Dardania.de - Historia e Preshevës

Treva e Preshevës në kohërat antike ka qenë nën sundimin romak. Provinca e Dytë, [URL="http://wapedia.mobi/sq/Provincia_Dardanium"][COLOR=#0000ff]Provincia Dardanium[/COLOR][/URL] ka qenë poashtu nën sundimin romak me kryeqytetin e saj [URL="http://wapedia.mobi/sq/Scup"][COLOR=#0000ff]Scup[/COLOR][/URL], Shkupi i sotëm. Gjat dyndjeve sllave, gjat shek. VI dhe VII, në rajonin e Preshevës janë ndërtuar ca kështjella për t'u mbrojtur nga barbarët sllav. Për këto fortesa më së miri flet historiani bizantin [URL="http://wapedia.mobi/sq/Prokopie"][COLOR=#0000ff]Prokopie[/COLOR][/URL]. Këto kështjella ishin [URL="http://wapedia.mobi/sq/Kalaja_e_Preshev%C3%ABs"][COLOR=#0000ff]Kalaja e Preshevës[/COLOR][/URL] si dhe ca të tjera në [URL="http://wapedia.mobi/sq/Karadak"][COLOR=#0000ff]Karadak[/COLOR][/URL] (Malësia e Preshevës). Gjer në shekullin IX, rajoni i Preshevës mbetet nën pushtimin [URL="http://wapedia.mobi/sq/Bizanti"][COLOR=#0000ff]Bizantin[/COLOR][/URL]. Nga gjysma e dytë e shek. IX gjer në shek X rajoni i Preshevës pushtohet nga ana e Mbretërisë Bullgare. Prej shek. XI e deri në shek XII, Presheva me rrethinë gjendet nën sundimin Bizantin. Në fund të shek. XII, sipas dokumenteve sërbe, Preshevën e gjejmë të pushtuar nga ana e Nemanjiqëve deri më vitin [URL="http://wapedia.mobi/sq/1455"][COLOR=#0000ff]1455[/COLOR][/URL]. Gjat kësaj kohe, popullsia autoktone i takonte religjionit të krishterë të përhapur nga romakët. Krahas popujve tjerë, edhe shqiptarët e këtyre trevava u bënin rrezistencë pushtimit osman-turk. Si rrjedhojë e rrezistencës shpeshëherë, popullsia e këtyre anëve iu nënshtrohej zullumeve dhe represaljeve nga ana e barbarëve të ardhur nga azia. Presheva, emrin që ka edhe sot, ka nga fjala latine që d.m.th. [URL="http://wapedia.mobi/sq/Allium_porum"][COLOR=#0000ff]PRESH-Purri[/COLOR][/URL] dhe EVA-fushë, pra Preshevë d.m.th Fusha purrinjëve.
[B]Tabela e përmbajtjeve:[/B]
[URL="http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#1."][COLOR=#800080]1. Rilindja Kombëtare[/COLOR][/URL]
[URL="http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#2."][COLOR=#800080]2. Arkeologji[/COLOR][/URL]
[URL="http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#3."][COLOR=#800080]3. Presheva nën sundimin Osman[/COLOR][/URL]
[URL="http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#4."][COLOR=#800080]4. Shiko dhe këtu[/COLOR][/URL]
[URL="http://wapedia.mobi/sq/Historia_e_Preshev%C3%ABs#5."][COLOR=#800080]5. Lidhje te jashteme[/COLOR][/URL]

[B]1. Rilindja Kombëtare[/B]

Gjat Rilindjes Kombëtare Presheva dhe preshevarët kanë qenë mjaft aktiv për çlirimin Kombëtar Shqiptarë. S'bashku me bashkëkombasit e vet anë e mbanë trojeve shqiptare, i kundërshtuan me forcë çdo ligj të dhunshëm të imponuar nga armiqt e sidomos Reformat e Tanzimatit të vitit [URL="http://wapedia.mobi/sq/1939"][COLOR=#0000ff]1939[/COLOR][/URL], deri më vitin [URL="http://wapedia.mobi/sq/1912"][COLOR=#0000ff]1912[/COLOR][/URL], pastaj pjesmarrës në luftërat dhe kryengritjet e ndryshme si atë të [URL="http://wapedia.mobi/sq/Lidhja_e_Prizrenit"][COLOR=#0000ff]Lidhjes së Prizrenit[/COLOR][/URL] ([URL="http://wapedia.mobi/sq/1878"][COLOR=#0000ff]1878[/COLOR][/URL]), [URL="http://wapedia.mobi/sq/Lidhja_e_Pej%C3%ABs"][COLOR=#0000ff]Lidhja e Pejës[/COLOR][/URL] ([URL="http://wapedia.mobi/sq/1898"][COLOR=#0000ff]1898[/COLOR][/URL]) si dhe kryengritjet e njëpasnjëshme të viteve [URL="http://wapedia.mobi/sq/1908"][COLOR=#0000ff]1908[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/1910"][COLOR=#0000ff]1910[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/1912"][COLOR=#0000ff]1912[/COLOR][/URL] etj.
[B]2. Arkeologji[/B]

