Drinni
18-07-06, 19:15
Nga Ismet Hajrullahu
Trashėgimia kulturore ėshtė njė nga pjeset mė tė rendesishme tė historisė qe e verteton lashtesin e nje kombi. E tille edhe trashegimia jone kulturore fetare ne Kosovė, Ne kete raste ajo e krishtere , qe ka vazhdimsin qe nga shekulli i IV.
Kishat, manastiret ortodokse ne kosove jan pjes e qytetrimit dhe civilizimit ton,dhe si te tilla ēdo monument historik apo fetar duhet te vlersohet si kosovare, Ato edhe pse jan ndertuar nga shqiptaret, jane shfrytezuar dhe shfrytezohen edhe nga pakicat e ndryshme qe jetojne ne kosove e veqanerisht nga pakica serbe.
Kishat dhe manastiret ortodokse qe jane ngritur ne periudhat me te hershme,para pushtimit osman, nuk mund te quhen serbe, meqe jane ngritur dhe shfrytezuar per te kryer rite fetare nga shqiptaret, derisa u konvertuan ne fene islame, per te cilen edhe shkencerisht pohon edhe Selami Puhala ne vepren "Kosova ne shekullin XV,XVI". Me gjithe perpjekjet e historiografis shoveniste serbe per ta mohuar te verteten historike, manastiret dhe kishat ekzistuese ortodokse nuk jane serbe, por jane te Kosoves.
Kishat e manastiret dhe ēdo objekt tjeter kulti, pa marr parasysh se te ciles perkatsi fetare jane, percaktohen varesisht nga religjioni dhe vendi qe i takojne. Vete emertimi kishe serbe, qoft ne te kaluaren apo tani, ka per qellim qe edhe kultet fetare t'i shfrytzoje per realizimin e qellimeve pushtuese te hegjemonis serbe. Per kete qellim serbia, ne te kaluaren, e posaqerishte ne etapa te ndryshme kohore te shekullit te kaluar, sidomos gjate periudhes se luftes se dyte botrore, gjate periudhes se Rankoviqit, si dhe gjate periudhes se Millosheviqit ka ngritur kisha politike per t'i dhene Kosoves nje fizionomi serbe.
Te gjitha kishat dhe manastiret e ndertuara gjate sundimit nemanjid ne trevat shqiptare i perkasin stilit bizantino -shqiptare dhe vetem si te tilla edhe duhen te trajtohen. Thjeshte ato jane ndertuar nga shqiptaret per sherbimet e tyre fetare.
Manastiri i Deqanit si monument i rendesise se madhe kulturore, si nje monument me vlera te larta, eshte marre ne mbrojtje nga UNES-CO-ja. Keshtu eshte vepruar para ca ditesh edhe me Patrikanen e Pejes, Manastirin e Graqanices dhe kishen e Levishkes ne Prizren. Hapsira mbrojtese qe i eshte dhene manastirit te Deqanit eshte kontestuar nga shume faktore, pasi ne hapsiren mbrojtese jashte manastirit e qe eshte hapsire jo edhe aq e vogel, afer tre kilometer, Nuk ekzistojne vepra apo monumente historike. Nje hapsire te tille nuk e ka edhe Shen Sofija e Stambollit.
Nese manastirit te Deqanit ju dha nje hapsire e tille pa ndonje mbeshtetje shkencore serioze, do te duhej qe nje hapsire e tille ti jepej edhe manastirit te Graqanices per vetepozicionin me te rendesishem historik qe ka ky manastir. Ndersa sipas propozimit qe ka bere Serbia, hapsire mbrojtese ketije manastiri i eshte dhene vetem brenda mureve rrethuese te manastirit. Pse? Sepse ne afersi te Manastirit te Graqanices jane rrenojat e nje qyteterimi shume te lashte , pra Ulpianes, gje qe e pengon histriografin serbe pasi keto rrenoja vertetojn edhe me qarte se ndertimi arkitektonik i ketije Manastiri eshte ngritur mbi rrenojat e kishes Iliro-Arbenore-Shqipetare. Pikerishte ketu qendron edhe paradoksi midis hapsirave qe i eshte dhene Manastrit te Deqanit dhe atije te Graqanices.
Nuk e dije nese antaret e grupit negociator konsulltohen me expert te fushave te artit historik, arkeolog, arkitekt, etnologe etj...., te cilet jane kompetent per keto ēeshtje. Nese ata nuk u referohen shkencetareve perkates, del se pran tyre ata qe thone se jane keshilltar shkencetarė, s'jan tjeter vetem nje servis i shkolles se beogradit qe e mohojne identitetin dhe kontinuitetin e trashegemis kulturore.
Duke mohuar identitetin e ketyre kishave shqiptare dhe duke i quajtuar ato si kisha dhe manastire serbe, Grupi Negociator nuk bene gje tjeter veqse shtremberon dhe falsifikon historin dhe trashegimin tone te lashte kulturore. Fakti se ne kosove, sot nuk ka, ose ka fare pak, shqiptare ortodoks, kishat nuk mund te konsiderohen si serbe, por si kisha ortodokse te Kosoves, pa marr parasysh perkatsin etnike, ku banoret e saj mund ti kryejn ritet fetare.
Duke u pajtuar me vjedhjen qe i bejn serbet identitetit tone, duke i quajtur kishat dhe manastiret ortodokse te kosovers serbe, do ta legjitimojm teorin shoveniste te Grashaninit"se shqiptaret ne keto vise kan ardhur ne shekullin XVIII-XIX".
Me ket servilizem politik para disa qarqeve nderkombetare, antaret e grupit negociues per trashegimi kulturore, nese nuk bazohen ne historin e vertete, ateher do t'ia legjitimojn Serbis vjedhjet e vlerave tona te trashegimis kulturore.
