Epidemologjia
Kanceri i gjirit karakterizohet nga luhatje tė thella tė shpeshtėsisė nė zona gjeografike, popuj, grupe etnike e shtresa tė ndryshme shoqėrore. Ai ėshtė i shpeshtė nė Amerikėn Veriore dhe nė Europėn Perėndimore. Nė kėto zona ai zė vendin e parė tė tumoreve dhe ėshtė shkaku kryesor i vdekjeve nė femrat e moshės 35-55 vjeē.
Nė krahasim me vendet e tjera, shpeshtėsia e kancerit tė gjirit tek ne ėshtė mė e ulėt, por nė tėrėsinė e tumoreve malinj ai zė vendin e parė.
Kanceri i gjirit, duke qenė njė pėrjashtim nėn moshėn 20 vjeē, ėshtė i shpeshtė mbi moshėn 40 vjeē. Haset mė shumė nė shtresat me nivel tė lartė ekonomik. Tek ne ai haset 3,3 herė mė shumė nė popullsinė qytetare nė krahasim me atė fshatare.
_tcm18-73044.jpg)
Shenjat Knaceroze te Gjirit zbuluara cat EHO-grafise
Faktorėt e qė ēojnė nė lindjen e sėmundjes
Faktorėt qė ndikojnė nė rritjen dhe zhvillimin e kancerit tė gjirit janė tė shumtė dhe nuk njihen tė gjithė. Po pėrmendim disa prej tyre: veēoritė e jetės menstruale dhe riprodhuese
Kanė veprim tė drejtpėrdrejtė nė shpeshtėsinė e kancerit tė gjirit gratė mė mente tė hershme dhe menopauzė tė vonshme, si dhe ato me jetė tė varfėr riprodhuese (pa fėmijė ose lindjen e parė e kanė bėrė mbi moshėn 35 vjeē). Gratė me menopauzė tė hershme dhe qė lindjen e parė e kanė bėrė nėn moshėn 20 vjeē vuajnė nga kanceri i gjirit 3 herė mė pak se gratė e tjera. Rol mbrojtės janė: lindja e parė nėn moshėn 25 vjeē, si dhe lindjet e shumta.
Sėmundjet e gjirit dhe kanceri i organeve tė tjera mund tė shoqėrohen me njė rrezik mė tė lartė tė kancerit tė gjirit.
Trashėgimia ėshtė njė faktor pėr kancerin e gjirit. Motrat ose nėnat e atyre qė kanė vuajtuar nga kjo sėmundje janė 2-3 herė mė shumė mė tė rrezikuara tė preken nga kjo sėmundje se gratė e zakonshme.
Dieta me yndyrna njihet si njė prej faktorėve, pasi ajo rrit nivelin e estrogjeneve.
Mbipesha (obeziteti) ėshtė njė faktor qė favorizon zhvillimin e kancerit.
Mosmajtja e fėmijės nė gji
Fėmija duhet tė mbahet nė gji tė paktėn njė deri nė dy vjet, pasi kėshtu parandalon mundėsinė e zhvillimit tė kancerit.

MAMOGRAFIA E GJIRIT
Pėrhapja
Kanceri i gjirit karakterizohet nga njė periudhė e heshtur. Qė ai tė bėhet i kapshėm klinikisht duhet tė arrijė madhėsinė sė paku 1cm, qė korrespondon 7-9 vjet. Kanceri i gjirit nuk ėshtė njė sėmundje lokorigionale, qė metastazon (pėrhapet) vonė, por njė sėmundje sistemike qė nė diagnostikimin e parė. Pėrhapja e metastazave bėhet me anė tė gjakut dhe tė limfės. Nė fillim pėrhapet nė zonat fqinje, nė lėkurė, mbi muskuj dhe nė paretin torakal (kraharor), mė pas nė metastaza tė largėta, mė shpesh nė mushkėri, kocka, mėlēi.
Klinika (shenjat, simtomat)
Kuadri klinik i kancerit tė gjirit ėshtė i larmishėm. Ai varet nga veēoritė biologjike tė tumorit dhe stadit tė zhvillimit tė sėmundjes.
Simtomat kryesore janė:
Ndryshime tė gjirit: tumori, ndryshimi i madhėsisė, pozicioni i formės sė gjirit.
Ndryshimet e lėkurės: gropėzime, fiksimi, ulēerimi, simtoma e kores sė portokalles.
Ndryshime tė thithit: rrafshimi, futja brenda, spostimi, ulēerimi, sekrecionet.
Masė aksilore (nėn sqetull)
Dhembje
Tumori ėshtė njė simtomė mbizotėrues dhe mė i kapshėm nga vetė e sėmura. Ai preket prej tyre nė 90% tė rasteve, ndėrsa nė ekzaminimin fizik ėshtė i pranishėm nė 98% tė rasteve. Veēori dalluese e tij ėshtė fortėsia, sipėrfaqja e ērregullt, kufij jo tė qartė dhe lėvishmėri e kufizuar brenda gjirit. Zakonisht ai nuk dhemb nė prekje.
