Migjeni, ky uragan i poezisë shqipe
 

[color=red][b]M I G J E N I[/b][/color]

Migjeni (pseudonimi i Millosh Gjergj Nikollės) ėshtė nga shkrimtarėt mė tė shquar tė letėrsisė shqiptare. Me njė realizėm tė thellė, tė panjohur deri atėherė nė letėrsinė tonė, ai pasqyroi jetėn e pėrditshme tė shoqėrisė shqiptare, sidomos tė shtresave tė varfėra tė qytetit e fshatit, duke demaskuar sistemin e prapambetur shoqėror si dhe fashizmin qė po kėrcėnonte Evropėn. Pėrfaqėsuesi mė i shquar i realizmit kritik, Migjeni futi nė letėrsinė tonė me njė shkallė shumė tė lartė ideoartistike, protestėn e hapur, ėndrėn pėr njė botė tė re dhe optimizmin e thellė.
Migjeni lindi mė 23 tetor 1911 nė Shkodėr, nė familjen e njė tregtari tė vogėl, ku shumė shpejt vėshtirėsive ekonomike iu shtuan edhe fatkeqėsitė familjare.

Kur ishte pesė vjeē, i vdiq nėna, kurse nė moshėn trembėdhjetėvjeē humbi tė atin, e mė pas vėllanė e gjyshen me tė cilėn ai ishte lidhur fort pas vdekjes sė nėnės. Kėto fatkeqėsi e bėnė Migjenin, qė vetiu ishte njė natyrė e mbyllur, tė tėrhiqej nga jeta e moshatarėve tė tij. Pasi mbaroi shkollėn fillore nė Shkodėr, ai shkoi pėr tė vazhduar mėsimet nė Tivar dhe mė pas pėrfundoi seminarin teologjik tė Manastirit. Pėr njė tė ri me interesa tė gjera si Migjeni, jeta e seminarit ishte mbytėse. Nga leximet Migjeni ra nė kontakt me ide revolucionare tė kohės qė zienin nė gjithė Evropėn.
Gjatė kohės qė qėndroi nė seminar, Migjeni sėmurej shpesh dhe ishte nėn kontroll tė vazhdueshėm tė mjekut, ngaqė mushkėritė e tij ishin tė dobėta dhe rezikoheshin tė prekeshin nga turbekulozi, sėmundja tipike e kohės, nga e cila i vdiq edhe nėna Nė vitin 1932 Migjeni pasi mbaroi seminarin por nuk mundi tė sigurojė njė bursė pėr tė vazhduar studimet e larta. Mbeti pa punė deri sa mė 1933 u emėrua mėsues nė Vrakė, njė fshat afėr Shkodrės. Ndėrkohė, ai kishte filluar tė botonte shkrimet e tij nė revisten "Iliria". Nė to ndihen pėrshtypjet e para, reagimi shpirtėror i Migjenit ndaj realitetit tė zymtė, ndaj mjerimit, ku ishte zhytur edhe fshati, edhe qyteti shqiptar.Ai shkroi tregime, vjersha lirike ndėr fletoret dhe revistat e vendit. Botoi nė "Pėrpjekja shqiptare", "Iliria", "Jeta dhe Kultura", "Shqypnija e re" dhe "Kuvendi Kombėtar". Nė vitin 1936 krijimet e tij poetike i pėrmblodhi nė "Vargjet e lira", qė u ndaluan nga censura. Rruga Vrakė-Shkodėr, qė ai bėntė pėrditė me biēikletė, ia keqėsoi gjendjen shėndetsore.
U sėmur rėndė dhe shkoi nė Torino pėr t'u kuruar. Por nė 26 gusht tė vitit 1938 do tė mbyllte pėrgjithnjė sytė, nga tuberkulozi. U varros nė Torre Pelice, Torino. Eshtrat e tij u sollėn nė Shqipėri (Shkodėr) mė 5 shkurt 1956, ku u rivarrosėn me shumė nderim.
Vepra e tij e plotė u botua nė vitet 1954, 1957, 1961 dhe pas viteve '90.

***

Vazhdon me disa poezi nga Migjeni

[color=red][b]RECITAL I MALCORIT [/b][/color]

O' si nuk kam nji grusht te forte
t'i bije mu ne zemre malit qe s'bezane,
ta dij edhe ai se c'do me thane i dobet -
n'agoni te perdridhet si vigan i vrame,

Une - lugat! SI hij'e trazueme,
trashegimtar i vuetjes dhe i durimit,
endem mbi bark te mallit me ujen e zgjueme
dhe me klithma te paknaquna t'instinktit.

Mali hesht. Edhe pse per dite
mbi lekure te tij, ne loje varrimtare,
kerkoj me gjete nji kafshate ma te mire...
Por me rrene shaka shpresa genjeshare.

Mali hesht - dhe ne heshtje qeshe.
E une vuej - dhe ne vuejtje vdes!

Po une, kur? heu! kur kam per t'u qeshe?
Apo ndoshta duhet ma pare te vdes?

O, si nuk kam nji grusht te fuqishem!
Malit qe hesht mu ne zemre me ja njeshe
Ta shof si dridhet nga grusht'i paligjshem...
E une te kenaqem, te kenaqem tu u qesh.

[color=red][b]LUTJE[/b][/color]

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni
me tinguj t'argjantë
e akorde t'artë.

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni -
plot dashuni
të nxehtë si tu vasha gjitë
kur vlojnë ndijesitë.

Të lutem, o perëndi
për një simfoni
të dëfrej në lumni
t'u u përkundë n'ani
të bukur t'andrrimeve
të kaitër, ku të fantazmeve
buzët më tërheqin zjarrtë
e më digjen syt e flaktë.

Të lutem, o perëndi,
për një simfoni -
e kurr, e kurr ma mos të zgjohemi.

[color=red][b]DY BUZË[/b][/color]

Dy buzë të kuqe,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithën,
gëzimin ma fikën,
si fantazma ikën
ndër do bota të larta...
Dy buzë të përgjakta,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithen
në buzë kur m'u njitën -
andjeet m'i trazuen,
zemrën ma tërbuen,
trunin ma helmuen
e në fund u mërguen...
Dy buzë të kuqe,
bukuri fatale,
të një grueje stërzane
një pranverë të tanë më mome
një pjesë zemre më nxome,
dhe gëzimin ma vodhne...
Ato dy buzë të kuqe
dhe dy lotë të mia
qenë shenjat e dhimbjes
kur më vrau bukuria,
kur më zu dashunia
e më dogji rinia.

[color=red][b]NËN FLAMUJT E MELANKOLISË[/b][/color]

Në vendin tonë
kudo valojnë
flamujt e një melankolie
të trishtueshme...
... dhe askush s'mund të thotë
se këtu rron
një popull që ndërton
diçka të re.
Aty këtu në hijet
e flamujve
mund të shifet
një mund, një përpjekje
e madhe përmbi vdekje
për të pjellë diçka të madhe,
për të qitë në dritë një xhind!
Por, (o ironi)
nga ajo përpjekje lind
vetëm një mi.
Dhe kështu kjo komedi
na plas dellin e gazit,
nsa prej marazit
pëlcasim.
Në prakun e çdo banese
ku ka ndoj shenj jetese
valon nga një flamur
melankolie të trishtueshme.

[color=red][b]FRYMËZIM i PAFAT[/b][/color]

Frymzim' i em i pafat,
që vjen e më djeg mu në gji,
për kë po më flet? për kë të shkruej?
përse po më ban që kaq të vuej?
pse vjen e më djeg mu në gji,
frymzim' i em i pafat?

Për të gjorët? për ata që nuk kanë dritë?
0 frymzim' i em i ngratë,
mjaft me plagë që s'kan shërim,
leni të dergjen në mjerim,
Njerzit s'duen ma trishtim,
botës s'ia kande atë kangë të thatë,
thot se mjell një farë të idhtë.

Far' e idhtë... far' e idhë...
- 0 njerz të bimë nga far' e ambël!
Frigë të mos keni, pse një kangë
mund t'ju theri në ndjesi,
t'ju kujtojnë zemrën në gji
në ndërgjegje dhe një dangë...
porju t'ju bajë edhe ma zi.

Frymzim' i em i pafat!
Shporru ktej! Nuk të due!
S'i due hovet tueja të nalta,
as fluturimet... Nëpër balta...
të ditve tona të shklas un due
rrokë me njerzit që rrok nata.

[color=red][b]LAGJA E VARFUN[/b][/color]

Krahët e zez të një nate pa fund
e varrosën lagjen pranë,
dritë, jetë, gjallsi - askund,
vetëm errsinë e skam.

U harrue jeta e ditës
ndër shtresat e natës, e pagja
u derdh nga parzm' e errsinës...
n'andrra përkundet lagja.

Njerzit ndër shtëpia flejnë
me gjoksa të lakurtë e të thatë
e gratë... fëmi po u lejnë
pa ushqim në gji, pa fat,

Pushojnë gjymtyrt e shkallmueme
në punën e ditës së kalueme,
shërohen trutë e helmueme
në gjumin e natës s'adhrueme.

Veç zemrat e njerzve të lanun
me të rektunt prralla rrfejnë:
mbi barrat e jetës së namun
që shpirt dhe korriz thejnë.

Prralla mbi fëmij rrugaça
barkjashtë e me hundë të ndyta,
që dorë shtrijnë me vjedhë, me lypë
e ngihen me fjalë të ndyta.

Prralla mbi varza të fyeme
me faqe e me buzë të thithna.
Prralla mbi djelm, me të thyeme
shprese, në burg me duer të lidhna,

të cilt nesër para gjyqit
për delikt do të përgjegjin, -
vetëm dreqit e hyllit
të gjith fajet tash ua mbshtesin.

Kështu lagj' e varfun pëshpritë
dhe errsinës hallet tregon.
Një gjel i undshëm, me dritë
të hanës i rrejtun, këndon.

Hesht! or gjel kryengritës,
i lagjës së varfun. - Këtu
nuk zbardh për ty drita e dritës.
i gjikuem je me ngordhë n'u.

[color=red][b]VETMIA[/b][/color]

Më plak mërzitja
që vetmiamë sjell;
përbuzja, urrejtja
të gjith sendet m'i mbështjell
që kam shumë anmiq
të liq
në këto sende pa shpirt,
Nuk flasin.
As sy s'kanë.
Po mue më bahet
se aty janë
vetëm që të më plasin
zemrën.
Së paku, të më shajnë:
I mallkuem!
Së paku, të anë tallin:
I uruem!
Së paku, të më këndojnë:
-I yni zot!
Ose të më thonë:
- Jeton kot!
Të flasin, të flasin se fjalë due
në kët vetmi me ndigjue.
Ose të më tregojnë historinë
e tyne, autobiografinë:
ndoshta ty do gjej gjasim
mejeten tcme pa tingllim
që në vetmi po e kaloj -
dhe s'po dij a rroj e s'rroj.
Sendet heshtin. - sa të pamëshirë!
Më bajnë dhe mue të hesht me pahirë,
pse gojë s'kanë
dhe nuk flasin,
aty janë
vetëm të më plasin
zemrën teme që po vuen
dhe në mërzi vetveten truen

[color=red][b]POEMA E MJERIMIT[/b][/color]

Kafshatë që s'kapërdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshatë që të mbetë në fyt edhe të ze trishtimi
kur shefftyra të zbeta edhe sy tëjeshilta
që të shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita
edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin
të tanëjetën e vet derisa të vdesin.
E mbi ta n'ajri, si në qesendi,
therin qiellën kryqat e minaret e ngurta,
profetënt dhe shejtënt në fushqeta të shumngjyrta
shkëlqejnë. E mjerimi mirfilli ndien tradhti.

Mjerimi ka vulën e vet të shëmtueme;
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme;
balli që e ka, syt që e shprehin,
buzët që më kot mundohen ta mshefin -
janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes,
të mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës
mbi të cilën hangri darkën një qen e pamshirshëm
me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm.
Mjerimi s'ka fat. Por ka vetëm zhele,
zhele fund e maje, flamujt e një shprese
të shkymë dhe të coptuem me të dalun bese.

Mjerimi tërbohet në dashuni epshore.
Nëpër skaje t'errta, bashkë me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, të qelbta, të ndyta, të lagta
lakuriqen mishnat, si zhangë; të verdhë e pisa;
kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n'epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajnë fillin të marrët, shërbtorët dhe lypsat
që nesër do linden me na i mbushë rrugat.

Mjerimi në dritzën e synit te kërthini
dridhet posi flaka e mekun qirini
nën tavan të tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga,
ku foshnja e smueme qan si shpirt' i keq
tu' ndukë gjitë e shterruna të së zezës amë,
e kjo prap shtazanë, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë.
Foshnj' e saj nuk qesh, por vetëm lëngon,
e ama s'e don, por vetëm mallkon.
Vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit
ku foshnjën përkundin lott edhe të fshamit!

Mjerimi rrit fënnin në hijen e shtëpive
të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t'u prishet qetsia zotnive
kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis.


Mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet;
don ta msojë t'i iki grushtit q'i kërcnohet,
atij grusht që në gjumë e shtërngon për fytit
kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit
dhe fetyrën e fëmis e mblon hij' e vdekjes,
një stoli e kobshme në vend të buzqeshjes.
Një fryt kurse piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fëmia në bark të dheut mbaron.

Mjerimi punon, punon dit e natë
tu' i vlue djersa në gjoks edhe në ballë,
tue u zhigatun deri në gjujë në baltë
e prap zorrët nga uja i bahen palë-palë.
Shpërblim qesharak! Për qindenjë afsh
në ditë - vetëm: lekë tre-katër dhe "marsh!".

Mjerimi kaiher' i ka faqet e lustrueme,
buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin pënnendore e një tregtis së ndytë,
që asht i gjikuem të bijë në shtrat të vet i dytë;
dhe për at shërbim ka për të marrë do franga
ndër çarçafë, ndër fëtyra dhe në ndërgjegje danga.

Mjerimi gjithashtu len dhe në trashigim
-jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme,
por eshtnat e shtrembta e në gjoks ndoj dhimbë,
mund që të len kujtim ditën e dikurshme
kur pullaz' i shtëpis u shemb edhe ra
nga kalbsin' e kohës, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan' i njeriut që vdiste nën tra.
Kështu nën kambë të randë të zotit t'egërsuem -
thotë prifti - vdes ai që çon jetë të dhunuem.
Dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqësinash
mbushet got' e helmit në trashigim brezninash.

Mjerimi ka motër ngushulluese gotën.
Në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale
të neveritshme, shpirti me etje derdh gotën
në fyt për me harrue nandhetenand' halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu' e ledhatue e pickon si gjarpni -
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,

nën tryezë qan-qeshet në formë tragjikomike.
Të gjitha hallet skami në gotë i mbyt
kur njëqind i derdh një nga një në fyt.

Mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina
dhe bajnë tym si hejt q'i ban shkrum shkreptima.

Mjerimi s'ka gëzim, por ka vetëm dhimba,
dhimba paduruese që të bajnë të çmendesh,
që t'apin litarin të shkojsh fill' e të varesh
ose bahe fli e mjerë e paragrafesh.

Mjerimi s'don mshirë. Por don vetëm të drejt!
Mshirë? Bijë bastardhe e etënve dinakë,
të cilt në mnyrë pompoze posi farisejt
i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak
tu' ia lëshue lypsiti një grosh të holl' në shplakë.

Mjerimi asht një njollë e pashlyeme
në ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj.
Dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejnë paçavrat që zunë myk ndër tempuj.

[color=red][b]MALLI RINUER[/b][/color]

Valët muzikore fluturojnë nga përndimi
shkrepen e përtrihen
për muret e dhomës seme,
edhe mandej dridhen
mbrenda në zemrën teme
dhe zgjqjnë ndijesina që mblue ka hini.

Ndijesitë e mia me valët muzikore
shkëmbejnë puthje të nxehta
posi dy dashnorë
e pa mshirë shëgjeta
më ther në krahnor
edhe më merr malli përjetë ma gazmore.

