Qeliza

[~AnnA~]

Qeliza është njësia thelbsore, funksionale strukturale e të gjitha organizmave të gjalla, bartëse e jetës, sepse në të zhvillohen të gjitha proceset jetësore (http://sq.wikipedia.org/wiki/Jeta) (funksionet).
Qeliza është trupthi i cili është i mbështjellur me mbështjellës qelizor. Ajo është e mbushur me lëngun e dendur qelizor – citoplazmëm. Në të janë të vendosura pjeset e imëta qelizore – organelet, të cilat kryejnë funksione të ndryshme jetësore.
Qelizat sipas formës janë të ndryshme. Qelizat shtazore mund të kenë formë të drejtkëndëshit, pllakore dhe cilindrike (qelizat epiteliale), zgjatore (q. Muskulore), yjore (q. Eshtrore), të degëzuara (q. Nervore) etj.

http://1.1.1.5/bmi/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7c/Epithelial-cells.jpg


Historiku
Në vitin 1873 para së të shpallej teoria qelizore, shkenctari çek Jan Evangelista Purkyně (http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Evangelista_Purkyn%C4%9B&action=edit&redlink=1) vështroi grimca të vogla të indeve të gjethes ndëpërmjet mikroskopit. Kjo teori u krijua në vitin 1839 nga Matthias Jakob Schleiden (http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Matthias_Jakob_Schleiden&action=edit&redlink=1) dhe Theodor Schwann (http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Theodor_Schwann&action=edit&redlink=1) të cilët thanë se çdo qenie e gjallë e organizëm përbehej nga një ose më shumë qeliza.

[~AnnA~]

Llojet e qelizave
Qelizat ndahen në:

Eukariote
Prokariote
Qeliza është njësia baze ndertimore dhe funksionale e organizmit. Organizmat e gjallë ndërtohen (trupi i njeriut rreth 100 trilion) nga disa llojë qelizash të cilat biologët dhe kimistët i klasifikojne në disa grupe:

Qelizat dhjamore janë si fluska shumë të vogla ku secila mban një rruazë të vetme të vyer si rezerve energjie.
Qelizat e gjakut përbëjnë thuaj se gjysmën e qelizave të trupit të njeriut. Qelizat e kuqe të gjakut shpërndajnë oksigjenin në organizëm. Organizmi i njeriut prodhon në çdo sekondë rreth 2 milion qeliza të reja.
Qelizat nervore janë telat e trupit, d.m.th nëpërmjet tyre bëhet shpërndarja e sinjaleve elektrike me një shpejtësi prej qindra kilometrave në orë. Truri i njeriut ka rreth 100 milliardë qeliza nervore.
Qelizat kockore. Edhe pse në shikim të parë kocka duket e vdekur dhe është e fortë si shkëmbi ajo ndërtohet nga qëliza të gjalla. Qelizat e rrethojnë veten me minerale në mënyrë që ta bëjnë kockën të fortë.
Po ashtu janë edhe disa grupe tjera më të vogla si p.sh.: Qelizat e syrit të cilat në pjesëne syrit të njeriut kapin dritën me të cilen i mundësojnë atij që të shohin; Qelizat gjëndërore përbëjn mukusin e hollë në hundë dhe zorrët; Qelizat e spermës, kur një qelizë sperme e burrit bashkohet me një qelizë vezë të femrës, ato formonjnë një jetë (organizem) të ri.; Qeizat e lëkurës, në sipërfaqe mbronë pjesët delkate të organizmit nga ngacmimet e jashtme; Qelizat e bardha të gjakut janë si një lloj ushtartrie lëvizëshe dhe i gjuajnë mikrobet.

Si qelizat e para padyshim merren qelizat prokariote- greq. pro-para, kayro-berthame , te cilat kanë një ndërtim relativisht mjaft të thjeshtë. Ato nuk kanë bërthamë të diferencuar dhe të vetmen bazë qëkanë atë ADN nuk është e diferencuar pra nuk ka membranë. Qelizat që kanë formë, funksion dhe ndërtim të njejtë e përbëjnë një ind.


Vetitë
Çdo qelizë ka veti të ndryshme, disa nga këto veti janë:

- Riprodhimi - me anë të ndarjes binare, mitozës ose mejozës
- Metabolizmi -
- Reagimi ndaj ngacmimeve të jashtme, si ndryshimi i tempëraturës apo pH-së

[GURI SYLAJ]

Ju falenderoj per punen qe po beni ne kete pjes te kesaj faqeje.
Kam nje pyetje krejt te thjeshte!
A dallojn qelizat e njeriut dhe qelizat e majmunit dhe deri ku kan shku njohurite shkencore ne kete drejtim????

[~AnnA~]

Ju falenderoj per punen qe po beni ne kete pjes te kesaj faqeje.
Kam nje pyetje krejt te thjeshte!
A dallojn qelizat e njeriut dhe qelizat e majmunit dhe deri ku kan shku njohurite shkencore ne kete drejtim????

Guri,pershendetje!
qe nga teoria e Darvinit e dime se, njeriu evulon nga kafsha(majmuni)...
meqe jemi tek qeliza mund te them se,qelizat e majmunit dhe te njeriut jan identike(pra,te njejta ne baze te kompartimenteve qe permbajne)...pra,qelizat e kafshve nuk dallohen nga ato te njeriut...permbajne kompartimente te njejta ne brendi te qelizes(qe te dyja hyne ne grupin e Eukarioteve) dhe ajo qe dallon nje qelize te njeriut nga ajo e kafshes,eshte vetem muri qelizor,qe tek njerezit eshte i perbere nga nje shtrese dopjo e Lipideve dhe tek kafshet eshte Kolesterina....
Ne menyre te dukshme,qelizat e njeriut (edhe te kafshve) dallohen nga qelizat bimore(keto edhe pse eukariote,por si qendra energjie kan Chloroplastet dhe jo Mitochondriet) dhe dallim te dukshem kan nga Prokariotet(bakteriet)

dhe,sa per ate,se deri ku kan arrite shkenctaret ne kete drejtim,rruga drejt arritjes se klonimit te njeriut, ose te pakten te terheqjes se disa qelizave te padiferencuara nga nje embrion i klonuar duke u nisur nga qeliza njerezore po behet gjithnje e me e shkurter.....