Helena dhe hetuesi Rizai: “Ta dish o Ismail Kadare, -
i thashë, - më vdes djali sonte, unë po s’ta vura benzinën
që të habitet bota!”. Helena më mori pak mënjanë që të më
qetësonte. Më tha se dhe ajo kish vrapuar mbas vajzës për
ta ndaluar që të hidhej nga taraca. Më shkoi mendja te
tragjedia e Shekspirit. E paskan vendosur dhe bërë me fjalë
që të dy të vdisnin. “Mos u mërzit, - thoshte Helena, - se
ne nuk i kemi bërë gjë Renatos”. Me shumë edukatë, që më
dukej shumë falso, më tregoi se vetë ajo, i kishte vajtur
në zyrë Hekuran Isait, duke i thënë që të na burgosnin e jo
të na internonin. Ç’ironi!
Si rrodhën ngjarjet deri në internimin tuaj?
Duke qenë se u bë bujë nga kjo ngjarje, Kadareja i
shkruajti një letër Nexhmijes dhe Enver Hoxhës, duke
denoncuar me shpifjet nga më të ndryshme. Mesa kam marrë
vesh shkruhej deri se “kjo familje më shqetëson, se unë dua
të përgatitem të shkruaj për në Kongres e nuk mundem të
shkruaj për Partinë”, etj, dhe në fund, “kërkoj ndihmë nga
ju”. Kështu, ata kaq deshën, sa të thoshte Enveri: “Të
shikohet kjo çështje!”
Foto Çami bashkë me Hekuran Isain dhe Manush Myftiun, që në
atë kohë firmoste për dëbim-internimet, vendosën të na
internojnë me pretendimin se nuk e linim të qetë
shkrimtarin e madh Kadare. Në orën 5 të mëngjesit, më datë
26 Prill 1984, e gjithë rrugica u rrethua me policë, me
njerëz civilë të hipur në makinë me rimorkio dhe nja 7 a 8
gaza të Ministrisë së Brendshme. Shpejt e shpejt, sikur të
ishim si në kohën e skllevërve, na futën në një makinë të
madhe me gjithë rimorkio. Në derë hynë tre persona bashkë
me kryetarin e Frontit të Lagjes Nr.4. Lexuan urdhrin e
internimit për 5 vjet në Kosovë të Lushnjës, ku atje ishte
dhe burgu i grave të Shqipërisë. Nga ai tmerr, vajza ime që
atëherë ishte 7 vjeçe, akoma dhe sot në gjumë i del një
psherëtimë, kurse Renato gjithmonë hesht; nuk do t’i
kujtojë më ato tmerre që hoqi. Në internim pamë shumë
gjëra, të internuar që kishin dhe 40 vjet. Të gjithë na u
afruan më vone, se në fillim kishin frikë; familja e
Xhevdet Mustafës, familja e Tefta e Vera Dumes, familja
Urani, familja Leka, kunata e Mehmet Shehut dhe familja e
Ali Ohrit. Dëshira Ohri, e cila na ndihmoi në mënyrë të
jashtëzakonshme, të paktën çdo të shtunë na vinte ujë në
zjarr të laheshim, se do të kishim marrë ndonjë sëmundje,
pasi një copë kasolle ku na futën; pa ujë, pa banjë e
minjtë na vinin natën nga penxherja.
Patët probleme e Sigurimin gjatë këtyre viteve të
internimit?
Mbaj mend një episod kur dy spiunë të Degës së Brendshme të
Elbasanit bënë sikur e njihnin Renaton në lice, e sikur iu
vinte keq për të. Një ditë i kishin thënë: “Renato, nuk
mund të jetohet këtu, e di ç’ke? Hajde me ne, se dhe ne e
urrejmë këtë regjim, do shkojmë në Jugosllavi se atje kam
një dajë gjeneral në UDB. Po të duash merr dhe mamanë!”, e
shumë gënjeshtra të tjera. “Mirë, - u tha Renatua, - po
shkoj t’i them mamasë”. Sa hyri, më tha: “Filluan
provokimet e më duket se do të na futin në burg”. -Rri
brenda, se vete e ua them unë përgjigjen! - Dal dhe nja 50
metra më poshtë, në një rrënjë ulliri po prisnin ata të dy.
Gazi i Elbasanit po vinte me nja 2 civile brenda. Fillova
duke iu bërtitur e duke iu thënë: “Kush ju ka futur të na