Malli rinuer përjetë ma shkumbuese
flen pa fat në mue,
një tingull pëmdimi
asht ngushllim për mue
kur më mshtjell mashtrimi
me melankolinë e vet aq trishtuese.

Tingujt miqëdashës, që në dhomën teme
më falin rytmin
e një dansit të largët,
më kujtojnë përqafimin
e çiftave të shkathët
që sjellen hirshëm nëpër drrasa të gëdhenme.

[color=red][b]NJË NATË[/b][/color]

Grue a hyjneshë, e mbështjellun n'errsi të natës,
zbriti nga sfera të panjoftuna ndër odat e mia
dhe u shtrue një fllad, një e kandshme ndjesi,
një heshtje parathanse zemrën don të ma përpijë,
vetëm që ora këndon kangën e thjeshtë të natës
-jo -jo! dhe diku larg dëgjohen tingujt e kangës
Grue a hyjneshë m'erdhi nga gjin' i errsinës...
Që! frymën ia ndjej dhe zemrën që rreh prej fellsinës.
Buzët e njoma të saj,
Syt e zez e të mdhaj
me hamnoni vijash të bindshme
premtojnë një dashni të hijshme
(ashtu dhe akordi i heshtjes
frytin e ambël të marrveshtjes).
Dhe njëmend! At natë vallzuen ndjesit ejona
më një valle dëfryese, pa marrun frymë...

[color=red][b]KANGA E DHIMBËS KRENARE[/b][/color]

0 dhimbë krenare e shpirtit që vuen
dhe shpërthen ndër vargjet e lira...
A deshte, vall, për t'u ngushlluem
tu' e stolisë botën me xhevahira?

0 dhimbë krenare ndër vargjet e lira,
që kumbojnë me tinguj të sinqertë...
Vall, a do të prekish kënd ndër ndijesina?
Apo do vdesish si vdes gjethi në vjeshtë?

0 kangë e dejë e dhimbës krenare...
Mos pusho kurr! Por bashkë me vaje,
si dy binjakë këndoni mjerimin -
se koha do t'ju bijë ngushllimin.

[color=red][b]NJË NATË PA GJUMË[/b][/color]

Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla.
Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen,
kur të dhemb e s'di ç'të dhemb, e syni gjum nuk ka,
urren nuk din ç'urren, don e s'din se ç'don.

Pak dritë! 0 burrë! 0 hero' ngado që të jesh. ....
Burrë që shkatrron edhe që ndërton sërish!
Pak dritë vetëm, të lutem, mshirë të kesh,
se do çmendem në kët natë pa gjumë dhe pa pishë.

Oh! ta kisha pishën të madhe edhe të ndezun!
Me flakën e pishës në qiellin e ksaj nate
ta shkruejshe kushtrimin... Ehu Burrë i tretun
Do ta shifsha vallen tande në majë të një shpate.

Porpishë nuk karn e vetëmjanë burrat, shokët...
Dergjem n'errsin pa gjumë dhe pa dritë...
Askush s'më ndigjon, çirren kot më kot...
Hesht more, hesht! por qindro, o shpirt.

Gjeli këndon dhe thotë se asht afër drita
- Gjel, rren a s'rren? cila asht fjala ejote?
Kur ti këndon thonë se asht afer drita...
Por un s'besoj sonte në Çalët e ksaj bote.

Hiqmuni qafe, mendimet
Ojastëk ty të rroki, të përqafoj si shpëtimin,
më fal atë që due: gjumin dhe andm'min
e dy buzve që pëshpërisin ngushllimin.

[b]SONET PRANVERUER[/b]

Me kangë në buzë e me hove të reja
u zgjue agimi pranveruer,
largësinat e hjedhta ka zatetë hareja,
n'argjent shkëlqejnë brigjet tërthuer.

Me kangë në buzë u zgjue agimi
dhe ia këndoi kangën diellit t' art
rrezash purpure dhe jetëdhurimi
me kaltrinat e thellta në qiellë të kjartë.

Me manushaqe në buzë e me andje në zemra
vajzat si biluri ndër kopshtie të gjelbra
dihasin aromat, që lulzimi derdhi,

me gji të paprekun, ku dashnia sosë
me fletza trandafilesh që flladi sjelli
dhe adhrojnë pranverën me një apoteozë.

[color=red][b]EKSTAZA PRANVERORE [/b][/color]

...dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti nji gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një folë,
e njëjetë e bukur, e një jetë e rë,
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.

...dhe dallndysha erdhi...
si shpirti n'ekstazë, në hovin e shejt shtri;
me qiellën rroket, me diellin puthet,
dridhen krahët në hare - mandej poshtë vërsulet
t'u dhurue në cicrim përshndetje një mijë.

...triumfon bylbyli...
kangëtar plot magji në gemb të trandafiles,
në një tempo të marrë përkdheljet po shfre
e kanga kumbuese, kang' e tij pa fre,
asht si kangë Orfeji ndër telat e lyrës.

...dhe vesa shkëlqen...
në një pikë t'argjant pasqyrohet jeta
tërheqse si andrra dhe si vijzatimi
ndër orët e hyjzimit, kur shpërthen agimi
e rrezet e arta rrëshqasin ndër fleta.

... dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti një gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një fole
e një jetë e bukur, e një jetë e re
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.

[color=red][b]NDESHJA[/b][/color]

0 grue, që të ndesha në ditn e fatkobit tem,
kur prirja njellte e syt shikojshin zi
e ndjejshe veten se dhe unë jam fli
të një ndjesi
si ti.

0 gme, q'u ndeshme ditne e fatkobit tonë
zemër për zemër edhe ball për ball
e ndjesitë n'u shprehën me mall
më një vall':
sahall...

Dhe kështu në rrugë të madhe e shitme zemrën tonë,
njerzve që vetëm një të përqeshun dhanë për të
e shkuen të kënaqun e tu' u gëzue - pse
panë mfshehsinat intime të kësaj jetesës sonë.

E na, dhe një dhimbë të sinqertë tue ndijë,
vuejshim me zemër të ndrydhun si dy fëmijë
të humbun ndër vise të hueja natën, vonë,
o grue, q'u ndeshme në ditn e fatkobit tonë.

[color=red][b]KANGA E RINIS[/b][/color]

Rini, thueja kangës ma të bukur që di!
Thueja kangës sate që të vlon në gji.
Nxirre gëzimin tand' të shpërthejë me vrull...
Mos e freno kangën! Le të marri udhë.

Thueja kangës, rini, pash syt e tu...
Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu
me zjarrm tand, rini... Dhe të na mbysi dallga
prej ndjenjash të shkumbzueme q'i turbullon kanga.

Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi
Kumbi i zanit te përplaset për qiellë
dhe të kthejë prap te na - se hyjt ta kanë zili


e na të duem fort si të duem një diell.
Thueja kangës, Rini! Thueja kangës gëzimplote!
Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote.

[color=red][b]KANGA E TË BURGOSUNIT[/b][/color]

Nëpër hekra të kryqzuem të dritores seme
shof qiellën të coptueme në katërdhetë copë
edhe shof diellin sa një pare serme
- aq larg asht qielli nga e emja gropë.

E kjo gropë e eme e ka emrin burg.
E dini se burgu nuk asht për dëfrim.
Prandaj burg' i em asht shum i ultë
dhe më bani palmuç dhe më mbyti në trishtim.

Hekrat e kryqzuem dhe ndërgjegj' e eme,
dy anmiq të betuem, luftojnë dit' e natë;
por hekr' i fortë e mund ndërgjegjen teme
dhe në dëshprim përplasem si një qen i ngratë.

E kur nata vjen dhe xhixhillojnë hyjt
gëzohem fort, se hekrat nuk m'i kryqzojnë syt',
por t'u sjellmen mbrapa shof dritën e smutë
edhe hijën teme tu' u zgjatë në murt

si një kërcnim ligji, posi një dajak.
Dhe atëher tërbohem dhe urrej pa masë
dritën, hijën, vetën, muret edhe hekrat
edhe e ndjej vetën lua të ndryem në kafas.

Nëpër hekra të kryqzuem të dritores seme
shof qiellën të coptueme në katërdhetë copë
dhe zemra e eme ndien po aq të breme
në mes të katër murve sii në një gropë

[color=red][b]A do qymyr , Zotni? [/b][/color]

Dy thas qymyr mi kal. Prane, malsorja. Trotuari me bllok dyqanesh djathtas, ashtu edhe majtas. Kali dhe malsorja ne parakalim. Qymyri ne konkurs. Shikon Njeriu - artist dhe ia prish syte kjo dis'harmoni. Nje disonance e vrazhde. Malsorja i fryn hundet, prodhimin e njesh per trotuar dhe gishtat i fshin per xhublete. Veprim i thjeshte, por motiv delikat per nje piktor. Thupra ne dore te malsores zhgrryhet pertoke dhe shkruen nje vije kilometric gjate rruges. Qashtu malsorja nenvizon mendimet e veta.

- A do qymyr, zotni?
- Sa?
- Dymbedhjete leke... Po ndalu, thuej ti sa. Pse po ik?
- Ne ket vape dymbedhjete leke? - pyet nje tjeter tue perqeshe.
- Po sa jep ti, pra?
- Jo, mue nuk me duhet.

"Vertet vape ban. Pa kujt i duhet qymyri. Po e mbaj dhjete leke", mendon malsorja dhe ec neper hije rruges se qytetit. Kali leviz ne symbylle. Ndoshta andrron. Tash ne pleqni andrron dashin e dikurshme te peles. Malsorja s'e nget. Nuk e trazon ne knaqsi te tij te pamvarshme. Asht duruesae. Kur dalin ne diell, perdhe zhgrryhet nje hije. Dy hije. Dy hije te ngaterrueme, te kaperthyeme, hija e kalit dhe hija e malsores. Nuk mund ti dallojsh keto dy hije. Nuk mund t'i keputish. Njana pa tjetren nuk shkojne. S'kane vlere. Se vetem bashke perbajne nje tansi. Nje tyansi jetsore. Krk- kkk kthehet qymyri ne shpine te kalit, krkk, krkkk, krk dhe krismat monotone te patkonjve te kalit, qe ndeshin per gure.

Malsorja con kryet. Shikon diellin... koha me u nise. Me u kthye ne malsi. E qymyri s'u shit. Vendosi ta japi ma lire.

- O ti djale, sa asht sahati?
- Djaloshin e terheq bukuria e malsores. Miqesisht i afrohet dhe i thote sa asht ora. E pyet sa e mban qymyrin. Ban pazarllek, edhe pse s'ka qellim ta bleje. Por malsorja asht e bukur dhe e re. Pse mos te kuvendoje pak me te? "Asht e ndyte, - konstaton djaloshi. Sa teveqele jane keto katundaret. Nuk te kuptojne. Duhet me i thane... dhe ate qe nuk thohet." Keshtu mendon djaloshi dhe e shikon malsoren si bir zotnie sherbtoren e re te veten. "Teveqele! Teveqele! S'kupton asgja!". Dhe djaloshi shkon ne pune te vet. E malsorja fillon te shqetesohet per kthimin ne malsi. Shikon diellin, si gjithnji po afrohet nga perndimi. Si ka per tu kthye ne malsi neper terr? Me te vertete, ajo nuk dron prej lugetenve dhe bubazhelave por... t'ishte plake nuk do kishte aspak frige, por... Kujtohet si nja dy tri heresh i jane vu mbrapa do njerez, dhe se pari se c'lypshin prej saj... Pra, nuk i dron bubazhelat si qytetaret, por njerezit... Njerezit i ka ajo frige. E pse? Pse asht e re dhe pak e bukur.

- Nje dhimbe e kandshme shtrengon zemren e malsores.
- Sa e ke at qymyr fisnike?

Malsorja siellet. E njef njeriun q'e pyet. Ia ka shite edhe nji here qymyrin. I thote:

- Tete leke!
- Jo, shtrenjte e ke... Me ke idhnjue ate dite, - i thote njeriu dhe shikon majtas e djathtas.


Malsorja qeshet, disi e turpnueme. E mshef ftyren. Kuqet.

Malsorja qeshet, disi e turpnueme. E mshef ftyren. Kuqet. Nuk i con syte ne njeriun. Pyet e frigueme:

- Sa per ty pra?
- Pese!
- Merre shtate!
- Hajde per gjashte!

Malsorja rri pezull. Mendohet. Shikon diellin - Ia pash hajrin! - thote, dhe i shkon mbrapa blesit. E ai njeri q'aty , ai qe tash po ec perpara saj, peshon shume rande ne kujtesen e malsores, e cila kuqet e skuqet nga turpi.


[color=red]
[b] VETVRASJA E TRUMCAKUT [/b][/color]

Dhe trumcaku vuente nga melankolia. U lind ne nji vend me te vertete te shkrete. Ne vend te barit bijshin qimet e derrit; e ne vend te pemve - brinat e shtazes parahistorike. Dhe ne ket natyre - e cila nuk mund te quhet natyre - kush mund te mos bahet melankolik? Dihet se nje trumcaku s'i duhet shume per jete, por natyra , e cila nuk ishte natyre, s'i epte as aq.

Mos pyetni si e tek u gjet trumcaku n'at vend, dhe si e tek u gjet njeriu ne ket pike kozmike; nuk e dijme shume. Hipoteza dhe andrra. Miliona vjetesh dhe nje fjale goje, si pershembull: "...te bahet drite! Dhe drita u ba! - A shifni nje fjale magjike! Hokus-pokus! Sa bukur!

Dhe une thash te bindet trumcaku, ne nje vend ku ne vend te barit bijne qimet e derrit e ne vend te pemve - brinat e shtazes parahistorike.

Nje here trumcaku qendroi mbi nje brene. U merzit te shikoje qimet e derrit, u merzit te fluturoje prej brenes mbi brene. Nga merzia dhe idhnimi mbylli syt. Ra ne pikllim melankolik. Njeriu me temperament melankolik asht inteligjent. E inteligjenca ka kuptim ma te hapet te fjales, pakkujt i solli qetsi dhe te mire.

Dhe trumcaku ne maje te brenes e ne kulm te melankolis, vendosi te vritet. Plot ironi filozofike shikonte rreth perqark vetes e vendimi i patundun mirfilli pasqyrohej nder syt e tij te deshperuem. Cicerroi nje here, cicerroi dy here, cicerroi tri here. Mandej nje crrrrr e gjate e plot mallengjimishte, porosia e tij e fundit. Testamenti i dhimave te tij. Dhe, pa u dhane kraheve, kecej prej brenes... ra mbi nje qime te derrit, te gjate e te mprehte si thika, dhe u ngul mbi te.

Trumcaku i ngulun mbi nje qime te derrit. Me krahet dhe puplat e tij lodronte era dhe e sjellte rreth qimes, si sillet gjeli metalik ne maje te oxhaqeve tona. Atbote frynte veri.

C'ka jane keto kapercime logjike! Ka me bertite ndokush.

Po, lexues i dashtun e jo i ceket. Po! A pak kemi kapercime logjike, morale dhe dogmatike ne boten tone reale? Pse po zemrohe dhe po don me me gjykue, per disa kapercime logjike askuj damsjellese?



[color=red][b] ZOTI TE DHASHTE [/b][/color]

Dikush trokit ne dere...
- Kush a?
- A po na fal ndoj send, zoje?
- Zoti te dhashte!
- Me fal ndoj send, te dhashte Zoti shendet...
- Hajt! Zoti te dhashte!

Por lypesi e di se c'domethane "Zoti te dhashte": Mos me pas kurr, mos me ngran kurr. Prandej me ma teper fuqi i bie deres. E tash permrenda asht zani ma i rrepte:

- Hajt more! Zoti te dhashte! A merr vesht?

