[Giovanni]

Viti kushtuar Eukaristisë
(tetor 2004-tetor 2005)

nga Don Agim Qerkini

“Ky është korpi im që flijohet për ju, bëni këtë në përkujtimin tim!... Ky kelk është Besëlidhja e re në gjakun tim që derdhet për ju” (Lk 22, 19-20).
Krishti Zot, dashurinë e madhe ndaj nesh e shfaqi në shumë mënyra. Kështu, ndër tjera, dashurinë e madhe ndaj nesh e dëshmon edhe me themelimin e sakramenteve shenjte. Përmes tyre, Krishti e vazhdon misionin e vet ndër ne duke qenë vazhdimisht i pranishëm në mesin tonë. Prania e tij më reale është në sakramentin e eukaristisë. “Korpi im është ushqim i vërtet e gjaku im është pije e vërtet. Kush ushqehet me korpin tim dhe pi gjakun tim, ai mbetet në mua e unë në të” (Gjn 6, 55-56).
Jemi në fillim të Vitit kushtuar Eukaristisë, e mu për këtë, kemi dashur që, për të thelluar nderimin tonë ndaj Eukaristisë, të përqëndrohemi pak më tepër mbi rëndësinë dhe kuptimin më të madh për sa i përket flijes Eukaristike. Sepse, na ndodhë që ndoshta edhepse shpesh marrim pjesë në Meshë, disa prej pjesëve të saj mos ti kuptojmë si duhet apo sa duhet.
Mu për këtë, kemi dashur që me këtë rast të japim disa spjegime dhe udhëzime se çka është flija eukaristike dhe si duhet kryer ajo, edhe më tepër, cili është roli im si pjesëmarrës i Meshës shenjte.
Në fillim një paraqitje të shkurtë të Letrës Apostolike të cilën Ati shenjt e shpalli me rastin e vitit Eukaristik, e më pas do të kalojmë në pjesët kryesore të saj.

Letra apostolike për Vitin Eukaristik « MANE NOBISCUM DOMINE »

Një argument i ri që na shtyn edhe më tepër ta tregojmë devotshmërinë tonë ndaj eukaristisë shenjte është edhe dëshira e Atit shenjt, i cili, për të theksuar rëndësinë e këtij sakramenti për jetën tonë, ditën e festës së Zojës Rruzare, më 7 tetor 2004 shpalli Vitin kushtuar Eukaristisë.
Kështu, me Letrën apostolike “MANE NOBISCUM DOMINE” (“Rri me ne Zotëri!” Lk, 24,29) Papa Gjon Pali II u drejtohet ipeshkvijve, meshtarëve dhe besimtarëve në tërësi që edhe më intenzivisht të shtojnë adhurimin ndaj Eukaristisë.
Me këtë rast, dua të them shkurtimisht disa fjalë mbi përmbajtjen e kësaj Letre të Papës:
Natyrisht, Letra apostolike “Rri me ne Zotëri” ka një përshtatshmëri të mirë për Vitin Eukaristik. Janë dy ngjarje që nxitën këtë iniciativë: Kongresi ndërkombëtar eukaristik i cili u mbajt më 10-17 tetor 2004 në Argjipeshkvinë e Guadalajarës, në Meksikë, dhe mbledhja e Rregulltë e sinodit Ipeshkvor e cila do të mbahet më 2-29 tetor 2005 në Vatikan me temën: Eukaristia - gurra dhe kulmi i jetës dhe e dërgimit të Kishës. Përpos kësaj edhe një prej motiveve shtesë është dita e të rinjëve të Botës që do të organizohet në Köln të Germanisë më 16-21 gusht 2005.
Letra apostolike “Rri me ne Zotëri” përbëhet nga hyrja, ndahet në katër pjesë kryesore dhe përfundimin.