provokoni more maskarenj!,- Vazhdova duke u thënë: “Çoni
fjalë atij Kadaresë, se nuk na e prish mendjen jo, a morët
vesh.”
E çfarë t’i kujtojmë atij internimi të mallkuar! Punonim të
7 ditët e javës pa pushim, që nga mëngjesi në orën 6 e deri
në darkë. Renatua, rrëshqiti nga çizmet e llastikut, nga
maja e kodrës. U vra në këmbë derisa iu infektua e do t’i
bëhej gangrenë sepse nuk e merrnin as ta mjekonin apo ta
çonin në spital në Elbasan, por e lanë të vuante. Edhe sot
e ka kujtim nga ai internim shenjën që nuk i hiqet kurrë.
Njerëzit atje ishin shumë të mirë dhe e ndihmuan me ilaçe
popullore. Mbasi bëmë gjysmën e dënimit, i shkrova letër
drejtoreshës së ligjeve në Kuvendin Popullor z.Liri
Gjoliku, e cila bashkë me Ramiz Alinë na ndihmuan të na
lironin. “Ky internim, - tha Ramiz Alia, - është bërë i
njëanshëm, sepse familja Kadare dhe familja Rrapi kishin
një çështje të përbashkët”. Nuk do të thotë që të gjithë
komunistët të ishin të këqij. Unë dhe sot kam respekt për
disa që e kanë shikuar çështjen time me drejtësi si, Guro
Zeneli, Zef Loka, Jorgo Dhrami apo Drita Xhillari, e shumë
të tjerë.
Kur u kthyem nga internimi, menduam se u liruam dhe s’do të
kishim më pasoja, por makina e persekutimit, nuk harroi të
përgatiste tjetër skenar, një skenar që ishte i fundit për
ne e shumë tragjik.
Çfarë ndodhi pas kësaj ndërhyrjeje të Ramiz Alisë?
Nuk na jepnin shtëpi dhe nuk na bënin pasaportizimin që të
rrinim në Tiranë. Vinte policia prapë dhe na vinte afat që
të largoheshim. Kadareja, i frikësuar se mos vajza e tij
vazhdonte me Renaton, i kurdisi prapaskena bashkë me
hetuesin e tij “privat”. Kërkesës sime për të qëndruar në
Tiranë, Nexhmije Hoxha, nëpërmjet sekretares, Hejdije
Xhango, m’u përgjigj: “Dhe atje njerëz jetojnë, prandaj
shkoni prapë atje!”. I zura derën edhe Kryeministrisë dhe
me firmën e Adil Çarçanit u ndihmova që të rrinim në
Tiranë, por djalit iu mohua e drejta të shkonte në
Konservator, se thoshin që nuk i takon, se ka qenë i
internuar. Nuk kaloi shumë kohë dhe Renatos ia shpikën një
akuzë për ta larguar sërish nga Tirana. Një denoncim se
gjoja ai mbante thikë me vete dhe kërcënonte familjen
Kadare mjaftoi që djali të mbyllej në Spitalin Psikiatrik
të Elbasanit, me kurim të detyruar për një kohë të gjatë. E
shkatërruan me doza të larta aloperdoli dhe me elektroshok.
Mbase donin t’ia hiqnin kujtesën, që mos të mendonte më për
vajzën e Kadaresë. Edhe sot e kësaj dite Renatoja është
gjallë, por me çdo ndjenjë të vdekur. Pasojat po i vuaj
ende dhe sot me djalin e sëmurë dhe me shtëpinë në Tiranë
që ende nuk e marr dot. Shpresoj të paktën që kryeministrit
z.Sali Berisha të më ndihmojë me gjyqet që kam në gjykata
për kthimin e pronave.
Në fjalët tuaja ka ende shumë zemërim për Kadarenë. A do ta
falnit, pas kaq shumë vitesh?
Ai nuk ka dashur të përballet asnjëherë me mua. Nuk di ç’të
them mor bir. A do ta falja?!... Nuk e di...

[Albanian eX|PerT]

tung. ia kalofshi sa me mire. keto ishin materialet qe munda me i gjet. ndoshta ky tjetri shqiptar ka edhe me shume

Nga shoku juaj:
Albanian eX|PerT

[amari]

Emisioni qe e felliqi Kadaren

http://shqiphost. top-channel. tv/18754795/ topstory/ topstory9nentor. wmv

[Albanian eX|PerT]

nuk po hapet linkun