Lypsi doemos i duhet me marre vesht. E len ate dere, msyn te dyten, te treten, te katerten, e keshtu me rradhe, te gjitha dyert e asaj rruge. Kjo rruge sot per sot asht fusha e veprimit te tij. Neser asht ndoj rruge tjeter. Fushat e veprimit te qytetarit tone jane te ndryshme. Dhe ndryshojne njena nga tjetra, sic ndryshon parajsa nga ferri, me te gjithe variacionet piktoreske dhe mallengjyese. E lypsit, qe trokit nga dera ne dere, diku ia falin ndoj send, diku i thote zoja e shtepise: "s'kam besa" - dhe lypsi athere asht i bute, shkon tue mbajt mend kete dere, me ardhe ndoj dite tjeter. Por at "Zoti te dhashte" lypsi s'e duron; s'don ta degjoje. Ai e din mirfilli se c'do me thane "Zoti te dhashte". Edhe ate, i cili percjell me keto dy fjale, ai fillon ta mnije. Kurr ai s'i ka ndame keto dy fjale njenen nga tjetra. Kudo qe degjon fjalen "Zot", ai pa dashje ia shtonte ate "te dhashte" dhe ne tru te tij u krijonte dicka qe s'kuptohet e qe mnihet. Se ai ishte i sigurt se "Zoti te dhashte" domethane tallje.

Nje dite, me nje buzeqeshje ironike, duel lypsi nga nje ndertese me kryq ne maje, se aty kishte veshtrue keto fjale: "Zoti qe kujdeset per zoqte e qielles, s'ka me i lane njerezit te vdesin nga uja". Hee - thoshte lypsi tue dale - sot nuk asht njashtu. Zoti ndoshta kujdeset pet trumcake edhe priftent, por per mue s'e besoj. Mue dhe shoket e mi, po na harron bota e si mos te na harroje Zoti, qe s'na ka parasysh. Por thone, se Zoti... ketu lypsi preu mendimet dhe shpejtoi mbrapa nje plaku me bastun.

- Zotni, te lutem, me fal ndoj send...
- Zoti te dhashte!

Lypsi shtrengoi dhambet per ta ndale gjuhen, e cila ishte gati te kaloje kufirin e bjerzis. Shtrengoi dhe grushtat, e thonjt qe tash sa kohe nuk i kishte te preme, iu ngulen ne dhanat e duerve. Perpara vetes nuk shef asgja tjeter, vec objekte mnie. I bjen nder mend, koha kur s'ka pase nevoje me lype. Perkundra. Kujtohet si i ka ndihmue lypsat qe vijsnin dite shtune ne prakun e dyqanit te tij, kur ishte farktar... E sot? Atij pak kush i ndihmon, pse jane shume lypsa. Kujt i epet ma pare? Arsyetonte lypsi se fundi. Por mnia vetvetiu, pa arsye, rritej e pushtonte zemren e trunin e tij dhe m'at cast donte te shfreje ne nje menyre makatare tue rrahe hekurin e kuqun. E kur nuk ka hekur dhe cekic. Puna del e dyshimte dhe e rrezikshme.

Prandaj me taktik, zotni, mos thoni "Zoti te dhashte!".

MBAS TRYEZËS

Një grupit

Kështu ne të rinjve na kalon nata:
Pranë tryezës meremer-falso, me gotë të plotë a boshe,
me kujdes të madh ndejun (si e lyp dans-edukata),
të ngrehun, të ngrimë, të stolisun
e ftyrash të qindisun
me pudër, karmin... jo? - por me përshtypje të mirë
që na e sjell zojusha e bukur dhe me hir
tu' na buzqeshë ambël, buzësh të kuqe si gjaku,
nsa gjit' i majen, dridhen - ftyra kuqet, zbehet...
e në secilin prej nesh në fund ka një shpresë këndedhet
dhe na shtrëngon laku...
- Qashtu ndejë, tu' e vrejtun, çojmë biseda të ndryshme
serioze, t'urta, por ma shpesh të dyshueshme,
me gjuhë të bukur, të zgjedhun, mbi ngjarje të ra flasim
e prej një dëshirës pa mshirë të gjithë pëlsasim.
Ngushllim! - se zonjusha na i din mirëi hallet,
prandej aq me andje, bukur, kërcen vallet.
Jonet muzikore derdhen, rrkaj derdhen,
lëmojnë ata që në valle sjellen, në hare sjellen,
lëmojnë tryezën, gotat, veshjet tona, ndjenjat
e fantazis sonë, i hapen ylber-velat...
Por befas, të njëjones së panjoftun tingllimi,
së cilës asht te hyu i bukuris trillimi,
krahnorët n'i përkdheli dhe n'i piskoi zemrat,
gjatë korrizit të thennët zbresin fill te themr;
- Qashtu vuejmë, dëfrejmë...
Jetën adhurojmë,
nsa drita shkëlqejnë
zojushën shikojmë
dhe n'andrrim vallzojmë...
Rishtas, me plot dashje, vallet ndiqen, ndiqen
Vash e djalë përputhen
mbrend dy zemra digjen,
por me u puthë - nuk puthen!

[B]TE BIRTE E SHEKULLIT TE RI[/B]


Na te birte e shekullit te ri,
qe plakun e lame ne „shejtnin“ e tij
e cuem grushtin per me luftue
nder lufta te reja
dhe me fitue…
Na te birte e shekullit te ri,
filizat e nje toke se rimun me lot,
ku djerse e ballit u diktonte kot –
se dheu yne qe kafshate e huej
dhe ne marrzi duhej shum shtrejte t`u paguhej…
Na te birte e shekullit te ri,
vllazen te lindun e te rritun ne zi,
kur tinglloi cast` i yne i mbrame
edhe fatlume
ditem me thane :
S`duem me humbe
Ne loje te pergjakte te historis njerzore,
jo! jo! s`i duem humbjet prore –
duem ngadhnim!
ngadhnim , ndergjegje dhe mendimi te lire!
S`duem , per hir
te kalbsinave te vjetra , qe kerkojne “shejtnim” ;
te zhytemi prap ne pellgun e mjerimit
qe te vajtojme prap kangen e trishtimit,
kangen monotone , pa shpirt , te skllavnis-
te jem` nje thumb i ngulun nder trute e njerzis.
Na te birte e shekullit te ri,
me hovin tone e te ndezun peshe,
nder lufta te reja kemi m`u ndeshe
dhe per fitore kem` me ra fli.

Migjeni
 

[LEFT][B][SIZE=2]Poema e Mjerimit[/SIZE][/B]

[SIZE=2]Kafshatë që s'kapërdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshatë që të mbetë në fyt edhe të zë trishtimi
kur shef ftyra të zbeta edhe sy t’jeshilta
që t'shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita
edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin
të tan jetën e vet derisa të vdesin.[/SIZE]

[SIZE=2]E mbi ta n'ajri, si në qesendi,
therin qiellën kryqat e minaret e ngurta,
profetënt dhe shejtënt në fushqeta të shumngjyrta
shkëlqejnë. E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Mjerimi ka vulën e vet t'shëmtueme,
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme,
balli që e ka, syt që e shprehin,
buzët që më kot mundohen ta mshefin -
janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes,
t'mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës
mbi t'cilën hangri darkën një qen e pamshirshëm
me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi s'ka fat. Por ka vetëm zhele,
zhele fund e majë, flamujt e një shprese
t'shkyem dhe të coptuem me t'dalun bese.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi tërbohet n'dashuni epshore.
Nëpër skaje t'errta, bashkë me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, t'qelbta, t'ndyta, t'lagta
lakuriqen mishnat, si zhangë; t'verdhë e pisa,
kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n'epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajnë fillin t'marrët, shërbtorët dhe lypsat
që nesër do linden me na i mbushë rrugat.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi në dritzën e synit t'kërthinit
dridhet posi flaka e mekun e qirit
nën tavan t'tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga,
ku foshnja e smume qan si shpirt' i keq
tu' ndukë gjitë e shterruna t'zezës amë,
e kjo prap shtazanë, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë.
Foshnj' e saj nuk qesh, por vetëm lëngon,
e ama s'e don, por vetëm mallkon.
Vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit
ku foshnjën përkundin lot edhe të fshamit! [/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi rrit fëmin në hijen e shtëpive
të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t'u prishet qetsia zotnive
kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet,
don ta msojë t'i iki grushtit q'i kërcnohet,
atij grusht që n'gjumë e shtërngon për fytit
kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit
dhe fetyrën e fëmis e mblon hij' e vdekjes,
një stoli e kobshme në vend të buzqeshjes.
Nji fryt kur s'piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe fëmia n'bark t'dheut mbaron. [/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi punon, punon dit e natë
tu' i vlue djersa në gjoks edhe në ballë,
tue u zhigatun deri n'gjujë, n'baltë
e prap zorrët nga uja i bahen palë-palë.
Shpërblim qesharak! Për qindenjë afsh
në ditë - vetëm: lekë tre-katër dhe "marsh!".[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi kaiher' i ka faqet e lustrueme,
buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin përmendore e një tregtis s'ndytë,
që asht i gjikuem të bijë në shtrat vet i dytë,
dhe për at shërbim ka për të marrë do franga
ndër çarçafë, ndër fëtyra dhe në ndërgjegje danga. [/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi gjithashtu len dhe n'trashigim
-jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme,
por eshtnat e shtrembta e n'gjoks ndoj dhimbë,
mund që t'len kujtim ditën e dikurshme
kur pullaz' i shpis u shemb edhe ra
nga kalbsin' e kohës, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan' i njeriut që vdiste nën tra.
Kështu nën kambët'randë t'zotit t'egërsuem -
thotë prifti - vdes ai që çon jetë të dhunuem. [/SIZE]

[SIZE=2]Dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqësinash
mbushet got' e helmit në trashigim brezninash.
Mjerimi ka motër ngushulluese gotën.
Në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale
të neveritshme, shpirti me etje derdh gotën
n'fyt për me harrue nandhetenand' halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu' e ledhatue e pickon si gjarpni-
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,
nën tryezë qan-qeshet në formë tragjikomike.
Tê gjitha hallet skami n'gotë i mbyt
kur njiqind i derdh një nga një në fyt.
Mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina
dhe bajnë tym si hejt q'i ban shkrum shkreptima.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi s'ka gëzim, por ka vetëm dhimba,
dhimba paduruese qe t'bajnë t'çmendesh,
që t'ap in litarin të shkojsh fill' e t'varesh
ose bahe fli e mjerë e paragrafesh. [/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi s'don mshirë. Por don vetëm të drejt!
Mshirë? Bijë bastardhe e etënve dinakë,
t'cilt n'mnyrë pompoze posi farisejt
i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak
tu' ia lëshue lypsiti një grosh të holl' n'shplakë.[/SIZE]

[SIZE=2]Mjerimi asht një njollë e pashlyeme
n'ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj.
Dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejnë paçavrat që zunë myk ndër tempuj.[/SIZE] [/LEFT]

Titulli: Migjeni
 

[LEFT][LEFT][B][SIZE=2]Nën flamujt e melankolisë[/SIZE][/B]
[B][SIZE=2][/SIZE][/B]
[/LEFT]
[SIZE=2]Ne vendin tone
kudo valojne
flamujt e nje melankolie
te trishtueshme...
...dhe askush s'mund te thote
se ketu rron
nje popull qe nderton
dicka te re.
Aty ketu ne hijet
e flamujve
mund te shifet
nje mund, nje perpjekje
e madhe permbi vdekje
per te pjelle dicka te madhe,
per te qite ne drite nje xhind!
Por,(o ironi)
nga ajo perpjekje lind
vetem nje mi.
Dhe keshtu kjo komedi
na plas diellin e gazit,
nsa prej marazit
pelcasim.
Ne prakun e cdo banese
ku ka ndonj shenj jetese
valon nga nje flamur
melankolie te trishtueshme.[/SIZE]
[/LEFT]

Titulli: Migjeni
 

[LEFT][B][SIZE=2]Dy buzë... [/SIZE][/B]

[SIZE=2]Dy buzë të kuqe,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithën,
gëzimin ma fikën,
si fantazma hikën
ndër do bota të larta...
Dy buzë si tëpërgjakta,
dy dëshira të flakta,
që afshin ma thithën
në buzë kur mu njitën
andjet m'i trazuen,
zemrën ma tërbuen,
trurin ma helmuen
e në fund u mërguen...
Dy buzë të kuqe,
bukuri fatale,
të një gruaje stërzane
një pjsë zemre më nxorne,
një pranverë të tanë më morne
dhe gëzimin ma vodhne...
Ato dy buzë të kuqe
dhe dy lote të mija
qenë shenja të dhimbjes,
kur më vrau bukuria,
kur më zu dashunia
e më dogji rinia.[/SIZE]

[/LEFT]

Titulli: Migjeni
 

[LEFT][B][SIZE=2]BALADË QYTETSE[/SIZE][/B]

[SIZE=2]Mbramë
qiella dhe hyjt e vramë
një ngjarje të trishtueme panë:
Hije... jo! - por një grue
me ftyrë të zbetë edhe me sy
të zez si jeta e saj,
me buzën të vyshkuna në vaj,
me plagë në gjoks e stolisun
me veshje dhe me shpirt të grisun,
me hije grueje,
një kens këso bote,
një fantom uje
vallzonte valle në rrugë të madhe.
Dy hapa para, dy hapa mbrapa
me kambë të zbathun,
me zemër të plasun.
Dy hapa djathtas, dy hapa majtas,
me flokë të thime,
me ndjesi të ngrime.
(Dikur,
kur gjit' e saj me kreni
shpërtheheshin n'aromë,
kur ish e njomë -
atëherë e dashunojshin shum zotni.
E sot?)
Jeta e saj asht kjo vall' e çmendun
në rrugat e qytetit tonë,
një jetën e fikun, një jetë e shterun,
shpin i molisun, zemër e therun,
një za vorri, një jehonë
që vallzon natën vonë
nëpër rrugat e qytetit tonë.[/SIZE]
[/LEFT]

Titulli: Migjeni
 

[LEFT][B][SIZE=2]MELODI E KËPUTUN[/SIZE][/B]

[SIZE=2]Melodi e këputun - lot i kjartë nga syni
i një grues së dashun...
andje e përplasun,
xhevahir i tretun,
një andërr e shkelun,
buzë e paputhun
në melodin e këputun.
Nga vaji i heshtun shkunden supat e zhveshun,
verbojnë nga zbardhimi...
e ther, ther hidhnimi
për çasteet e rrëshqitun,
për fatin e ikun,
për gëzimin e humbun
në melodin e këputun.
Brrylat ndër gjujë të mpshtetun, ftyrë në shplakë e fundosun:
Qan grueja e pikllueme
me zemër të piskueme
(një kitarë e gjymtun,
za kange i mbytun
në buzë nga dhimb' e puthun
në melodin e këputun).
Hesht njeriu pran grues që qan e turpnueme...
syni i venitet
në të loti vërvitet,
diçka nxjerr nga xhepi
grues ia lë - dhe së shpejti
e len gruen e humbun
në melodin e këputun.
Por kur vjen ndoj tjetër, epshi kapërthehet,
gjaqet turbullohen,
përzihen, përvlohen,
çohen peshë, tërbohen
... e vetëm ndëgjohen
ahtët e molisun
në melodin e grisun.[/SIZE]
[/LEFT]

Migjeni (Millosh Gjergj Nikolla)
 

[B]Migjeni është nga shkrimtarët më të shquar të letërsisë shqiptare. Me një realizëm të thellë, të panjohur deri atëherë në letërsinë tonë, ai pasqyroi jetën e përditshme të shoqërisë shqiptare, sidomos të shtresave të varfëra të qytetit e fshatit, duke demaskuar sistemin e prapambetur shoqëror si dhe fashizmin që po kërcënonte Evropën. Përfaqësuesi më i shquar i realizmit kritik, Migjeni futi në letërsinë tonë me një shkallë shumë të lartë ideoartistike protestën e hapur, ëndërrën për një botë të re dhe optimizmin e thellë.

Migjeni lindi më 23 tetor 1911 në Shkodër, në familjen e një tregtari të vogël, ku shumë shpejt vështirësive ekonomike iu shtuan edhe fatkeqësitë familjare. Kur ishte pesë vjeç, i vdiq nëna, kurse në moshën trembëdhjetëvjeç humbi të atin, e më pas vëllanë e gjyshen me të cilën ai ishte lidhur fort pas vdekjes së nënës. Këto fatkeqësi e bënë Migjenin, që vetiu ishte një natyrë e mbyllur, të tërhiqej nga jeta e moshatarëve të tij. Pasi mbaroi shkollën fillore në Shkodër, ai shkoi për të vazhduar mësimet në Tivar dhe më pas përfundoi seminarin teologjik të Manastirit.