Pjesa e parë titullohet “Gjurmëve të Koncilit dhe Jubileut”.
Këtu sillen fakte të cilat i kanë parapri vitit Jubilar si dhe enciklika e Letra apostolike me të cilat nxitet përshpirtëria e besimtarëve për një jetë më të thellë shpirtërore. Kështu, qysh në enciklikën e vet “Tertio millenio adveniente” (10 nëntor 1994) me të cilën shënoi rrugën e përgaditjes për jubileun e Madh të 2000-vjetorit të Krishterimit, Papa kishte theksuar: “Viti Dymijë do të jetë thellësisht vit Eukaristik. Në sakramentin e eukaristisë, Shëlbuesi i Mishëruar në krahërorin e Marisë, vazhdon t’i dhurohet njerëzimit si burim i jetës hyjnore”. Pastaj, me letrën “Dies Domini”, thërret besimtarët të meditojnë mbi të dielën si ditën e ngjalljes së Zotërisë. Në Letrën apostolike “Nuovo millennio ineunte” Papa thekson se duhet të vazhdohet rruga e adhurimit eukaristik, gjë që është dëshmuar në shek. XX e sidomos pas Koncilit. Gjatë vitit të kaluar kushtuar Rruzarës shenjte, kur shpalli letrën apostolike “Rosarium Virginis Mariae” dhe me shtimin e shenjave të dritës, Papa si kulm të atij misteri do ta vëj pikërsiht eukaristinë. Kështu, gjatë atij viti Papa shpalli edhe enciklikën “Ecclesia de Eucharistia” me të cilën do të theksoj lidhjen e ngushtë e të pandashme të Eukaristisë me Kishën. Viti kushtuar Eukaristisë, sipas fjalëve të Papës është një përmbledhje dhe kulm i gjithë kësaj “rruge të kaluar”.
Pjesën e dytë e karakterizon ngjarja e dëftimit dhe rrugëtimi i Krishtit të ngjallur me dy nxënësit për në Emaus. Eukaristia është misteri i dritës. Sikur e njohën nxënësit Zotërinë e tyre në thyerjen e bukës, ashtu edhe sot Krishti është i “pashëm” në sytë e besimtarëve përmes bukës dhe verës.
“Eukaristia burimi dhe epifania e bashkësisë”, titullohet pjesa e tretë ku theksohet se ta pranosh Eukaristinë d.t.th. të hysh në një bashkësi të thellë me Krishtin, përmes së cilit na lejohet në një mënyrë “qysh tani ta ndjejmë parrizin në tokë”.
Pjesa e fundit, e katërt, i kushtohet eukaristisë si fillesës dhe planit të dërgimit. Kjo ka për qëllim të vetëdijësoj të krishterët për urgjencën e dëshmimit dhe të ungjillëzimit. Papa porositë të mos kemi frikë ta dëshmojmë Krishtin. Përkundrazi, gjatë këtij Viti edhe më tepër të angazhohemi në dëshmimin e besimit tonë.
Në fund të kësaj Letre kushtuar Eukaristisë theksohet se fryt i madh do të ishte gjatë këtij viti të ringjallej kremtimi i Eukaristisë posaqërisht të dielave.

Pra, pa dyshim, edhe me këtë Letër apostolike dëshmohet kujdesi i Kishës për besimtarët e vet të cilët ndihmohen që gjithnjë e më tepër të rriten në fe.
Prandaj, mos të ngurrojmë por të marrim pjesë edhe ne në Meshën shenjte, sepse aty e gjejmë kuptimin e jetës. Pjesëmarrja jonë le të jetë aktive dhe le të lejojmë që Flija eukaristike të na aftësoj vazhdimisht që në përditshmërinë tonë t’i mbesim besnik Zotit. Ka shumë mënyra se si mundë ta shprehim devotshmërinë tonë ndaj Eukaristisë, por po theksoj ketu pjesëmarrjen ne Meshë, kungimin e shpeshtë, adhurimin para të Shenjtrueshmit Sakrament, meditimi, lutjet kushtuar Eukaristisë e të tjera. Ashtu edhe më mirë do ta kuptojmë se si Eukaristia na fton në pajtim mes veti, në vepra dashurie që është bamirësia dhe kujdesi ndaj vëllezërve e motrave tona. Eukaristia është vërtet «agape» e cila shuan etjen dhe urinë tonë shpirtërore por edhe na bën ta kuptojmë rëndësinë e bashkësisë në kuptimin e plotë të fjalës ashtu çfarë e deshti Krishti.
Mesha Shenjte

