KULTURA MASIVE ( si fenomen i shoqerise industriale )

[LABI]

KULTURA MASIVE ( si fenomen i shoqerise industriale )

Mendohet se kultura massive eshte nje fenomen qe i takon (u fuqizua) periudhes se shoqerive-moderne-industriale … Periudhe kjo qe karakterizohet , percjellet nga zbulimet dhe zhvillimet e medha tekniko-teknologjike (ne veqanti teknologjise informative).
Prandaj kur permendet fjala kulture masive , zakonisht mendohet per kulturen e cila krijohet dhe transmetohet nga masmediat .
Ne vazhdim me poshte gjate shqyrtimimeve do te jet me lehte te kuptohet, percaktohet, dallohet kjo dukuri shoqerore (kultura masive)… Se a eshte fjala per kulture masive , apo kemi te bejme me nje dukuri, aspekt te civilizimit ??

Mekueil (studiues i mediave ) ka nje qendrim kritik per shtypin dhe median ; ai mendon qe masmediat ne teresi rrenojne standardet kulturore dhe arsimore , duke perqendruar kryesisht vemendjen ne argetim dhe sensacione .

Kultura masive eshte krijuar mbi logjiken e prodhimit industrial – ( prodhimit dhe konsumit te gjere ) ; e cila mundeson qe miljona njerz te njihen dhe ndikohen me krijimtarine kulturore dhe artistike nepermjet valeve satelitore …

“Subjekt i cdo kulture eshte njeriu si entitet, personalitet <<i paperseritshem >> ; ndersa subjekt (ose objekt) i kultures masive eshte turma , masa << njeriu mase >>… Njeriu ka shpirtin, masa ka vetem nevojat . Prandaj cdo culture eshte ngritje , persosje e njeriut , kurse kultura masive permbushje e nevojave .

Kultura synon indivdualizmin ; kultura masive terheq ne drejtim te kundert – drejt uniformizmit shpirteror… Ne kete pike kultura masive ndahet me etiken , poashtu dhe me kulturen . Kultura masive arsimon , por nuk edukon…. Me prodhim masiv – serik “te te mirave shpirterore”, me kopjet , me kiq , me shund e me pa-sensin per individualen, ajo shpie drejt zhvetesimit (tjetersimit nga uni )… Per ndryshim nga kultura autentike , ajo masive ngushton lirine njerzore pikerisht me tendencen per uniformizmin , sepse “liria – eshte nje kundervenie ndaj unifomitetit , thote Horkhaimer.”[1]

Fromm-i thekson se struktura e shoqerise moderne (industriale-kapitaliste) ndikon mbi njeriun njekohesisht : duke e bere individin me te pavarur ( te vete mjaftueshem, kritike) dhe po te njejten kohe me te izoluar ( i vetmuar, i pafuqishem , i friksuar)…..
Mu pershkak te kesaj ndjenje te mbjellur brenda njeriut ndodhe ajo qe Fromm-i e quane konformizem prej automati – me c’rast individi pushon se qenuri vetevetja, duke perqafuar , pershtatur, bere per vete – konstruktin e tipit te personalitetit qe i ofron kultura-masive- industriale (kapitaliste) , duke u bere njelloj si gjithe te tjeret ..

Cmimi qe paguan njeriu nga ky konformitet – qe imponon prodhimi dhe konsumi industrial-kapitalist eshte HUMBJA- UNIT ; ne keso rrethana Fromm thote : se personi ndrydhe deshirat e veta te verteta , ndersa shfaq ato qe imponon kultura masive-industriale , te cilat i shfaq si deshira te veta , e qe Fromm i quan PSEUDO-DESHIRA.
Dhe si perfundim keto pseudo-deshirave (zevendesimit te mendimit, ndjenjes, vullnetit) qojne drejt zevendesimit te unit te vertete me nje une te rreme – PSEUDO-UNE.