Për një të ri me interesa të gjera si Migjeni, jeta e seminarit ishte mbytëse. Nga leximet Migjeni ra në kontakt me ide revolucionare të kohës që zienin në gjithë Evropën.
Në vitin 1932 Migjeni pasi mbaroi seminarin dhe nuk mundi të sigurojë një bursë për të vazhduar studimet e larta, mbeti pa punë deri sa më 1933 u emërua mësues në Vrakë, një fshat afër Shkodrës. Rruga Vrakë-Shkodër, që ai bëntë përditë me biçikletë, ia keqësoi gjendjen shëndetsore. Gjatë kohës që qëndroi në seminar, Migjeni sëmurej shpesh dhe ishte nën kontroll të vazhdueshëm të mjekut, ngaqë mushkëritë e tij ishin të dobëta dhe rezikoheshin të prekeshin nga turbekulozi, sëmundja tipike e kohës, nga e cila i vdiq edhe nëna.
Ndërkohë, ai kishte filluar të botonte shkrimet e tij në revisten "Illyria". Në to ndihen përshtypjet e para, reagimi shpirtëror i Migjenit ndaj realitetit të zymtë, ndaj mjerimit, ku ishte zhytur edhe fshati, edhe qyteti shqiptar[/B]

Titulli: Migjeni (Millosh Gjergj Nikolla)
 

Poezia e Migjenit
Poezia e Migjenit, një poezi novatore, u bë shprehëse e fuqishme e pakënaqësisë ndaj realitetit, e urrejtjes ndaj dhunës dhe shfrytëzimit, ndaj mashtrimit politik, shoqëror dhe hipokrizisë. Duke shpërthyer drejtpërdrejt nga jeta e gjallë ajo pasqyroi botën shqiptare në vitet '30 me protestat, dhembjet, ëndërrat dhe shpresat për të ardhmen.
Vëllimin e tij "Vargjet e lira" (1936) Migjeni e hapte me vjershën "Parathënia e parathënieve" ku shpërthente gëzimi i tij se shekulli ka nisur të çlirohet prej skllavërisë shpirtërore. Lajtmotivi i kësaj vjershe e cila është një sintezë e mendimit revolucionar të Migjenit, është vargu: "Përditë prendojnë Zotat", Njeriu po hipën në majën e fronit, po bëhet zot i jetës, i tokës së tij, i vetvetes dhe nuk do t'u përulet më "idhujve".
Pas kësaj vjershat e veta Migjeni i ka ndarë në gjashtë cikle: "Kangët e ringjalljes", "Kangët e mjerimit", "Kangët e perëndimit", "Kangët më vete", "Kangët e rinisë" dhe "Kangët e fundit".
Në ciklin e parë bëjnë pjesë pesë nga vjershat më të mira të Migjenit. Filli që i bashkon këto vepra, është gëzimi për lindjen e "Njeriut të Ri", prej atyre të varfërve të rritur në mjerim, të cilët janë ngritur në luftëra të reja, që të mos humbin më në lojën e përgjaktë të historisë, të mos jenë më skllevër të titajve të tërbuar, por zot të vetes e të një bote të re, ku njeriu të jetë i lirë dhe askush të mos e shkelë personalitetin e tij. Këto luftëra nuk janë grabitqare e as për të siguruar privilegje të reja, si ato të hershmet, por janë luftëra të reja, siç i quan poeti kryengritës. Në këtë cikël kemi edhe protestën ndaj gjendjes së rëndë të shoqërisë shqiptare, ndaj gjithë forcave konservatore, që e mbajnë në vend atë, dhe shpërthimin e entuziazmit për lindjen e "Njeriut", i cili do ta drejtojë kombin drejt një agimi të ri. Në këtë cikël jeton edhe ideja se vetëm në liri mund të shpërthejnë energjitë dhe aftësitë njerëzore. Në gjithë ndryshimet, përmbysjen e botës së vjetër dhe krijimin e botës së re, poeti njeh si protagoniste rininë. Ajo është më e pastra, më e bukura pjesë e shoqërisë, ku ai var shpresat, besimin për fitoret e ardhme, për triumfin e idealit për një jetë të re:

Rini, thueja kangës ma të bukur që di!
Thueja kangës sate, që të vlon në gji.
Nxirre gëzimin tand, të shpërthejë me vrull.
Mos e freno kangën! Le të marri udhë.
(Kanga e rinisë)

poeti është i bindur se asgjë s'mund ta pengojë më lulëzimin e lirisë, ku do të shpërthejë hovshëm gjithë ato këngë, që ende i flenë në shpirt. Kjo është intuita e poetit, i cili ka aftësinë ta ndjejë i pari rrezen e ngrohtë të Diellit të jetës së re:

Por a do të vijë dita kangët me u zgjue
Apo ndoshta shekujt me ne prapë po tallen
Jo, Jo! Se liria filloi me lulzue
Dhe e ndjej nga Dielli (alegorik) valën

Titulli: Migjeni (Millosh Gjergj Nikolla)
 

Problematika, që trajtoi Migjeni në tregimet e në skicat, ishte ajo që trajtohej në publiçistikën dhe në prozën përparimtare të kohës. Ndryshimi qëndron në zbërthimet e thella dhe përgjithësimet e mëdha të Migjenit, në krijimet me një nivel shumë të lartë artistik. Me Migjenin tregimi i realizmit kritik shqiptar njohu kulmin e tij. Tregimet "A don qymyr zotni?", "Studenti në shtëpi", "Të çelën arkapijat", "Historia e njenës nga ato", "Qershijat", "Bukën tonë të përditshme falna sot", në të cilat pasqyrohet jeta e fshatit dhe qytetit shqiptar në problemet më thelbësore dhe dramatike të saj, qëndrojnë përkrah poezisë së tij më të mirë. Migjeni është krijuesi i vetëm i letërsisë sonë të së kaluarës që u shfaq me të njëjtën forcë artistike si në poezi ashtu edhe në prozën e shkurtër. Me tregimin e tij në letërsinë shqiptare motivohet për herë të parë plotësisht në art problemi i shkatërrimit të personalitetit të njeriut në kushtet e një shoqërie despotike. Në tregimet e skicat, ashtu si edhe në poezitë e tij rrihet vazhdimisht ideja se jeta shpirtërore kushtëzohet nga jeta materiale, se vlerat shpirtërore e morale shkatërrohen në kushtet e mjerimit e vuajtjeve të shumta të jetës së shtresave të varfëra. Me dhembje e revoltë ai tregon se si dinjiteti legjendar i malësorit, nderi i malësores, dhe i qytetares së varfër kanë marrë fund në luftën për ekzistencë në vështirësinë për t'i siguruar fëmijës një copë bukë a për ta shpëtuar nga vdekja.
Në krijimtarinë e tij Migjeni shprehu bindjen se përderisa të mos përmbyseshin idhujt e jetës së vjetër, gjithçka, në jetën e qytetit dhe të fshatit do të mbetej në gjendjen ekzistuese, në mjerim dhe varfëri. Në prozën e tij mjerimi, uria, konservatorizmi, patriarkalizmi, degjenerimi, kanë një burim: shtypjen dhe shfrytëzimin, që mbrohen me ligj nga rendi në fuqi. Ky qëndrim ndaj realitetit, i cili ishte një kundërvënie edhe ndaj krijimeve të autorëve konservatorë, jepet nëpërmjet një konflikti të fuqishëm, dramatik. Në këtë prozë kemi një ekuilibrim ndërmjet shpërthimit lirik të emocioneve dhe veprimit dramatik e përdorimit mjeshtëror të fjalës. Ai shkroi me dashuri e pikëllim për ata njerëz, që e shkonin jetën në kthetrat e mjerimit, kurse për shkaktarët e vërtetë të kësaj gjendjeje ai derdhi urrejtjen dhe përbuzjen. Migjeni e trajtoi vesin në prozën e tij si dukuri të një jete që brehej nga kontradiktat e thella dhe jo mbi bazën e instiktit, ndaj ai arriti të sjellë në letërsinë tonë përgjithësime të rëndësishme ideoartistike.
Personazhi i prozës së Migjenit është punëtori i papunë, malësori që i ka harruar hynitë e tij dhe i përgjërohet kokrrës së misrit, nëna që mallëkon pjellën e vet e që detyrohet të shesë vetvehten, e reja dhe i riu të cilëve jeta patriarkale, me ligje e norma mesjetare, u than ndjenjat, shpresat dhe ëndrrat rinore. Në tregimin e tij Migjeni trajtoi problemet më të rëndësishme të kohës dhe u bë shprehës i kontradiktave të saj.
Personazhet e tij janë tipizme të plota të një shtrese të caktuar të shoqërisë së kohës. Ai nuk i përshkruan ato, por i krijon me anë të zbërthimeve të thella psikologjike, nëpërmjet detajeve. Personazheve të tilla si malësorja ("A don qymyr zotni"), Nushi dhe Agla ("Studenti në shtëpi"), ose Bakalli ("Të çelen arkapijet") e Kola ("Bukën tonë të përditshme falna sot"), janë dhënë me forcë të rrallë artistike.
Pjesën më të madhe të krijimtarisë në prozë të Migjenit e zënë skica dhe fejtoni. Në këto krijime të rëndësishme realiteti është pasqyruar me shumë larmi dhe mjeshtëri artistike. Në prozën satirike të tij Migjeni herë kalon në trajtim konkret të problemit të mjerimit, papunësisë, të mohimit të mëshirës kristiane e artit për art. ( Një refren i qytetit tim, Mollë e ndalueme, Në kishë, Luli i vocërr, Zoti të dhashtë, Programi i një reviste, Legjenda e misrit, Bukuria që vret, etj.), herë në trajtim të përgjithshëm në formën e një eseje filozofike të problemeve të dinjitetit të njeriut, të së ardhmes së vendit, të ushtrimit të dhunës për të mposhtur personalitetin e njeriut të thjeshtë etj, (Sokrat i vuejtun apo derr i kënaqun, Ne me Krishtin, Përrallë abisine, Gjysëm ose italian, Mësim gjeografie etj.

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][SIZE=2][FONT=Century Gothic][B]Lutje[/B]

Te lutem, o perendi,
per nje simfoni
me tinguj t'argjante
e akorde t'arte.
Te lutem, o perendi,
per nje simfoni
plot dashuni
te nxehte si te vasha gjite
kur vlojne ndijesite.
Te lutem, o perendi
per nje simfoni
te defrej ne lumni
t'u u perkunde n'ani
te bukur t'andrrimeve
te kalter, ku te fantazmeve
buzet me terheqin zjarrte
e me digjen syt e flakte.
Te lutem, o perendi,
per nje simfoni
e kurr, e kurr ma mos te zgjohemi[/FONT][/SIZE].[/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Recital i Malesorit[/B]

0, si nuk kam nje grusht te forte
t'i bij mu ne zemer malit qe s'bezane,
ta dij dhe ai se c'domethane i dobet -
n'agoni te perdihet si vigan i vrame.
[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR]
[COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2]Une lugat si hij' e trazueme,
trashigimtar i vuejtjes dhe i durimit,
endem mbi bark te malit me ujen e zgjueme
dhe me klithma te pakenaqura t'instinktit.

Mali hesht. Edhe pse perdite
mbi lekure te tij, ne loje varrimtare,
kerkoj me gjete nje kafshate ma te mire...
Por me rren shaka, shpresa genjeshtare.
[/SIZE][/FONT]
[/FONT][/LEFT][/COLOR][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2]Mali hesht, dhe ne heshtje qesh.
E une vuej, dhe ne vuejtje vdes.
Po une, kur? heu! kur kam per t'u qesh?
Apo ndoshta duhet ma pare te vdes?
[/SIZE][/FONT]
[/FONT][/LEFT][/COLOR][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2]0, si nuk kam nje grusht te fuqishem!
Malit, qe hesht, mu ne zemer me ia njesh!
Ta shof si dridhet nga grusht' i paligjshem...
E une te kenaqem, te kenaqem tu' u qesh.
[/SIZE][/FONT]
[/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][SIZE=2][FONT=Century Gothic][B]Kanget e Pakendueme[/B]

Thelle ne veten teme flejne kanget e pakendueme
te cilat ende vuejtja as gezimi s'i nxori,
te cilat flejne e presin nje dite ma te lumnueme
me shperthye, m'u kendue pa frige e pa zori.

Thellte ne veten teme kanget e mia jesin...
e une jam vullkani qe fle i fashitun,
por kur t'i vije dita te gjitha ka me i qitun
ne nje mije ngjyra te bukra qe nuk vdesin.

Por a do te vije dita kanget me u zgjue?
Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen?
Jo! Jo! Se liria filloi me lulzue
dhe e ndjej nga Dielli valen.
[/FONT][/SIZE][/FONT][/LEFT][/COLOR]
[COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2]0 kanget qe fleni reliktet e mia
q'ende s'keni prekun as nje zemer te huej,
vetem une me ju po kenaqem si femia
une djepi juej; ndoshta vorri juej.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][SIZE=2][FONT=Century Gothic][B]Vuejtja[/B]

Ka do dit
qe po shof fare mire
se si nga vuejtja syt po me madhohen,
neper ball dhe ftyre rrudhat po me shtohen
e si buzqeshja m'asht e hidhun...
... dhe po ndij
se si mengjeset e mia
nuk jane ma mengjese hovi e pune,
as ndertimi, por te shtymt dita me dite
e nje jete qe s'durohet.
Dalngadale po shof
si jeta nje nga nje
secilin ndjesi
me tradhti
po ma vulos
dhe s'po me mbete asgja
qe me u nda
si shej gezimi,
perpara
nuk e dishe, ojete,
se kaq i tmerrte
asht grushti i yt
qe mbyt
pa meshire.
Por kot
ne pasqyre po shof
se si nga vuejtja syt po me madhohen
neper balle dhe ne ftyre rrudhat po me shtohen,
dhe shpejt do te bahem
flamur i vjetruem
i rreckuem
nderluftat e jetes.[/FONT][/SIZE][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][SIZE=2][FONT=Century Gothic][B]Te Lindet Njeriu[/B]

Te lindet nje njeri
nga gjin' i dheut tone te rim me lot te vaket,
nga thalb' i shpirtit tone qe shkrihet ne deshire te flaket
per nje gen te ri,
Te lindet nje njeri!
Pa hyll ne ball por qe me fjale te pushton,
qe te rremben qetsin e ban gjakun te te vloje rrkaje,
e ban synin ligshtin ta zhgjetoje,
qe neper shekuj ndergjegjen na tradhton.
Te dali nje njeri!
Te mkambi nje Kohe te Re!
Te krijoje nje Epope!
Nder lahuta tona te kendohet Jeta e Re...
Te gjithe kombet po dehen n'epopea te veta,
flake e zjarrmit te tyne na i perzhiti ftyrat
dhe neper to nje nga nje po shtohen rrudhat,
e nen kambe e mbi krye tinze po na ikjeta.
(Liri! - Po, liri dhe gaforrja gezon,
por gaforre asht...
Liri, ku plogsi ndergjegje gjallon,
jo, liri nuk asht!),
Te lindet nje njeri
i madh si madhni
dhe ndergjegjet tona t'i ndezi ne dashni
per nje ide te re, ideal bujar,
per nje agim te lum e te drejte kombtar.[/FONT][/SIZE]
[/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Zgjimi[/B]

O vullnete te ndrydhuna nder grushta te celikta te shekujve
te kaluem!
O vullnete te shtypuna me themra te ngurta te titajve
te terbuem!
Te cilet n'udhe per ne theqafje ketejpari i rane
dhe vatrat tona ne mjerim i perlane...
O vullnete te ndrydhura!
O vullnete te shtypuna!
Shkundni prangat te mbrapshta! E me britme ngadhnyese,
me hove viganash, deshirash flatruese,
turniu ne te gjitha anet dhe poshte ne dhÚ zbritni
ndosht' aty keni per te gjete fillin e nje hymni,
qe Illyri e vjeter nder kremtime kendonte,
ndersa zemra e kombit ne liri kumbonte.
O vullnete te ndrydhuna!
O vullnete te shtypuna!
Tash shegjetat e flakta te shprehjes suej zharitse
drejtoni kah qiella ne ball te hyut a te dreqit,
i cili fatin tone mbytte ne mnije te vet perpise
a dije se te Birt' e Shqipes folen ia ngrehen vetvetit.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Lagja e Varfun[/B]

Krahet e zez te nje nate pa fund
e varrosen lagjen prane,
drite, jete, gjallsi askund,
vetem errsine e skam.