Puthja e lterit
Ky është gjesti i parë të cilin e bën celebranti para se t’ia drejtoj popullit qoftë edhe një fjalë të vetme. Pse? Sepse ky elter, varr i martirëve të parë i bashkësive të para kristiane, është në të njëjtën kohë shenjë e Krishtit dhe e flijes që po e paraqesim. Ky gjest nderimi, shpesh i përcjellur edhe me kemim d.t.th. se krejt i referohet Krishtit: Ai, lter, meshtar e viktimë (Heb 4, 1; 9,14); ai, që është i pranishëm në këtë bashkësi.
Vetëm pas kësaj puthje të lterit, pra që është me aq simbolikë, celebranti, vëlla në mesin e vëllezërve e merr fjalën dhe përshëndet bashkësinë: “Në Emër të Atit, e të Birit e të Shpirtit Shenjt”.
Shpeshherë shenja e kryqit bëhet në mënyrë mekanike pa e menduar mirë formulën që e themi. Shenja e kryqës në mënyrë metaforike thotë “Emrin e Zotit”, mendoni në lutjen “Ati ynë”, (u shenjtëroftë Emri yt!). Kështu bashkësia pajtohet e shprehjen e besimit trinitar dhe e manifeston identitetin e vet të krishterë duke u përgjigjur unanimisht Amen. Ky Amen, fjalë hebreje, d.t.th. pajtohem me të vërtetën.

Bekimi i parë
Tash celebranti i drejton bashkësisë një përshëndetje të shkëlqyeshme e cila përmbledh gjithë historinë e shëlbimit.
Zoti qoftë me ju, ose paqja me ju! Kjo përshëndetje nuk është vetëm një urim, por është fakt. (Zoti me ju). Është më tepër se një urim sepse edhe nëse e marrim Shkrimin Shenjt, shofim se në shprehje vjen prania e Zotit në mesin e popullit të zgjedhur. “Zoti qoftë me ju” shpreh poashtu emrin e Zotit i shpallur Moisiut. Tetragrami YHWH (Unë jam ai që jam). “Paqja qoftë me ju”poashtu ka si shprehjen e pajtimit apo miratimit, poashtu edhe të urimit. Në BV “Paqja” ka kuptimin e plotësisë së jetës me Zotin. Edhe pas ngjalljes Krishti i përshëndet apostujt me “paqja me ju” (Gjn 14,27; Lk 1,27; Gjn 16,33).
Kur celebranti thotë “paqja me ju” ai flet në emër të Krishtit. “Paqja qoftë me ju”, tash mundë të pyesim e une (celebranti) ku po mbetem, jashtë kësaj përshëndetje? Pse kjo kështu? Për arsye se celebranti rapresenton vet Krishtin: “Nuk më zgjodhët ju mua, por unë ju zgjodhas ju...(Gjn 15,16). Pra, përmes gojës sime Krishti i flet Kishës së vet.

Përgaditja pendestare
Tash meshtari e thërret bashkësinë në pendesë. (Një akt tjetër pendestar është kur meshtari pas paraqitjes së dhuratave i lan duart), por mbi këtë më vonë, por duhet thënë se tash ky akt pendimi në fillim të meshës nuk e zavendëson rrëfimin personal.
Vëllezër e mota ti pranojmë mëkatet tona që të mundë ti kremtojmë denjësisht misteret e shenjta. Ndalemi në heshtje: Ja paraqesim Zotit vetveten; O Zot ti më njeh mua, jetën time më aftëso të pendohem me gjithë zemër për çdo mëkat, lëshim...
Atëherë meshtari fillon lutjen publike përmes së cilës bashkësia rrëfen mëkatet e veta. Këtu në meshar kemi disa mundësi si ta shprehim pendimin tonë, dhe në fund, këto formula përmbyllen duke kërkuar falje prej Zotit: Hyji i gjithpushtetshëm pastë mëshirë për ne... dhe të gjithë përgjigjen Amen.