Nder paragjykimet e perhapura ben pjese njesimi i kultures-maive dhe kultures-popullore, qe eshte nje padrejtesi e madhe ndaj kesaj te fundit. .. Perndryshim nga kultura masive , kultura popullore eshte burimore , active dhe e drejtperdrejte. Ajo nuk njeh kiq dhe shund, qe jane prodhime te pastra urbane.

Kultura-popullore bazohet ne konsensus, kurse parimi dominues i kultures masive eshte manipulim. Ritet, valet , kenget jane qeshtje e perbashket e fshatit ose e fisit.. S’ka ekzekutues ne njeren ane dhe degjues a shikues ne anen tjeter… Kur fillon kremtimi , te githe perfshihen , te gjithe behen pjesemarres …

Kultura masive na ofrojne shembull teresisht te kundert. Njerezit jane te ndare rreptesisht ne “prodhues” dhe ne “konsumues” te te mirave kulturore… A ka njeri qe mendon se mund t ndikoje vertet ne permbajtjen e programit televiziv, po qese nuk ben pjese ne ate grup te vogel qe e krijon programi ?? Te ashtuquajturat mjete masive te komunikimit ( shtypi , radio, Tv ) net e vertete jane mjetet e manipulimit masiv… Ne njeren ane gjenden redaksite qe krijojne programet , ne anen tjeter auditoriumi pasiv i milionave”[2]

Si pasoje e kultures masive sot eshte e shpejgueshme pse televizioni , interneti zevendesoj ne mase te madhe literaturen , leximin, meditimin dhe ne pergjithesi pengoi intelektin…Duke servuar zgjidhje te gatshme per ceshtje , problematika nga jeta .

Mjetet e kultures maisve (radio, Tv, interneti) mund te sherbejne si nje instrument i efektshem per te krijuar pershtypje , opinione imazhe , portrete prej udheheqesi , idhuj … apo edhe t’manipuluar , mashtruar masen.

Nga psikologjia sociale dhe praktika/historia mesojme se tani s’eshte e nevojshme te perdoret forca , dhuna-fizike per ta sunduar popullin kunder vullnetit te vet … Tani kjo mund te arrihet ne menyre legale duke paralizuar vullnetin e popullit , duke ua servuar masave-popullore “te verteten” e gatshme – nepermjet tubimeve, mitingjeve te ndryshme – per te formuar opinionin e vet per njerezt dhe ngjarjet …. Shtetet totalitare e vrejten ndikimin maxhik , te fuqishem te TV-se dhe radios, per ate dhe perdoren si vegel per t’manipuluar masen ; ne kete menyre televizioni rrezikon lirine, me teper se policia dhe ushtria…

Ne te kaluaren ne nje periudhe te hershme paraqitjes dhe zhvillimit industrial , shfaqet nje levizje kunder makinave dhe zhvillimit teknologjik me emrin qartizem… Ne culture ndeshim drojne “friken nga makina” , refuzimin instinktiv te teknikes (“Teknika eshte mekati i pare i kultures” – Bergjajev).. Kku qendrim rrjedh nga ndjenja se makina nga manipulimi me sende shnderrohet ne manipulimin me njerez – te perkujtojme paralajmerimet e Tagores, Tolstoit , Haideggerit , Neizvestnit, Faulkerit etj .,

ndersa marksisti Henri Lefbre gjykon fare tjeter gje : “ shkalla me e larte e lirse do te arrihet ne shoqerine net e cilen teknika do te zhvilloje te gjitha mundesite e veta – ne shoqerine komuniste”…