U harrue jeta e dites
nder shtresat e nates, e pagja
u derdh nga parzm' e errsines...
n'andrra perkundet lagja.

Njerzit nder shtepia flejne
me gjoksa te lakurte e te thate
e grate... femi po u lejne
pa ushqim ne gji, pa fat,

Pushojne gjymtyrt e shkallmueme
ne punen e dites se kalueme,
sherohen trute e helmueme
ne gjumin e nates s'adhrueme.

Vec zemrat e njerzve te lanun
me te rektunt prralla rrfejne:
mbi barrat e jetes se namun
qe shpirt dhe korriz thejne.

Prralla mbi femij rrugaca
barkjashte e me hunde te ndyta,
qe dore shtrijne me vjedhe, me lype
e ngihen me fjale te ndyta.

Prralla mbi varza te fyeme
me faqe e me buze te thithna.
Prralla mbi djelm, me te thyeme
shprese, ne burg me duer te lidhna,

te cilt neser para gjyqit
per delikt do te pergjegjin,
vetem dreqit e hyllit
te gjith fajet tash ua mbshtesin.

Keshtu lagj' e varfun peshprite
dhe errsines hallet tregon.
Nje gjel i undshem, me drite
te hanes i rrejtun, kendon.

Hesht! or gjel kryengrites,
i lagjes se varfun. Ketu
nuk zbardh per ty drita e drites.
i gjikuem je me ngordhe n'u.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Blasfemi[/B]

Notojne xhamiat dhe kishat neper kujtime tona,
e lutjet pa kuptim e shije perplasen per muret e tyne
dhe nga keto lutje zemra zotit ende s'iu thye,
por vazhdoi te rrahi nder lodra dhe kumbona.

Xhamiat dhe kishat madhshtore nder vende te mjerueme...
Kumbonaret dhe minaret e nalta mbi shtepia tona perdhecke...
Zani i hoxhes dhe i priftit ne nje kange te degjenerueme...
0 pikture ideale, e vjeter nje mije vjece!

Notojne xhamiat dhe kishat neper kujtime te fetarve.
Tingujt e kumbones ngatrrohen me zanin e kasnecit,
Shkelqen shejtnia mbi zhguna dhe nder mjekra te hoxhallarve
0, sa engjuj te bukur perpara deres se ferrit!

Mbi keshtjellat mijvjecare qendrojne sorrat e smueme,
krahet i kane vare pa shprese simbojt e shpresave te humbune
me klithma te deshprueme bajne fjale mbi jete te pemdueme,
kur keshtjellat mijvjecare si xhixha shkelqejshin te lumtuna.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Kanga e te Burgosunit[/B]

Neper hekra te kryqzuem te dritores seme
shof qiellen te coptueme ne katerdhete cope
edhe shof diellin sa nje pare serme
aq larg asht qielli nga e emja grope.

E kjo grope e eme e ka emrin burg.
E dini se burgu nuk asht per defrim.
Prandaj burg' i em asht shum i ulte
dhe me bani palmuc dhe me mbyti ne trishtim.

Hekrat e kryqzuem dhe ndergjegj' e eme,
dy anmiq te betuem, luftojne dit' e nate;
por hekr' i forte e mund ndergjegjen teme
dhe ne deshprim perplasem si nje qen i ngrate.

E kur nata vjen dhe xhixhillojne hyjt
gezohem fort, se hekrat nuk m'i kryqzojne syt',
por t'u sjellmen mbrapa shof driten e smute
edhe hijen teme tu' u zgjate ne murt

si nje kercnim ligji, posi nje dajak.
Dhe ateher terbohem dhe urrej pa mase
driten, hijen, veten, muret edhe hekrat
edhe e ndjej veten lua te ndryem ne kafas.

Neper hekra te kryqzuem te dritores seme
shof qiellen te coptueme ne katerdhete cope
dhe zemra e eme ndien po aq te breme
ne mes te kater murve si ne nje grope.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Kanga e Dhimbes Krenare[/B]

0 dhimbe krenare e shpirtit qe vuen
dhe shperthen nder vargjet e lira...
A deshte, vall, per t'u ngushlluem
tu' e stolise boten me xhevahira?

0 dhimbe krenare nder vargjet e lira,
qe kumbojne me tinguj te sinqerte...
Vall, a do te prekish kend nder ndijesina?
Apo do vdesish si vdes gjethi ne vjeshte?

0 kange e deje e dhimbes krenare...
Mos pusho kurr! Por bashke me vaje,
si dy binjake kendoni mjerimin
se koha do t'ju bije ngushllimin.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Nje Nate[/B]

Grue a hyjneshe, e mbeshtjellun n'errsi te nates,
zbriti nga sfera te panjoftuna nder odat e mia
dhe u shtrue nje fllad, nje e kandshme ndjesi,
nje heshtje parathanse zemren don te ma perpije,
vetem qe ora kendon kangen e thjeshte te nates
-jo -jo! dhe diku larg degjohen tingujt e kanges
Grue a hyjneshe m'erdhi nga gjin' i errsines...
Qe! frymen ia ndjej dhe zemren qe rreh prej fellsines.
Buzet e njoma te saj,
Syt e zez e te mdhaj
me hamnoni vijash te bindshme
premtojne nje dashni te hijshme
(ashtu dhe akordi i heshtjes
frytin e ambel te marrveshtjes).
Dhe njemend! At nate vallzuen ndjesit e jona
me nje valle defryese, pa marrun fryme...[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Malli Rinuer[/B]

Valet muzikore fluturojne nga perndimi
shkrepen e pertrihen
per muret e dhomes seme,
edhe mandej dridhen
mbrenda ne zemren teme
dhe zgjojne ndijesina qe mblue ka hini.
Ndijesite e mia me valet muzikore
shkembejne puthje te nxehta
posi dy dashnore
e pa mshire shegjeta
me ther ne krahnor
edhe me merr malli per jete ma gazmore.
Malli rinuer per jete ma shkumbuese
flen pa fat ne mue,
nje tingull pemdimi
asht ngushllim per mue
kur me mshtjell mashtrimi
me melankoline e vet aq trishtuese.
Tingujt miqedashes, qe ne dhomen teme
me falin rytmin
e nje dansit te larget,
me kujtojne perqafimin
e ciftave te shkathet
qe sjellen hirshem neper drrasa te gedhenme.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Nje Nate pa Gjume[/B]

Pak drite! Pak drite! Pak drite, o shok, o vlla.
Te lutem, pak drite ne ket nate kur shpirti vuen,
kur te dhemb e s'di c'te dhemb, e syni gjum nuk ka,
urren nuk din c'urren, don e s'din se c'don.
Pak drite! 0 burre! 0 hero' ngado qe te jesh. ....
Burre qe shkatrron edhe qe nderton serish!
Pak drite vetem, te lutem, mshire te kesh,
se do cmendem ne ket nate pa gjume dhe pa pishe.
Oh! ta kisha pishen te madhe edhe te ndezun!
Me flaken e pishes ne qiellin e ksaj nate
ta shkruejshe kushtrimin... Ehu Burre i tretun
Do ta shifsha vallen tande ne maje te nje shpate.
Por pishe nuk kam e vetem jane burrat, shoket...
Dergjem n'errsin pa gjume dhe pa drite...
Askush s'me ndigjon, cirren kot me kot...
Hesht more, hesht! por qendro, o shpirt.
Gjeli kendon dhe thote se asht afer drita
Gjel, rren a s'rren? cila asht fjala e jote?
Kur ti kendon thone se asht afer drita...
Por un s'besoj sonte ne fjalet e ksaj bote.
Hiqmuni qafe, mendimet
O jastek ty te rroki, te perqafoj si shpetimin,
me fal ate qe due: gjumin dhe andr'min
e dy buzve qe peshperisin ngushllimin.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Frymezim i Pafat[/B]

Frymzim' i em i pafat,
qe vjen e me djeg mu ne gji,
per ke po me flet? per ke te shkruej?
perse po me ban qe kaq te vuej?
pse vjen e me djeg mu ne gji,
frymzim' i em i pafat?

Per te gjoret? per ata qe nuk kane drite?
0 frymzim' i em i ngrate,
mjaft me plage qe s'kan sherim,
leni te dergjen ne mjerim,
Njerzit s'duen ma trishtim,
botes s'ia kande ate kange te thate,
thot se mjell nje fare te idhte.

Far' e idhte... far' e idhe...
0 njerz te bime nga far' e ambel!
Frige te mos keni, pse nje kange
mund t'ju theri ne ndjesi,
t'ju kujtojne zemren ne gji
ne ndergjegje dhe nje dange...
por ju t'ju baje edhe ma zi.

Frymzim' i em i pafat!
Shporru ktej! Nuk te due!
S'i due hovet tueja te nalta,
as fluturimet... Neper balta...
te ditve tona te shklas un tue
rroke me njerzit qe rrok nata.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[CENTER][COLOR=#000000][LEFT][FONT=tahoma, sans-serif][FONT=Century Gothic][SIZE=2][B]Vetmija[/B]

Me plak merzitja
qe vetmia me sjell;
perbuzja, urrejtja
te gjith sendet m'i mbeshtjell
qe kam shume anmiq
te liq
ne keto sende pa shpirt,
Nuk flasin.
As sy s'kane.
Po mue me bahet
se aty jane
vetem qe te me plasin
zemren.
Se paku, te me shajne:
I mallkuem!
Se paku, te ane tallin:
I uruem!
Se paku, te me kendojne:
I yni zot!
Ose te me thone:
Jeton kot!
Te flasin, te flasin se fjale due
ne ket vetmi me ndigjue.
Ose te me tregojne historine
e tyne, autobiografine:
ndoshta ty do gjej gjasim
me jeten time pa tingllim
qe ne vetmi po e kaloj
dhe s'po dij a rroj e s'rroj.
Sendet heshtin. sa te pameshire!
Me bajne dhe mue te hesht me pahire,
pse goje s'kane
dhe nuk flasin,
aty jane
vetem te me plasin
zemren teme qe po vuen
dhe ne merzi vetveten truen.[/SIZE][/FONT][/FONT][/LEFT][/COLOR][/CENTER]

Titulli: Migjeni
 

[B]Rrëfimi i panjohur: Migjeni e humbi virgjërinë me “Njenën nga ato...”[/B]


[IMG]http://photos-h.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-snc7/313676_10150347757397210_182132672209_8068280_1502276396_a.jpg[/IMG]


Nuk mbaj mend se kur dhe si u njoha me Andrea Stefin, por di te them se ky njeri më hyri shpejt në zemër, madje dhe u miqësova me të. Dhe shkak për këtë u bë Migjeni. Kjo ndodhi nga mesi i viteve 50, kur unë punoja në Shtëpinë botuese “Naim Frashëri”, ndërsa ai jetonte në Durrës, ku punonte si mësues dhe vinte herë pas here në Tiranë. Dëshira e Andreas ishte të botonte një përmbledhje me shkrimet e veta, të botuara në vitet ‘30 në revistën “Rilindja” e në gazetën “Shtypi”, dhe kërkonte ndihmën time. Qenë kryesisht shkrime publicistike, ese dhe skica letrare, që ai i kish nënshkruar me pseudonimet Corvus dhe Trinitas. Ç’është e vërteta, fillimisht, nga ç’më tregonte autori, isha pak skeptik, por kur i lexova në dorëshkrimin që më dha, më tërhoqën dhe m’u dukën me vlerë. Ishin krijime tipike të letërsisë së brezit të viteve ‘30 për nga tematika dhe fryma kritike, deri dhe nga stili dhe llojet letrare që lëvroheshin atëherë. Ndihej menjëherë ndikimi i Migjenit, siç e kisha vënë re dhe në shkrimet e disa të tjerëve. Kështu do të hynte në bisedat tona Migjeni, për vlerat e tij si artist e si njeri, duke u rikthyer nga një takim në tjetrin.
Sa herë vinte Andrea nga Durrësi, ne takoheshim në Kafe Tirana, një lokal i njohur aso kohe, që frekuentohej aq shumë nga intelektualët. Ai nuk binte aq në sy, qe një burrë i shkurtër, rreth të pesëdhjetave, me një vështrim të butë, fjalë-ëmbël e natyrë e sinqertë, me një formim kulturor që të ngjallte respekt. Ishte i lexuar dhe e njihte mirë jetën letrare të paraluftës dhe kjo mua do të më tërhiqte, sidomos rrëfimet e tij për disa nga figurat e asaj kohe, që ai kish pasur rast t’i takonte e t’i njihte, disa edhe nga afër. Kështu, ai do të më fliste me admirim të madh për N. Mjedën, me ftohtësi për Gj.Fishtën dhe me armiqësi për E. Koliqin.
Andrea ishte nga Kavaja, por kishte jetuar disa vjet në Shkodër, te e motra që ishte martuar atje, ku kish kryer gjimnazin dhe kish pasur shok klase Veli Stafën dhe Zef Malën. Në shoqëri me ta, nga sa do të kuptoja, ai ishte ushqyer me ide të majta të kohës, të cilat do t’i shprehte dhe në shkrimet e veta me frymë antikonformiste.
Kuptohet që, në bisedat tona, tema qendrore do të ishte Migjeni ose, më saktë, Milloshi, siç e thërriste ai. Rrëfimet e tij për të nuk kishin të shteruar dhe ajo që më tërhiqte e herë-herë më magjepste, ishte mënyra e të treguarit, sinqeriteti dhe vërtetësia, linja koherente e rrëfimit. Dhe çka e bënte akoma më të besueshëm Andrean ishte objektiviteti dhe shmangja e komenteve, sepse me gjithë admirimin dhe nostalgjinë që kish për Milloshin, ai s’mbaj mend ta idealizonte dhe mistifikonte. Milloshi ishte gjithnjë Millosh, që nga kreu deri në fund të kujtimeve të Andreas.
Nga gjithë sa do më fliste, do të merrja vesh se ata qenë njohur që herët, kishin qenë bashkëmoshatarë, me një vit diferencë, kishin njohje familjare, vinin të dy nga komuniteti ortodoks. Por këto do të ishin vetëm rrethanat e njohjes, që do të ndihmonin për lidhjen e tyre, e cila do të rridhte nga afërsia shpirtërore, nga cilësi e vlera të përbashkëta, nga natyra të ngjashme, ndonëse me temperamente të ndryshme. Me kohë pastaj, do të hynin në këto marrëdhënie mendimet dhe interesat e përafërta, prirjet e brendshme, leximet, dashuria për artin e mbi të gjitha përkushtimi letrar.
Por me sa kuptoja unë dhe nga sa do ta njihja Andrean, mendoj se Milloshi do ta çmonte atë për miqësinë e sinqertë që ai i falte, për karakterin e çiltër, për ndershmërinë e besnikërinë, si njeri që s’njihte djallëzinë dhe hipokrizinë. Këtyre vlerave u shtohej pastaj shpirti i tij i ndjeshëm dhe mospajtimi me padrejtësinë, që e shprehte me qëndrimet e reagimet e tij sociale në mbrojtje të të dobëtëve e të varfërve. Ashtu si Milloshi dhe ai e ndjente thellë mjerimin që zotëronte në jetën shqiptare të kohës.
Dihet që Migjeni ishte natyrë e mbyllur, që bënte një jetë të veçuar, që kish pak miq dhe jo pak admirues. Andrea, duke qenë se gëzonte besimin dhe respektin e tij, dashur padashur do të ndërlidhte në disa raste poetin me njerëzit përqark. Veç asnjëherë nuk do të fliste për këtë gjë drejt për drejt. Por, nga sa do të më tregonin të tjerë më vonë dhe nga burimet arkivore, del se Andrea do t’i gjendej pranë shokut të tij në hallet veta. Kështu, ai, duke qenë lexuesi i parë i vjershave të Migjenit, jo rastësisht autori do ta ngarkonte si “kujdestar të plotfuqishëm” për botimin e “Vargjeve të lira”. Gjithashtu, ai do t’i vinte në ndihmë Milloshit kur u kthye nga studimet dhe mbeti për një kohë i papunë. Do të qe Andrea që do të ndërmjetësonte te Dhimitër Gjergo, inspektor në Ministrinë e Arsimit (mik i familjes së tij, edhe ai nga Kavaja), për ta emëruar mësues në Vrakë. Po kështu, prapë i njëjti njeri do t’i nxirrte bursë të motrës, Ollgës, për studime të larta në Itali.
Të gjitha këto që po përmend, por dhe nga sa do të më tregonte Andrea për marrëdhëniet e tyre të përditëshme, që unë tani e kam të vështirë t’i kujtoj, jam i bindur se Milloshi s’kish shok më të afërt (ndoshta të vetmin mik konfidencial) në vitet e fundit të jetës se sa Andrea.
Për këtë flet, veç të tjerash, dhe një episod i rrallë e tepër kuptimplotë që mbaj mend nga rrëfimet e Andreas, të cilin ma tregoi një ditë. Ngjarja që më tha më la aq mbresa sa, kur u ktheva në shtëpi, e hodha në bllokun e shënimeve. Ishte fjala për një sferë krejt të panjohur te poetit, për jetën e tij intime, që në vitet 60 as bëhej fjalë se mund ta publikoja në shtyp.
Ç’është e vërteta, në bisedat tona, nën shtytjen time, Andrea e kish prekur jo njëherë temën e dashurisë në jetën e Milloshit. Sipas tij poeti, për vet natyrën e ndjeshme, s’kish si të mos tregonte interes dhe joshje ndaj vajzave, por ajo që e dallonte nga të tjerët ishte vetëpërmbajtja dhe sjellja fisnike. Ai ishte sa romantik aq dhe realist në raport me to. Andrea kujtonte me nostalgji shëtitjet që bënin mbrëmjeve nëpër Rrugën e Madhe, vështrimet që u hidhnin vajzave, shkëmbimin e përshëndetjeve me të njohurat e tyre, ndonjë takim të rastit dhe pastaj komentet që bënin. Në këto raste ai hapej dhe i pëlqente të jepte pëlqimet ose mospëlqimet e veta, por gjithnjë i përmbajtur e dinjitoz. Ndaj dhe Andrea, për ta respektuar kujtimin e tij, i kursente fjalët, i shmangej dekonspirimit të intimiteteve. Madje, kur njëherë e pyeta se kush fshihej pas inicialeve Z.B. te poezia omonime, që ia kish kushtuar Milloshi, ai më tha se kjo ishte zonjusha B., shoqja më e afërt e Ollgës, një vajzë e bukur, e zgjuar dhe e kulturuar, për të cilën poeti kish shumë dobësi, siç del dhe nga vjersha. Ajo më vonë u martua me një ortodoks shkodran e për kureshtjen time shtoi se tani jetonte në Tiranë, por pa më thënë emrin e saj të vërtetë. Dhe kur në një takim tjetër ngula këmbë të ma tregonte emrin, ai u ndje ngushtë dhe më kërkoi të betohesha para se të ma thoshte se kjo do të mbetej e fshehtë midis nesh. Dhe unë do ta mbaja fjalën deri sa, pas disa vitesh, do të zbuloheshin dy letrat e saj dërguar Ollgës, ku fliste hapur për dashurinë e tyre.
[B]vijon[/B]