Trashėgimia kulturore ėshtė njė nga pjeset mė tė rendesishme tė historisė qe e verteton lashtesin e nje kombi. E tille edhe trashegimia jone kulturore fetare ne Kosovė, Ne kete raste ajo e krishtere , qe ka vazhdimsin qe nga shekulli i IV.
Kishat, manastiret ortodokse ne kosove jan pjes e qytetrimit dhe civilizimit ton,dhe si te tilla ēdo monument historik apo fetar duhet te vlersohet si kosovare, Ato edhe pse jan ndertuar nga shqiptaret, jane shfrytezuar dhe shfrytezohen edhe nga pakicat e ndryshme qe jetojne ne kosove e veqanerisht nga pakica serbe.
Kishat dhe manastiret ortodokse qe jane ngritur ne periudhat me te hershme,para pushtimit osman, nuk mund te quhen serbe, meqe jane ngritur dhe shfrytezuar per te kryer rite fetare nga shqiptaret, derisa u konvertuan ne fene islame, per te cilen edhe shkencerisht pohon edhe Selami Puhala ne vepren "Kosova ne shekullin XV,XVI". Me gjithe perpjekjet e historiografis shoveniste serbe per ta mohuar te verteten historike, manastiret dhe kishat ekzistuese ortodokse nuk jane serbe, por jane te Kosoves.
Kishat e manastiret dhe ēdo objekt tjeter kulti, pa marr parasysh se te ciles perkatsi fetare jane, percaktohen varesisht nga religjioni dhe vendi qe i takojne. Vete emertimi kishe serbe, qoft ne te kaluaren apo tani, ka per qellim qe edhe kultet fetare t'i shfrytzoje per realizimin e qellimeve pushtuese te hegjemonis serbe. Per kete qellim serbia, ne te kaluaren, e posaqerishte ne etapa te ndryshme kohore te shekullit te kaluar, sidomos gjate periudhes se luftes se dyte botrore, gjate periudhes se Rankoviqit, si dhe gjate periudhes se Millosheviqit ka ngritur kisha politike per t'i dhene Kosoves nje fizionomi serbe.
Te gjitha kishat dhe manastiret e ndertuara gjate sundimit nemanjid ne trevat shqiptare i perkasin stilit bizantino -shqiptare dhe vetem si te tilla edhe duhen te trajtohen. Thjeshte ato jane ndertuar nga shqiptaret per sherbimet e tyre fetare.
Manastiri i Deqanit si monument i rendesise se madhe kulturore, si nje monument me vlera te larta, eshte marre ne mbrojtje nga UNES-CO-ja. Keshtu eshte vepruar para ca ditesh edhe me Patrikanen e Pejes, Manastirin e Graqanices dhe kishen e Levishkes ne Prizren. Hapsira mbrojtese qe i eshte dhene manastirit te Deqanit eshte kontestuar nga shume faktore, pasi ne hapsiren mbrojtese jashte manastirit e qe eshte hapsire jo edhe aq e vogel, afer tre kilometer, Nuk ekzistojne vepra apo monumente historike. Nje hapsire te tille nuk e ka edhe Shen Sofija e Stambollit.
Nese manastirit te Deqanit ju dha nje hapsire e tille pa ndonje mbeshtetje shkencore serioze, do te duhej qe nje hapsire e tille ti jepej edhe manastirit te Graqanices per vetepozicionin me te rendesishem historik qe ka ky manastir. Ndersa sipas propozimit qe ka bere Serbia, hapsire mbrojtese ketije manastiri i eshte dhene vetem brenda mureve rrethuese te manastirit. Pse? Sepse ne afersi te Manastirit te Graqanices jane rrenojat e nje qyteterimi shume te lashte , pra Ulpianes, gje qe e pengon histriografin serbe pasi keto rrenoja vertetojn edhe me qarte se ndertimi arkitektonik i ketije Manastiri eshte ngritur mbi rrenojat e kishes Iliro-Arbenore-Shqipetare. Pikerishte ketu qendron edhe paradoksi midis hapsirave qe i eshte dhene Manastrit te Deqanit dhe atije te Graqanices.
Nuk e dije nese antaret e grupit negociator konsulltohen me expert te fushave te artit historik, arkeolog, arkitekt, etnologe etj...., te cilet jane kompetent per keto ēeshtje. Nese ata nuk u referohen shkencetareve perkates, del se pran tyre ata qe thone se jane keshilltar shkencetarė, s'jan tjeter vetem nje servis i shkolles se beogradit qe e mohojne identitetin dhe kontinuitetin e trashegemis kulturore.
Duke mohuar identitetin e ketyre kishave shqiptare dhe duke i quajtuar ato si kisha dhe manastire serbe, Grupi Negociator nuk bene gje tjeter veqse shtremberon dhe falsifikon historin dhe trashegimin tone te lashte kulturore. Fakti se ne kosove, sot nuk ka, ose ka fare pak, shqiptare ortodoks, kishat nuk mund te konsiderohen si serbe, por si kisha ortodokse te Kosoves, pa marr parasysh perkatsin etnike, ku banoret e saj mund ti kryejn ritet fetare.
Duke u pajtuar me vjedhjen qe i bejn serbet identitetit tone, duke i quajtur kishat dhe manastiret ortodokse te kosovers serbe, do ta legjitimojm teorin shoveniste te Grashaninit"se shqiptaret ne keto vise kan ardhur ne shekullin XVIII-XIX".
Me ket servilizem politik para disa qarqeve nderkombetare, antaret e grupit negociues per trashegimi kulturore, nese nuk bazohen ne historin e vertete, ateher do t'ia legjitimojn Serbis vjedhjet e vlerave tona te trashegimis kulturore.