Parandalimi
Pėr kancerin e gjirit vlerė pozitive ka zbulimi i hershėm i tij. Pėr kėtė qėllim, nėpėrmjet edukimit publik, duhet tė bėhen tė njohura simtomat e hershme tė kancerit, tė mėsohet teknika e vetėekzaminimit, tė cilėn gratė duhet ta kryejė njė herė nė muaj.
Vetėekzaminimi bėhet nė pozicion ngitur, e zhveshur nga mesi e lart, pėrballė njė pasqyre. Fillimisht, me duart e lėshuar gjatė trungut e mė pas me duart e ngritur lart mbi kokė. Nė mėnyrė krahasuese shihet madhėsia, pozicioni e forma e tė dy gjinjve, ndryshimet e mundshme tė thithit dhe tė lėkurės. Prekja bėhet me mollėzat e gishtėrinjve tė bashkuara, paksa tė pėrkulur, duke formuar rrathė koncentrikė nga periferia e gjirit e drejt areolės (thithit) sė tij, duke synuar tė prekjen e plotė tė tij.
Nė pozicionin ngritur preken gjithashtu tė dy sqetullat. Kėshillohet qė prekja tė bėhet edhe nė pozicionin shtrirė.
Me kėtė teknikė ai mund tė kapet nė stadet mė tė hershme, nė krahasim me zbulimin spontan tė tij.
Gratė qė janė mbi moshėn 40 vjeē njė herė nė vit duhet ti nėnėshtrohen ekzaminimit fizik mjekėsor.
Diagnoza
Diagnoza e sėmundjes mbėshtetet nė ekzaminimin fizik, mamografik dhe histologjik.
Mjekimi i kancerit tė gjirit
Mjekimi i kancerit tė gjirit mund tė bėhet me anė tė kirurgjisė, rrezatimit dhe mjekimit me ilaēe.
Rezultatet e mjekimit
Ndjekja
Tė sėmurat e trajtuara pėr kancerin e gjirit rrezikojnė tė zhvillojnė pėrsėritje lokale, piku i tė cilave ndodh nė tre vjetėt e para pas trajtimit. Pėrhapje tė sėmundjes mund tė ndodhin edhe shumė vjet pas trajtimit tė parė. Prandaj, duhet tė ndiqen pėr njė kohė tė gjatė dhe me kontrolle tė vazhdueshme. Nga ana tjetėr, ato rrezikojnė tė zhvillojnė kancer parėsor tė gjirit tjetėr, prandaj duhet ti nėnshtrohen ekzaminimit tė vazhdueshėm fizik e mamografik.
Cilat femra ose cilat gra bėjnė pjesė nė grupin e tė rrezikuarave pėr paraqitjen e karcinomit tė gjirit ?
Nė kėtė grup bėjnė pjesė:
gratė femrat mė tė vjetra se 50 vjet
gratė femrat qė kan nė familje ndonjė tė sėmurė me sėmundje tė karcinomit tė gjirit si: nėna, motra, e bija, gjyshja
gratė femrat e operuara nga karcinomi i gjirit ose i ndonjė organi tjetėr
gratė femrat qė nuk kanė lindur
ato tė cilat lindjen e parė e kanė pasur pas moshės 30 vjeqare
gratė tė cilat nuk i kanė dhėnė gji fėmijėve
gratė femrat tė cilat menarkėn (menstruacionin e parė) e kanė fituar heret
gratė femrat tė cilat menopauzėn (menstruacionin e fundit) e kan pasur vonė
gratė femrat tė cilat kanė pasur ndonjė sėmundje tė gjirit qofshin edhe ato benjinje qofshin edhe ato sėmundjeve fibrokistike.
Nėse karcinomi zbulohet gjatė shtatzėnisė ēka duhet bėrė?
Edhe pse paraqitja e karcinomit tė gjirit gjatė shtatzėnisė ėshtė i rrallė, nė rast se diagnostikohet atėhere shtatzėnia duhet tė ndėrpritet dhe fillohet mjekimi i specializuar.
Keshillat
1-Pini ēdo ditė nga njė lugė vaj ulliri
2-Tė gjitha gjellėt dhe sallatat bėjini me vaj ulliri
3-Ecni ēdo ditė nga 30 minuta
4-Bėni ushtime fizike deri nė 5 orė nė javė
5-Shkoni tek mjeku njė herė nė tre muaj (edhe pse nuk jeni prekur nga sėmundja)
6-Tamafixen, ėshtė medikamenti qė duhet tė pėrdorni nė rast se prekeni nga kanceri malinj
7-Kimioterapia dhe fizioterapia, janė dy mėnyra mė tė mira pėr tė kuruar sėmundjen