Titulli: Migjeni
 

[B]vijimi[/B]


Kjo lidhje, sipas Andreas, ishte padyshim e vetmja dashuri e vërtetë e jetës së shkurtër të Milloshit. Gjithë lidhjet e tjera do të qenë rastësore e kalimtare, simpatira, ndonjë flirt, me përqafime e puthje, por, për hir të së vërtetës, theksonte Andrea, Milloshi anjëherë nuk kish provuar kontakte të plota fizike. E pra, ai nuk kish rënë kur në shtrat me ndonjë femër, sado që mosha ia kërkonte. Digjej nga brenda, por nuk e lëshonte veten. Këtë Andrea e rrëfente me një lloj pezmi, por kështu ishte koha.
Në Shkodrën e atëhershme fanatike dhe mikroborgjeze, ku ishe i vëzhguar nga syri i keq, për Milloshin serioz s’kish rrugë tjetër veç vetëpërmbajtjes. Sa për shtëpitë publike, që gjendeshin në qytet dhe frekuentoheshin jo pak, qoftë dhe nga shokët e tyre, as që bëhej fjalë. Milloshi, sado që qëndronte larg, nuk do të thosh se nuk kish dijeni se ç’ndodhte në qytet dhe ç’bëhej pas mureve të shtëpive me drita të kuqe. Ky ishte një realitet social sa joshës aq dhe i dhimbshëm, që poeti e njihte në distancë dhe e përjetonte. E përjetonte nga pozita e artistit dhe e qytetarit, por kjo nuk do të thoshte se dhe atij nuk i vlonte gjaku. Dhe këtë Andrea e dinte mirë, ndaj dhe do të kishte raste që dilte nga vetja dhe padashur do të më hapej duke më treguar se si e qanin këtë hall me njëri-tjetrin.
Në këtë atmosferë sinqeriteti dhe intimiteti, i gjendur përballë këmbënguljes dhe kureshtjes sime, Andrea një ditë më foli për një ngjarje, që unë do të përpiqem ta ritregoj duke u mbështetur në shënimet që kam mbajtur sipas rrëfimit të tij.
Në pranverën e vitit 1935 Milloshi shëndetlig, kur shërbente si mësues në Vrakë dhe shkonte e vinte përditë me biçikletë, një mbrëmje, kur u kthye në shtëpi, u tregoi motrave se kish pështyrë gjak. Merret me mend se ç’situatë dëshpëruese u krijua për të dhe për të afërmit. Tuberkulozi në shtëpinë e tyre i kish marrë jetën të ëmës dhe të vëllait, Nikollës, tamam në moshën e tij. Kështu do të fillonte kalvari i vizitave mjekësore sa në Shkodër e në Tiranë, do të shkëputej nga shkolla dhe për 2-3 muaj do të pushonte. U duk sikur e mori pak veten, por as që bëhej fjalë për shërim, në një kohë kur tuberkulozi atëherë ishte sëmundje tepër e rrezikshme. Specialistët i rekomanduan të shkonte për t’u mjekuar në ndonjë sanatorium jashtë shtetit. Kërkoi të shkonte në Golnik të Sllovenisë, por konsullata jugosllave nuk i dha vizë për shkak se Millosh Nikolla jepte mësim në gjuhën shqipe në një fshat minoritar malazez. Në këto kushte vendosi të shkojë në Greqi. Andrea do t’i qëndronte pranë gjatë gjithë kësaj kohe. Do t’i vente në shtëpi, do të dilnin për të marrë ajër të pastër, do të shëtisnin Rrugës së Madhe. Ai do t’i jepte kurajë, do t’i gjendej për aq sa mundej, megjithëse dhe vetë ishte me probleme shëndetësore. Vuante herë pas here nga gjendje depresive, por me sëmundjen e Milloshit e harroi hallin e tij.
Erdhi dhe dita kur Milloshi do të nisej për në Greqi. Natën e fundit ata do të dilnin e do të shëtisnin deri në orët e vona. Qëllimisht, Andrea atë natë do ta largonte bisedën nga hallet e sëmundjes. Fliste për gjëra të gëzuara, do të tregonte barsoleta, do t’i thoshte për një histori të fshehtë dashurie të një të riu mysliman me një vajzë katolike, për fjalët që qarkullonin se ishte parë të dilte nga shtëpia publike Sekretari i Prefekturës. Milloshit atë natë iu kthye humori dhe i foli me qejf për udhëtimin që do të bënte. Do të shkonte në Tiranë e prej andej në Elbasan e Korçë, ku s’kish shkelur asnjëherë, e pastaj drejt kufirit. Pikërisht në këtë bisedë Andrea kishte ndalur hapat dhe, duke u kthyer nga ai, i kish thënë: “Millosh, a e di se ç’kam menduar? Ky udhëtim jashtë shtetit, larg syve të botës, është rasti më i mirë, a e di për ç’ka?” Milloshi, gjithë kureshtje, nuk ia kish ndarë sytë dhe pak i befasuar e kish pyetur: “E për ç’ka Andre?” Dhe Andrea kish shqiptuar këto fjalë: “Është rasti ta provosh njëherë atë çka s’e ke provuar kurrë, as ti e as unë. Të biesh në shtrat me ndonjë femër. Në Greqi thonë se ka shtëpi publike të mira, me femra të bukura e të pastra, të kontrolluara. Them shko provoje. Me shëndet shyqyr je më mirë tani. S’ke pse e humbet këtë rast”. Milloshi e kish dëgjuar, gati i shtangur dhe kur ai mbaroi fjalët, kish ulur sytë. Nuk kish folur një hop dhe rrinte i menduar, për të mos thënë si i zënë në turp. Pastaj e kish pyetur: “A me gjithë mend e ke, Andre?” Tjetri ia kish pritur i vendosur: “Po, madje të shkosh pa gajle fare. Ta provosh njëherë, he burrë! Asgjë s’ka për të të gjetur. Tashti jemi në moshën e burrërisë, ç’të keqe ka në këtë mes? Vetëm vajzat shkojnë të virgjëra në shtratin e martesës, burrat jo, Millosh”. Kish pasuar një heshtje e gjatë dhe pas kësaj Milloshi kish shqiptuar thekshëm fjalët: “Është punë që s’bëhet, Andre”. Po Andrea do të këmbëngulte në arsyetimet e tij, aq sa erdhi një çast që e kish prekur në sedër. “Ta dish, - i kish thënë tjetri gjithë pezëm, - po u ktheve i virgjër, Andrea s’ka për të folur me gojë”.
Dhe filluan të ecin në heshtje deri sa pastaj Milloshi foli me gjysmë zëri: “Tash po e mendoj e mandej shohim e bajmë”.
Me këto fjalë ata u ndanë atë natë. Të nesërmen Milloshi u nis, po Andrea, gjatë gjithë kohës që ai mungoi, nuk i largohej
mendja nga ajo që i kish thënë. Kaluan kështu ditë, por jo shumë, kur për çudi Milloshi ishte kthyer më shpejt se sa pritej. Duhej të qëndronte të paktën një muaj e ca, kurse ai erdhi pa mbushur muajin. I kish rënë nga Follorina në Selanik e prej andej në Athinë për t’u shtruar na sanatoriumin e Vollosit për 2-3 javë. Kështu, nga mesi i gushtit ai u kthye përmes detit në Sarandë dhe arriti pastaj në Shkodër. Andrea e kujtonte takimin pas kthimit: i qe dukur si më mirë dhe me humor, sado që vinte i lodhur nga udhëtimi i gjatë. Ai nuk qe nxituar ta pyeste, ishte treguar i përmbajtur dhe, ndonëse e tundonte kureshtja, priste rastin më të përshtatshëm. Dhe pas disa ditëve, kur ishin ulur në një nga këndet e veçuara të Kafes së Madhe, Andrea, në bisedë e sipër, kish marrë guximin ta ngacmonte. “Millosh, a kish femra të bukura andej pari? Dhe ai për çudi, ndryshe nga biseda e fundit, qe treguar i shpenguar, me përgjigjen në majë të gjuhës. “Kish, si nuk kish, Andre, veç jo më të bukura se këto tonat. Për këtë nuk tregohem subjektiv. Jam i bindur. Një gjë është e vërtetë, në paraqitje ato ishin më të lira e më moderne. Përgjithësisht brune, me sy të zinj dhe plot temperament”. Kaq tha Milloshi dhe nuk e zgjati. Atëherë Andrea mori ta pyesë prapë: “Po shtëpi me drita të kuqe, a ndeshe?” Milloshi sikur uli sytë dhe iu përgjigj: “Po, po ndesha. Ishte një rrugë e veçantë, ku ato qenë vendosur. M’u kujtove ti, Andre, dhe me thanë të drejtën u ndjeva në siklet. M’u desh të luftoj me veten, me gjykimet e paragjykimet, me sedrën deri sa vendosa. Të bëhet ç’të bëhet, thashë me vedi dhe, megjithëse më dukej sikur më shikonin njëqind palë sy, iu drejtova njërës prej atyre shtëpive të heshtura dhe misterioze. Si ngjita një palë shkallë, u gjenda para një dere të hapur, mbuluar me perde gjysmë transparente, që e lëvizte era e detit. Kur mora të hyj, veç kur më del përpara një meso grua, lye e përlye gjithë tualet, me gjoks të hapur e buzë të përveshura. I fola frëngjisht dhe ajo m’u përgjigj me të njëjtën gjuhë, duke më futur në një dhomë, ku në të katër muret vareshin portrete të bukura femrash.
[B]vijon[/B]

Titulli: Migjeni
 

[B]vijimi[/B]