Meqë Presheva nuk ka patur mundësi të krijojë instuticione të veta të pavaruara kombëtare, gjithëherë kanë shfrytëzuar format prej më të ndryshme për t'i ruajtur vlerat kulturore-kombëtare dhe etnicitetin e vet kombëtar. Kështu një ndër këto me vlerë jashtëzakonisht të madhe është edhe [I]Muzeu i shkollës në Preshevë[/I]. Në këtë muze gjendet një numër i konsiderueshëm i eksponateve që flasin për kulturën dhe të kaluarën e shqiptarëve të këtyre viseve. Aty gjenden eksponate që i takojnë kohërave të lashta parahistorike, në keramikë, armë, filigranologji etj. Prej armëve janë gjetur eksponate të cilat i takojnë viteve 30 të e.s. në katundin e [URL="http://wapedia.mobi/sq/Ilinca"][COLOR=#0000ff]Ilincës[/COLOR][/URL] (Malësia e Preshevës). Unaza dhe stoli tjera nga filigranologjia janë gjetur në katundin e [URL="http://wapedia.mobi/sq/Zhunica"][COLOR=#0000ff]Zhunicës[/COLOR][/URL] e që i takojnë viteve 35-ta, më qartë në kohën e Oktavian Augustit. Në Zhunicë dhe Preshevë janë gjetur edhe monedha të po kësaj kohe (vitet e 35-ta). Nga keramika janë zbuluar objekte apo pajisje të ndryshme që i takojnë periudhave të lashta parahistorike rreth 3500 vjet p.e.s
[B]3. Presheva nën sundimin Osman[/B]

Presheva gjat kohës së sundimit Osman në Ballkan, ishte e përfshirë nën pashallëkun e Shkupit. Struktura nacionale në këtë trevë ishte pothuajse e 100% shqiptare, e që gjat shpalljes së pavarsisë së Serbisë nga Turqia ishin shpërngulur edhe një pjesë e madhe e shqiptarëve nga viset Veri-Lindore të Arbërisë ( [URL="http://wapedia.mobi/sq/Vranja"][COLOR=#0000ff]Vranja[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/Leskovci"][COLOR=#0000ff]Leskovci[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/Nishi"][COLOR=#0000ff]Nishi[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/Piroti"][COLOR=#0000ff]Piroti[/COLOR][/URL], [URL="http://wapedia.mobi/sq/Surdulica"][COLOR=#0000ff]Surdulica[/COLOR][/URL] etj.). Si dëshmi e kësaj shpërnguljeje është fakti se sot shumë familje dhe fshatra të tëra dijnë prejardhjen e tyre nga viset Veri-Lindore të Arbërisë. P.sh. Banorët e fshatit Kokaj (Malësi) vijnë nga rrethina e Leskovcit nga fshati Klajiq, Seferët (fsh. Sefer, malësi) vijnë nga rrethina e Pirotit, Familja e Dodajve (Dodallarët, Preshevë) vijnë nga Nishi, banorët e fshatit Depce (malësi) poashtu vijnë nga rrethina e Leskovcit.
Nga zullumet e turqve që i bënin shqiptarëve të këtyre viseve, çonin drej përleshjeve dhe kryengritjeve të kohëpaskohëshme të shqiptarëve kundër turqve. Kështu psh. Më vitin [URL="http://wapedia.mobi/sq/1843"][COLOR=#0000ff]1843[/COLOR][/URL], shqiptarët e rrethinës së Kumanovës , Preshevës, Bujanocit dhe Gjilanit nën udhëheqjen e [URL="http://wapedia.mobi/sq/Bajram_Vaksinc"][COLOR=#0000ff]Bajram Vaksincës[/COLOR][/URL] çuan krye kundër zullumve dhe shtypjes së [URL="http://wapedia.mobi/sq/Hysen_Pasha"][COLOR=#0000ff]Hysen Pashës[/COLOR][/URL]. Hysen Pasha i plagosur, iku te miqt e vet në [URL="http://wapedia.mobi/sq/P%C3%A7inja"][COLOR=#0000ff]Pçinjë[/COLOR][/URL] ku atje edhe vdiq.
Këtu nuk duhet harruar edhe kryengritjet e njëpasnjëshme të shqiptarëve në përgjithsi ku si pjesmarrës të rregullt ishin edhe shqiptarët e Preshevës, Bujanocit dhe të Medvegjes.