Ne te vertete, shoqeria qe per model te aferm a te larget merr utopine do ta gjeje aleatin e vet te makina dhe teknika. Teknik ai ndihmon (dhe nuk i kundershton) manipulimit te njerezve dhe te sendeve. Ajo kontribuon konformizmin dhe uniformizmin permes arsimit dhe mediumeve masive (shtypi , radio, tv); ajo kerkon bashkepunimin (ose punen e perbashket) e nje numri te madh njerezisht, te organizuar e nje mekanizem te ngjashem a identik (“kolektivi”) rregullisht te udhehequr ne menyre centraliste , dhe me ne f und ajo ne perspective mund te premtoje kontrollin e plote te shoqerise (net e vertete te pushtetit) mbi individin me nje percjellje te drejtperdrejte a te terthorte te asaj qe punon , qe qe flet e qe mendon.
Pra nese teknika rrezikon diken , atehere rrezikon personalitetin e lire;; gjithsesi ajo nuk e rrezikon anetarin anonym te kolektivit , funksioni i te cilit realizohet net e prodhuar e net e konsumuar, perkatesisht per te perkryer menyren dhe tekniken me te cilen prodhon dhe konsumon.

[LABI]

Dhe per per fund ca fjale permbyllese te shtruara ne forme meditimi ;

Personaliteti yne - karakteri yne , eshte nje produkt i kultivuar , konstruktuare nga nje sere agjentesh socializues; nder te cilat dhe masmedia.


NE JEMI ASHTU SI SHOQERIA NA KA EDUKUAR DHE FORMUAR... Edhe preferenca jone, menyra se si mendojme (mendesia), menyra se si veshemi, cka degjojme, cka lexojme, shija jone eshte e ndikuar nga faktor te ndryshem te jashtem socializues ...

Siq tham me lart nje mekanzem efikas per t'orjenutare kete lloj UNIFORMITETI SHIJESH ( krijimin e UNEVE-TE FORMATIZUARA , ne fakt PSEUDOUNEVE) jane MJETET E KOMUNIKIMIT MASIVE , MASMEDIAT... te cilat me pretendimet e tyre, propagandat , produktet promocionale te vazhdueshme, reklamat , imponojne idet e sunduesve (autoriteteve te ndryshme), ne ate menyre qe njerezit te mendojne se ajo se si mendojne, si vishen , cfare konsumojne, te mendojne qe eshte nje vlere KULTURE AUTENTIKE ( origjinale) e tyre...

PERNDRYSHE NJERIU I SOTEM BASHKEKOHOR ESHTE NJE NJERI I CILI KONSUMON NJE PRODUKT TE KONSUMIT MASIVE - TE GJERE INDUSTRIALE ….. E VETMJA MENYRE PER T'I SHPETUARE KETIJ LLOJ TJETERSIMI , PSEUDO-UNIT ; ESHTE TUNDIMI KOKES, PYETJA PER GJERAT QE BEJM , I MENDOJM, VEPROJM...pse i bejme ne kete apo ate menyre, cfare na shtyen t'i bejm ne kete menyre apo ate menyre, cfare na shtyen te mendojm qe nje gje e tille eshte e dobishme, e duhure , zgjidhje e djret, e padrejt , e moralshme, e pamoralshme ....???!!


Pra , NJERIU JU REZISTON KONSTRUKTEVE TE NDRYSHME IDEOLOGJIKE - VETEM ATEHERE KUR AI FILLON TE MEDITOI NE VETE , KUR FILLON T'I BEJ PYETJE VETES PSE JAM I TILLE ( pse vishem keshtu, pse mendoj keshtu , cfare na shtyen te konsumojm te njejtin ushqim, zhaner muzike, filmi e keshtu me radhe… AJO CFARE ESHTE TRENDY DUHET PATJETER TE KONSUMOHET ( do t’thote se eshte patjeter e dobishme , apo e shendetshme) ???? E shume e shume pyetje ne pafundesi…






[1] Izetbegoviq Alija “Islami ndermjet lindjes dhe perendimit” , Dukagjini , 2002 , fq 80.

[2] Izetbegoviq Alija “Islami ndermjet lindjes dhe perendimit” , Dukagjini , 2002 , fq 81.
[3] Erich Fromm " Arratisje nga Liria" , Phoenix

[4] A.Berisha, I. Berisha "Sociologjia" , Libri shkollore