Më ftoi të ulem dhe zuri të më pyesë, si i huaj që isha, në se më kish pëlqyer Athina dhe a kisha bërë ndopak qejf nëpër taverna ku luhej buzuk, kërcehej e pihej një lloj vere popullore greke, që nuk e mbaj mend si quhej. Unë rrija serioz dhe, pse jo, i trazuar shpirtërisht, duke iu përgjigjur shkurt e prerë, pa ia zgjatur fjalën. Mendo, kisha hyrë në rol dhe s’po dija si ta luaja. Heshtja ishte gjëja më e mirë, ndërsa ajo i bënte reklamë shtëpisë së saj të kuqe, vajzave të bukura dhe higjienës së garantuar. Shpejt kuptova se ajo ishte padronia dhe gjithë sa fliste kish të bënte me detyrën e saj. Pastaj më pyeti për preferencat e mia, në se e doja brune a bionde, të hollë a të shëndoshë, për ndonjë pije që do të konsumoja, për kohën sa do të qëndroja e s’di çka tjetër. Mandej më zgjati një biletë me numrin e dhomës dhe çmimin që duhet të paguaja. Unë u ngrita në këmbë, por isha aq i hutuar, sa harrova të paguaja dhe u desht ajo të ma kujtonte. Atëherë dola në korridor. Një korridor i gjatë e i qetë, me dhomat që vinin njëra pas tjetrës, ku dallonin nga larg numrat e damkosur në derë. Numrin tim nuk e harroj. Ishte 7 dhe e ndesha nga fundi i korridorit. Mezi i përmbaja emocionet. Më vlonte dëshira, por më shumë një dreq droje që s’m’u nda për asnjë dekikë. S’dija a isha adoleshent a burrë apo të dyja së bashku, veç kuptoja se më kish sjellë aty pasioni, dëshira për ta provuar një pasion të panjohur, përderisa nuk kisha kurrfarë ndjenje të brendshme. E pra, më kupton s’kisha zemër, po një pasion të verbër, një nevojë fizike burri për të shfry me një femër të paparë kurrë me sy. E në ato çaste m’u kujtove ti, Andre, e të kam qortuar, për mos thanë që të kam sha vet me vete, që më kishe prek në sedër, drejt asaj që isha nis të kryeja. Por thellë-thellë fajin s’ma kishe ti, po e kisha vet. E ndërkaq, megjithëse shpirt trazuar, ndjehesha burrë, sepse isha ndez përbrenda. Sepse, sapo arrita para derës, s’e pata për gjë të shtyp butonin e ziles dhe veç kur dëgjoj një zë të butë që më erdh si nga larg. Atëherë hapa derën, u futa brenda dhe u gjenda në gjysmë terr. Vrejta në krye të dhomës një abazhur që lëshonte dritë të mekur dhe anash tij një krevat dopio, ku sipër qëndronte ndenjur ajo, me sy drejtuar nga unë. Dëgjova ca fjalë, që ajo i tha në gjuhën e vet, ndërsa unë afrohesha ngadalë. Mandej ajo zbriti nga krevati, u ngrit në këmbë dhe më hodhi duart në qafë. Unë e vëreja ngulshëm. Ishte një vajzë thuajse e re, trupgjatë, e hajthme, brune, me ca sy të ndezur si gaca, me një gjoks të lëshuar, kofshë të holla e lëkurë të zbehtë brana-brana, si ta kishin kafshuar apo goditur. Tek e pashë kësisoj, sikur më ra vrulli dhe qëndroja në këmbë, ndërsa ajo më hoqi këmishën e teshat e brendshme dhe filloi të më puthë gjoksin. Mandej unë e rroka fort dhe m’u bë sikur asaj i kërcitën kockat dhe ndjeva erën e një parfumi të rëndë. E ndërsa unë vështroja ngultas fytyrën e saj të tretur dhe të munduar, ajo u zhvesh vrulltas, i hodhi fluturimthi të brendshmet për tokë dhe u ngjesh pas meje. E përkëdhela butazi, kur ajo m’u spërdrodh si gjarpërushe e bëri ca lëvizje lajkatare, duke lëshuar afshe të thekshme. Për dreq, atë çast sepse më shkoi mendja se gjithë lëvizjet e saj qenë mekanike, që ajo me siguri i përsëriste nga një seancë seksi në tjetrën. Dëgjoja thirrjet e pasthirrmat që lëshonte e më dukeshin se nuk i dilnin nga shpirti, po qenë pjesë e riteve të saj profesionale. E, pra, ajo ishte brenda zanatit të vet dhe unë s’di pse u kapa prej tyre dhe sikur u shkreha. Dhe më beson, m’u shfaqën para syve ato tonat këtu në Shkodër tek i kam parë Rrugës së Madhe, duke u spërdredhë. Dhe kjo, që kisha përfund vetes, kështu më dukej. Nga ato që shesin mishin e bardhë dhe ç’nuk bëjnë për të kënaqur klientin. Atëherë më shpërthyen mendimet, thua se po bisedoja me ty. Ato mendime që flasin për drejtësi e ideale sociale, për qëndrime në mbrojtje të këtyre qenieve të dobëta e të nëpërkëmbura nga shoqëria. Ndjeja dhimbshëm dallimin mes asaj çka po ndodhte me mua në ato çaste dhe mendimeve që mbajnë në këmbë personalitetin tim. E pra, dhe unë, si shumëkush, kisha ardh te nji nga këto viktima, që, në vend t’i mbroja, në një farë mënyre, po i shfrytëzoja. Nuk di sa realist jam e sa të drejtë kam që arsyetoj kësisoj, por nuk dua të të mashtroj. Këto mendime më vunë poshtë sepse, në vend që të tregohesha burrë, ta vija nën vete ashtu siç lypet e ajo ta ndjente forcën time mashkullore, erdha e u lëshova dhe pasioni që më kish sjellë aty po fikej dalëngadalë. Kurrë njëherë në jetën time s’jam ndjerë aq keq sa në krahët e asaj femre të panjohur. Atëherë, ashtu si më erdhi, ia mora kokën në mes dy duarve, e shtrëngova fort pas gjoksit, pastaj e putha dhembshurisht në fytyrë, në sy, në ballë. Jo një herë, por disa herë dhe dikur e largova nga vetja, ndërsa ajo më vështronte e çmeritur dhe e çatrafilluar dhe pëshpëriste ca fjalë që unë s’ja merrja vesh.
Më në fund u ngrita e mora të vishem ngadalë, i menduar, me sytë nga ajo, i bindur se vështrimi im barte mirësi, ndjesë, dashuri njerëzore, që ajo e meritonte. Më ngushëllonte shpresa se gjithë ç’po ndodhte me mua, në gjysmë terrin e asaj dhome, nuk e kishin fyer e aq më tepër lënduar atë grua fatkeqe. Në pamundësi të merreshim vesh me fjalë, unë i flisja asaj me heshtjen time dhe ajo më duket se këtë e kuptoi. Sepse, para se të ndaheshim, ajo u ngrit në këmbë, m’i mori duart e m’i puthi, me sytë e saj të lagur. Pas këtij gjesti s’kisha pse ta zgjasja më, u shkëputa njerëzisht dhe dola nga dhoma.
Kjo ishte e gjithë historia, Andre, që mori shkas prej teje, por me thanë të vërtetën dhe unë thellë vetes, si çdo mashkull, e dëshiroja. Por ja që nuk funksionoi, jo se unë nuk isha burrë, por burri i vërtetë, siç e konceptojmë unë e ti, s’ka pse e provon me viktimat e shoqërisë.
Ky kish qenë rrëfimi i Milloshit, që Andrea ma ritregoi me hollësi e nostalgji të thellë, si një kujtim të shtrenjtë që ruante nga miku i tij i paharruar. Madje, do të më thoshte se kjo ngjarje e kish nxitur dhe i kish shërbyer për të shkruar më pas tregimin “Historia e njenës nga ato...”, ku trajtonte, siç e cilësonte autori, fatin e “kurvave, prostitutave, grave publike, grave problematike”, një temë kjo tabu në letërsinë shqipe deri atëherë.


Milosao

Titulli: Migjeni
 

[B][COLOR=blue]Zbulohet dorëshkrimi i fundit i Migjenit[/COLOR][/B]





[URL="http://www.shqipmedia.com/portal/wp-content/uploads/2011/09/cat_trumcaku-migjeni.jpg"][IMG]http://www.shqipmedia.com/portal/wp-content/uploads/2011/09/cat_trumcaku-migjeni.jpg[/IMG][/URL] Është një fletë e zverdhur e një fletoreje me viza, tipike e kohës në vitet 1938, ajo ku Migjeni ka shkruar një nga momentet e rebelimit dhe filozofisë së një… trumcaku.
Në atë fletë të verdhë të shkruar nga Migjeni në Sanatoriumin italian është pikërisht trumcaku që filozofon së tepërmi, që bën ciu-ciu, por që në momentet e sëmundjes së autorit të madh kalon sipër vizave, shprehje e gjendjes së rënduar të poetit që po jetonte ditët e fundit. Dorëshkrimi gjendet në arkivin e Muzeut të Shkodrës, e ndoshta kjo fletë është edhe “quintesenca” jetësore në filozofinë e Migjenit. Ajo filozofi që ka brenda si rebelimin edhe me natyrën, por edhe me pavdekësinë, e cila në fund të shkrimit është quajtur… eternitas.
“Fjalët” e Trumcakut
“I lodhun, dhe ma i pakënaqun trumcaku me fat, qëndroj mbi degë”… kështu e fillon shkrimin Migjeni. Shikohet qartë paradoksi që në fillim, ku “trumcaku është i lodhun ma i pakënaqun, por me fat” dhe patjetër që mund të kuptohet se pse kjo shkruhej në prill të 1938-ës, pak para vdekjes së poetit. Më tej Migjeni vazhdon: “Me urrejtje shikonte natyrën që s’e krijoj ma artistikisht. Me përbuzje vërente bylbylin. Tashma e kuptoj mirfilli se duhet të vuejë nga fataliteti i gjanave. Kështu tue mendue ndjen një lehtsi trumcaku. Në thellsin e ndergjegjes së tij, filloj të ndjehet fillozof. ( Kish të drejt! Se kush arrin ndër trutë e vet, të jenë i pakënaqun me fat, ai me të vërtetë filloi me bamë fillozofi – dhe një fillozofi ma të vërtetë se çdo tjetër fillozofi). Trumcaku që ka zili bylbylin, pse nuk është artistikisht si ai, ndoshta pamja, apo kënga e tij në krahësim me bylbylin, apo të dyja bashkë, dhe pikërisht mbas kësaj fillon edhe fillozofia. Mos qënia artistikisht në pamje si bylbyli e bën trumcakun të kuptonte fatalitetin e … gjanave!!. Çuditej trumcaku për madhështinë e ndjesive të tija dhe çuditej për fatalitetin e gjanavet. Pse asht trumcak, vetëm pse asht trumcak, nuk mund t’a thotë kangën e bylbylit. Çuditje për padrejtsin e natyrës dhe ish gati të bajë diçka; një kryengritje kundra natyrës!… Por trumcaku fillozof e mundi trumcakun harbut. Me një indiferencë apathike fishklloj dhe flutroj nga dega, nën strehë të pullazit”. Pastaj poeti vazhdon… “dhe aty ia nisi: ciu ciu, ciu ciu, si një fillozof unik dhe faqezi”. Ndoshta ky është momenti që Migjeni rebelohet pse nuk e kuptojnë ose lejojnë, apo edhe pse nuk e lejojnë duke qenë trumcak të këndojë si bylbyl. Mbase bylbyli ka fatin dhe mbase është ai që “e ka mirë me natyrën”… Një interpretim i jashtëzakoshëm i paradoksit dhe dyzimit në fund të jetës së shkurtër, e cila tashmë po i mbaronte. Ishte fundi i historisë që kthente “trumcakun” rebel, në një filozof, sikundër thotë Migjeni.
Shkrimi pa titull me firmën e poetit
Por pjesa më e rëndësishme e dorëshkrimit të gjetur ka sipër një kryq të madh si në ato raste kur shkruajmë diçka e duam ta prishim. Lapsi që ka prishur shkrimin është në tjetër ngjyrë, por aty poeti shkruan për përjetësinë – “eternia”. Nuk dihet nëse
ka qenë dora e Migjenit që ka vendosur këtë “iks” prishës. Në paragrafin që është tentuar të fshihet shkruhet: “Ky paradoks i trumcakut, mund të ngjajë (ndodhë) edhe një miljon vjet, kur truri i trumcakut të zhvillohet aq sa asht sot i zhvilluem truri i njeriut. E na njerzit e këtij skajit të dheut për nji miljon vjetë, mund t’arrijmë që mos t’ia kemi zili njerzve që na rrethojnë (si trumcaku që ia kish zili bylbylit). Një miljon vjet – afat i bukur… Si ju duket? Jo, jo, nuk a shum. Ç’janë një miljon vjet para eternitas”.
Dhe poshtë këtij paragrafi poeti ka firmosur….Migjeni.
Pikërisht këtë paragraf, nuk kanë dashur ta komentojnë apo marrin në konsideratë as në atë kohë, as në diktaturë në mënyrë të drejtpërdrejtë, apo pa e përdorur si e kanë pasur zakon… dhe as sot, kur, normalisht, duhet që dikujt t’i jetë pastruar shikimi dhe kristalizuar audio e dëgjimi në përgjithësi… Gjithsesi “Paradoksi i Trumcakut” mbetet një nga momentet e jashtëzakohshme të poetit, i cili mbas shumë pak muajsh vdiq në “sanatoriumin” ku ka shkruar edhe pjesën më të çuditshme filozofike të tijën. Kjo është ndoshta shpërthimi filozofik i fundit i tij, që është pikërisht ai shkrim pa titull, por që flet për një trumcak… E ky dorëshkrim zbulohet pikërisht në 100-vjetorin i lindjes së Millosh Gjergj Nikollës.

Titulli: Migjeni
 

[B]Migjeni “i panjohur”: padituri apo sfidë së vërtetës?![/B]


[IMG]http://photos-b.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-ash4/297260_10150354025162210_182132672209_8102613_275863667_a.jpg[/IMG]


Petro Luarasi

Në pragun e 100-vjetorit të lindjes së Millosh Gj. Nikollës, Migjenit (13 tetor 1911-26 gusht 1938) shumëkush dëshiron të dijë fakte të reja, ngjarje, opinione e studime rreth jetës dhe veprës së tij. Mjedisi migjenian i lakmueshëm, me një spektër të gjerë fenomenesh e nuancash rrezatimi letrar, politik, historik, botëkuptimor, ka ndjellë ndjesi “bletësh, grerash dhe mizash”, që ballafaqohen ashpër për interesat e tyre duke krijuar tematika voluminoze, mijëra herë më të mëdha se shkrimet e Migjenit, por të painventarizuara e seleksionuara si duhet, me apo pa qëllim. Ndër shkrime e opinione mjeshtërish, spekulantësh apo diletantësh, hasen teza realiste, të gabuara, e madje spekulime skandaloze që të përkrahura e amplifikuara edhe nga media të etura sensacionesh, shkaktojnë qëndrime të egra ndaj jetës, veprës e personalitetit të Migjenit (me pseudoincest, tjetërsim etnik, përdhosje varri, heqje nga programet shkollore), por edhe ndaj nderit të familjes dhe rrethit të miqve e dashamirëve të tij. Në kolanën e gazetës “Shqip” për kujtimin e Migjenit, me shkrime të botuara mbi bazën e lirisë së shprehjes dhe ballafaqimit demokratik të pikëpamjeve, si migjenolog dhe djali i prof. Skënder Petro Luarasit, detyrohem të ballafaqohem dhe të analizoj tre shkrime të një migjenologu, një spekulanti të xhindosur dhe një gazetareje. Argumentet do t’i shoqëroj edhe me dokumente e pikëpamje të tim eti, të ndjerit Skënder Luarasi, mik, kunat dhe studiues i mirënjohur i Migjenit, meqë së bashku jemi bërë vend e pavend objekt dhe subjekt i atyre shkrimeve. Shpresoj që kështu jepet edhe një kontribut modest në studimet migjeniane.


(Moikom Zeqo, “Migjeni i panjohur”, “Shqip”, 05.10.2011)
- Migjeni i Panjohur? Tingëllon paradoksale? Aspak. Është e vërtetë që ka një popullarizim të pazakontë për të, për emrin e tij. Por studimi i veprës së tij epokale është ende sipërfaqësor, sidomos në rrafshin estetik.
- Në 100-vjetorin e lindjes së Migjenit, akademizmi zyrtar është flu-indiferent, dekorativ, krejtësisht i kotë dhe i panevojshëm. Migjeni nuk ka asnjë lidhje me këtë akademizëm, as me instrumentet klienteliste të shkrimorëve mediokër, që as e kanë kuptuar ndonjëherë, dhe as do ta kuptojnë, padyshim.
- Migjeni është shkrimtari ynë më konceptual i modernitetit letrar. Ata që nuk e kuptojnë këtë të vërtetë sot, do ta kuptojnë nesër, ose s’do ta kuptojnë asnjëherë. Aq më keq për ta...
- Migjeni tingëllon jashtëzakonisht aktual sot...Për të gjykuar vetë lexuesi po botojmë tekstin e kësaj letre, e cila gjendet në librin “Krijimtaria e Migjenit”, e studiueses Gentruda Entrej, botuar shumë vite më parë...
Për fat të keq, ne nuk dimë se ç'u bë dhe ku ndodhet origjinali shqip. Në librin e letrave origjinale, si dhe të ditarëve të Migjenit, për fat të keq këto citime jepen të përkthyera në rusisht dhe jo sipas faksimileve në shqip... unë po shpalos tani fragmentet e pesë letrave të Migjenit, që citohen në librin e Entrejt. Letrat i dërgohen në harkun kohor 1936‑1937, mikut të ngushtë të Migjenit, dëshmorit të ardhshëm të Luftës Antifashiste, Jordan Misjes.

Migjeni i Panjohur në rrafshin estetik
Prof Moikom Zeqo vlerësohet si një migjenolog i shquar për dhjetëra artikujt me prurje të reja dhe për përmbledhjen e tij cilësore të veprës së Migjenit (Vepra/Migjeni. Tiranë: shtëpia botuese “Naim Frashëri”, 1988)
Në shkrim ai vlerëson popullaritetin dhe personalitetin e Migjenit, kritikon ata që e përshfaqin Migjenin sipërfaqësor, “të panjohur”, sidomos në rrafshin estetik dhe u referohet 5 letrave të përkthyera prej librit “Krijimtaria e Migjenit”, të botuar më 1973 prej studiueses sovjetike Gentruda Entrej. Këto letra shprehet se Migjeni ia ka dërguar mikut të tij Jordan Misjes në vitet 1936‑1937 dhe janë botuar në rusisht, pa asnjë indikacion apo faksimile në shqip. Sipas tij, autenticiteti i këtyre letrave supozohet mbi bazën e miqësisë së Migjenit me Jordan Misjen, nga ngjashmëria e pikëpamjeve krahasuar me një letër të botuar në revistën “Bota e Re”. Ndërsa në lidhje me komentet e librit që i referohet një ditari të panjohur të Migjenit, ai e cilëson Ollga Nikolla - Luarasin, motrën e Migjenit, si “mikja intime” e studiueses Gertruda Entrej dhe pa dashje nxit hamendësime spekulantësh mbi “poseduesin e parë dhe trafikuesin ilegal”.
Sigurisht, edhe trashëgimtarët e Migjenit kanë kërkuar e kërkojnë t’i gjejnë këto materiale origjinale, t’i posedojnë sipas ligjit dhe t’i përdorin si t’ua dojë dëshira, por përkundër spekulimeve, ato (pesë letrat dhe ditarët e Migjenit) dëshmohet se i ka pasur familja e dëshmorit Jordan Misja në Shkodër. Nga ana tjetër, nga sa kam pyetur anëtarët e familjes së Migjenit dhe miq e farefis të tij, nuk rezulton që Ollga Luarasi, motra e Migjenit, të ketë qenë “mikja intime” e Gertruda Entrejt. As për materialet në fjalë nuk kam gjetur ndonjë indikacion nga studiuesi dhe kunati i Migjenit, Skënder Luarasi, i cili po t’i kishte parë me sy, të paktën do t’i kishte kopjuar apo cituar diku shqip e shqeto. Madje ai është interesuar në forma të ndryshme për origjinalitetin e referencave të botuara nga Gertruda Entrejt dhe ajo vetë u është shmangur sqarimeve. Po t’i kishte pasur në posedim apo të kishte ndonjë të dhënë Ollga Nikolla-Luarasi, përse do t’ia fshihte bashkëshortit të saj Skënder Luarasi, i cili ka shkruar i pari, më 1948-n, përmbledhjen për veprën e Migjenit me një hyrje të rëndësishme ku shpallen shumë të vërteta të anatemuara?
Do të ishte me interes që Moikom Zeqo të sqaronte se çfarë ka biseduar për këto çështje edhe me trashëgimtarët e familjes të Jordan Misjes, të Migjenit me studiuesin Skënder Luarasi apo, edhe më mirë, me Gjovalin Lukën e djalin e tij, diturakun Agron Luka, pasi ata vetëshpallen si “personat më të mirinformuar” për Migjenin dhe veçanërisht kompetentë në lidhjet me ish-Bashkimin Sovjetik. (Sipas Agronit, Gjovalin Luka, ka qenë sekretar i Shoqatës Shqipëri-BRSS, korrieri sekret që ndërlidhte ambasadën sovjetike me Koçi Xoxen e Enver Hoxhën dhe me mjaft shërbime të tjera për t’i pasur “fijet informative” në dorë. Prandaj nuk do e kishte të vështirë kontaktin e “mirëkuptimin” edhe me Gertruda Entrejn)
Sidoqoftë, prof. Moikom Zeqo ka meritë se është interesuar të sqarojë enigmën për gjetjen e origjinaleve shqip dhe përkthimin e letrave nga rusishtja, ku shpallen disa nga pikëpamjet progresive të Migjenit, të cilat i ka shpallur me kohë edhe Skënder Luarasi në shkrimet e tij, paçka se nuk ia përmend njeri. Hipotezat flatrojnë, faktet mbeten.

(Agron Luka. “Me rastin 100-vjetorit të ditëlindjes së Migjenit”, “Shqip”, 2011.10.07)
“Kush i dërgoi pesë ‘Letrat e panjohura e befasuese të Migjenit’, në BRSS, Ollga (Nikolla) Luarasi, para vitit të vdekjes më 1959? I dërgoi Skënder Luarasi vetë apo ndonjë ish-shtetase sovjetike?! Mos i mori vetë G. Entrej, mikja intime e ngushtë e Ollgës?!”
“Si dhe pse, Skënder Luarasi, që i deklarohej sh. Enver se i kishte bërë shërbime të mëdha partisë dhe atij, ia fshehu partisë dhe sh. Enver se, nga ‘sënduku misterioz’ i manoskriteve origjinale migjeniane kishte edhe pesë letra manoskrite dhe ndonjë copë ditar dhe se ato mungonin nga inventari?!” (Ku e bazon shpifjen e tij Agron Luka se “Skënder Luarasi, i deklarohej sh. Enver se i kishte bërë shërbime të mëdha partisë dhe atij?”)
“Këto të vërteta të katërcipta nuk mund të fshihen dot kurrë, sado që pretendenti trashëgimor, z. P.L., të shkojë te ndonjë redaksi metistësh dhe në vend që t’i çojë origjinalin e vitit 1957, nga ishin nxjerrë citimet e mia, i çon ribotimin e 1961-shit dhe meqenëse nuk i korrespondojnë faqet, unë qenkam falsifikues citimesh apo si “mashë e skuqur”, që Petri Juniori do të më paditë në Prokurori apo se do të më riinternojë edhe më zi se në Roskovec…!”
(Flitet për denoncimin që gazeta “Albania” u bën shpifjeve të tij në lidhje me Migjenin dhe Skënder Luarasit, të cilin kinse e ka cituar. Denoncimi është shpallur edhe në internet.)

Titulli: Migjeni
 

Në gazetën “Albania”, 22.4.2010, fq.21 nën titullin “Saktësim”, shkruhet:
SAKTËSIM: Në datat 15 e 16 prill 2010 janë botuar artikujt e zotit Agron Luka, me tituj redaktorialë‚ “Anonimi misterioz që censuroi Migjenin dhe loja e Enver Hoxhës”, ku thuhet: Sipas përkufizimeve e pikëpamjeve të Skënder Luarasit, më 1957-n, shkruhej se: “Migjeni...i shfrytëzoi modelet e ideologjisë dhe të stilit të Gorkit e Majakovskit” (fq. 11; fq. 33 etj.); ishte “revolucionar internacionalist i vërtetë komunist” (fq. 33); “letërsia e tij ishte me përmbajtje të KONARE-s dhe tërësisht socialiste” (fq. 47); “Migjeni ishte një kontribuues i pajtimit të grupeve komuniste (fq. 48)”; “ishte përkrahës i vendosjes së një regjimi model stalinist edhe në Spanjë”; “Migjeni ishte një dëshmor i luftës nacional-çlirimtare dhe prandaj edhe Partia ia vendosi eshtrat pas kthimit nga Italia në Varrezat e Dëshmorëve”, duke e nderuar me “Urdhrin e Lirisë”, Klasit I, (fq. 32; fq. 44) etj. (Shih, S. Luarasi, “Migjeni, Vepra”, bot. 1957 e ribotim 1961, përgjithësisht, Hyrja, Jeta, Vepra, fq. 5-58.) Ndërsa në artikullin redaktorial “Incesti i Migjenit me Bojkën dhe manipulimi me këtë histori” (Dosja e Migjenit në Muzeun Historik në Shkodër dhe roli i S.Luarasit) i botuar më datën 16 prill, zoti Agron Luka shkruan: “Edhe Dh. Fullanit, pa asnjë lloj pendese, siç edhe mjaft të tjerëve, Skënder Luarasi do ia rregullonte qejfin me një letër spiunimi, që pati si pasojë një internim me urdhër të protektorit, M. Shehu... Dhe ky personalitet, S. Luarasi na quhet e na mbahet si ‘Disident i Vjetër’, si ‘Nderi i Kombit’, akorduar me Dekretin, Nr. 1467 nga Sali Berisha... i cili për vete ishte i katapultuar direkt nga Ramiz Alia...).” Sipas verifikimit të redaksisë, u konstatua se citimet e mësipërme, të marra nga autori i shkrimit, nuk ekzistojnë në librin “Migjeni”, Veprat, botim i vitit 1957 dhe botim i vitit 1961, të përgatitura nga Skënder Luarasi. Pra konstatojmë se kemi të bëjmë me një falsifikim, nga e cila redaksia e gazetës “Albania” distancohet. Gjithashtu, edhe citimi në lidhje me zotin Dh. Fullani është i pavërtetë. Ndiejmë keqardhje që nuk kemi bërë verifikimet përkatëse te personat e prekur në këtë shkrim, duke i kërkuar ndjesë familjes Luarasi.

Fenomeni Agron Gjovalin Luka
Një spektër të zi mbi Migjenin na ofron Agron Luka që vazhdon me manipulimet e radhës këto vitet e fundit. Ai rëndom sajon citime, deformon perifrazime dhe lëmshin logjik e tematik ia servir ta zgjidhë lexuesi shqiptar. Kur dikush si unë e merr mundimin të zbardhë të vërtetën dhe i ballafaqon të thënën me të bërën (si te gazeta “Albania”), ai ka talentin dhe kurajën ta etiketojë denoncuesin si “mashtrues” e “dezinformim”, ndaj ftoj lexuesin të krahasojë e gjykojë.
Replikën “miqësore” me Mojkom Zeqon, kinse e nis mbi Migjenin dhe përgojon të motrën dhe kunatin e tij, përkatësisht Ollga Nikolla-Luarasin dhe Skënder Luarasin me aludime të tipit: korrierë në trafikun e dokumenteve të Migjenit, apo se S. Luarasi deklaronte se i ka bërë shërbime të mëdha Enver Hoxhës, por pa na sjellë ndonjë provë!
Agron Luka, për variacion tematik, “fut në thes” edhe prof. Aurel Plasarin, “i dhuron edhe 5 copë kopje Bibliotekës Kombëtare, kinse nga ribotimi i fotoskanuar i librit, “Migjeni, Vepra, mbledhë dhe shpjegue nga Gjovalin Luka”, NSHB, Tiranë 1954.” Në fakt libri titullohet ndryshe dhe në dijeni të lexuesit për këtë ribotim të veprës së Migjenit, Agron Luka nuk ka marrë ndonjë leje nga trashëgimtarët e veprës së Migjenit. Si rrjedhim ribotimi përbën shkelje të së drejtës së autorit. Megjithëse deklaron që nuk e ka për shitje, në kapak i ka vënë çmimin e shitjes 600 lekë! Madje atje boton edhe 6 copa letrare të tjera të Migjenit, “se ia kishin censuruar të atit”!
Ta ketë pranuar këtë libër në fondin e Bibliotekës Kombëtare drejtori i saj, Aurel Plasari, edhe pse shkelet ligji i të drejtës së autorit?!
Në rast se po, atëherë ky akt do të përligjte përsëri historinë e përvetësimin të përmbledhjes së Skënder Luarasit mbi Veprën e Migjenit nga Gjovalin Luka, madje tani edhe nga i biri kundrejt Migjenit.
Në vijim të shkrimit theksohet se Aurel Plasari e pyeti nëse kishte dijeni “për disa letra të pabotuara të Migjenit, të cilat dikush i paskej dërguar në BRSS?!” Agroni: “Unë iu përgjigja qartë se, nuk kisha asnjë lloj dijenie për këtë rast specifik konkret.”
(Po trillimet për Ollga Nikollën e Skënder Luarasin, harroi t’ia thoshte edhe Plasarit?)
Më tej vazhdon “zbulimet” me parimin “turbullo e peshko”: Një gabim të rëndomtë shtypi te fjala “Gutenberg” (“Gutemberg”) e cilëson “faksimile të falsifikuar” nga Skënder Luarasi!?
Si përfundim ai thekson: “Do të vijë edhe koha kur do ta shuajmë edhe kuriozitetin, se çfarë kishte bërë Gjovalin Luka, që krimineli, skizofreni E. Hoxha provoi t’ia shuante komplet trutë e kokës. ‘Hiqni maskat’, ose ndryshe ‘Hiqni Bragashat apo Pantallonat e Majakovskit’...zotërinj hipokritë, përfitues e privatizues të Migjenit dhe migjenologë ndryshues-shtrembërues-përdhunues, kameleonë post enveristë!”
Ai “harron” që babait të tij Gjovalinit “ia kanë hequr me kohë maskën që kur e deformoi thënien e Migjenit “Hiqni Bragashat”, “harron” se ka shkruar që babai i tij ishte adhurues i Majakovskit dhe “korrier” i “Kominternit” i cili “aty nga vitet 1936, 1937, 1938 e më pas... nga Parisi, nga Torino e nga Livorno, siguroi një literaturë të madhe komuniste, që përfshinte pjesën më të madhe të materialeve të Kongresit VII të Kominternit.” (Agron Luka. Tullën e bazamentit Evropës ia vuri kristianizmi.)

Padituri apo sfidë së vërtetës?
Në shtypin shqiptar hasen gazetarë që lakmojnë temat e mëdha, që prodhojnë sensacion, paçka se nuk janë të mirinformuar. Një e tillë, pasi shpall “inventarin e magazinës” së saj migjeniane produktesh të skaduara me etiketë “moderne”, i jep përgjigje vetes se “me siguri mund të thuhet se ende shqiptarët nuk e kanë lexuar mirë Migjenin”, jetën dhe veprën e tij.
Krahas shumë pyetjeve “enigmatike për të”, por që ua ka dhënë përgjigjen me kohë, mbi bazën e fakteve, bashkëkohësi, miku, familjari dhe studiuesi më i shquar i Migjenit, Skënder Luarasi, gazetarja deklaron pa asnjë argument se “Vargjet e lira” të Migjenit “nuk njohën botim tjetër deri në vitin 1954. Ishte Gjovalin Luka që u kujdes për këtë botim, i cili konsiderohet më i ploti deri më sot, shprehës i vullnetit të autorit vetë.”(?!)
Ky mendim i paargumentuar u kundërvihet fakteve që botimi i Gjovalin Lukës, në pjesën më të madhe, ishte një sakatim i veprës së Migjenit, si dhe përvetësim i punës së Skënder Luarasit, të paraqitur për botim në vitin 1948!
Sikurse është publikuar shpesh, përmbledhjen e Veprave të Migjenit, ku përfshiheshin edhe 7 novela të panjohura, Luarasi ia dorëzoi Dhimitër Shuteriqit. Përmbledhja u botua e copëzuar, një pjesë edhe nga vetë Shuteriqi. Por ai të paktën në botimin e dy tregimeve të panjohura të Migjenit (Të çelen arkapijat dhe Studenti në shtëpi, Letërsia jonë, gusht 1958, fq. 16) ka vënë shënimin:
“Me rastin e 15-vjetorit të vdekjes së Migjenit, botojmë dy tregime të pabotuara të nxjerra nga origjinalet që ndodhen pranë familjes së Migjenit, përkatësisht në ‘sëndukun misterioz’ të Ollga Nikolla-Luarasit dhe Skënder Luarasit”.
Shuteriqi, ndoshta me peng në zemër, si dëshmitar dhe i vetëdijshëm për “huazimin” dhe “sakatimin” e veprës së Migjenit nga Gjovalin Luka, që ia dorëzoi Skënder Luarasi më 1948-n, pohon: “Migjeni ka një botim të keq të veprave të tij më 1954 (nga Gj.Luka); ka edhe një të mirë, nga Skënder Luarasi, më 1961. (Dh.Shuteriqi, Marin Beçikemi dhe shkrime, fq. 305, v. 1986).
Edhe në grupin e vlerësimeve të botimeve të veprës së Migjenit nga të tjerë studiues, në asnjë rast nuk gjen mbështetje konkluzioni i gazetares...
Ndërkohë ajo me të drejtë pohon se “Migjeni do të njihej prej shumë brezash përmes botimit të vitit 1958, përgatitur dhe realizuar nga një prej jetëshkruesve më të besueshëm të Migjenit, Skënder Luarasi, kjo edhe për shkak të lidhjeve familjare”, pa përmendur edhe botimet e tij të mëvonshme të përmirësuara (1961 dhe 2009). Është fakt i pamohueshëm që Skënder Luarasi, përveç botimit të përvetësuar dhe të sakatuar të Gjovalin Lukës, në çdo rast ka ndihmuar dhe mirëpritur përmbledhjet e të tjerëve mbi Migjenin.