Kyrie eleison, është një klithje e jona, kërkesë për mëshirën e Zotit, ndërsa edhe këtu janë disa mundësi të cilat na bëjnë,ndërsa kërkojmë mëshirën e Zotit, ta njohim veten mëkatar.

Lavdi Hyjit në lartësitë qiellore. Ky është në fakt një himn të cilin e recitojmë ose këndojmë, përpos në të dielat e Ardhjes dhe të Krezhmeve. Ky himn shumë antik, ishte në fillim një lutje mëngjesore e cila dalngadalë është futur në liturgjinë eukarisatike (Shif Costituzioni Apostoliche fundi i shek. IV). Në fillim e recitonte vetëm ipeshkvi edhe atë në disa ditë të caktuara duke filluar për Krishtlindje, për faktin e fjalëve të parë “Gloria in excelsis Deo” të cilat jehojnë natën e Krishtlindjes. Prej shek. XI Lavdija këndohet nga i gjithë kleri dhe bashkësia sikur edhe sot. Do të duhej të meditojmë mbi çdo fjali të këtij himni që fillon me fjalët e shën Lukës (Lk 2,14) por tash për shkak të kohës së kufizuar nuk do të kemi mundësi.

Pas Lavdisë meshtari e merr fjalën e thotë: Të lutemi.
Në ktë fjalë të meshtarit të gjithë ndalen në hshtje sepse meshtari lutë në emër të gjithë bashkësisë, për këtë e keni vërejtur se gjithmonë lutjet janë të bëra në shumës: Po të lutemi; Ne po të lutemi, pra një tekst antik që bazohet në mesharin romak. Lutja përmbyllet me lutjen trinitare drejtuar Atit përmes Birit në Shpirtin Shenjt. Bashkësia përgjigjet Amen.

Shërbesa e fjalës
Kështu deri më tani, bashkësia është e gatshme ta pranoj fjalëen e Zotit; Leximet në të diela e festave përbehet prej tri leximeve:
-i pari një pjesë e BV që përcillet me një psalm
-i dyti nga BR(VaP, Letrat e Palit; ose apostzujve tjere, Zbulesa)
-leximi trete është pjesë prej Ungjilli.
Tri leximet: Pse janë krejt prej Shkrimit shenjt e jo prej ndonjë autori shpirtëror, apo nga Etërit e Kishës apo ga ndonjë enciklikë e Papës?
Sepse Eukaristia nuk është ndonjë kremtim çfarëdo, ose ndonjë lutje të cilën mundë ta organizojmë si duam ne, si na pëlqen ne. Mesha është gjithmonë një vepër e Kishës e bashkuar prej Shpirtit shenjt; vet Krishti, Fjala e Zotit na e drejton Fjalën e Zotit, Atit të vet.

Ungjilli - Është vet Krishti i cili përmes Ungjillit i flet Kishës së vet. Këtu nuk bëhet fjalë vetëm përfjalët e shkruara, por për vet Krishtin i cili si Fjalë e Zotit u mishërua dhe është i pranishëm në këtë sakrament të Kishës.
Bashkësia ngritet në këmbë. Thjesht prej respekti (sikur kur hynë në klasë një profesor), por këtu shumë me tepër se kjo (Lk 5,25). Një bashkësi në këmbë është një bashkësi e të ngjallurve; ajo e pranon ardhjen e Mesisë së ringjallur në mesin e vet, dhe në këmbë e përshëndesim hyrjen e Krishtit më këngën e Aleluies.
- si përgjigje e Kishës zhvillohet në pjesë:
Homelia; Besojma; Lutja e besimtarëve.

Homelia ose predikimi normalisht bën pjesë në shpalljen e Ungjillit. Përmes gojës së meshtarit Krishti na e drejton Fjalën e vet;
Pas homelisë, bashkësia e reciton Besojmën, Simboli i Nicesë, ose Simboli Apostolik.
Ndoshta mundë të pyesim pse gjithmonë kjo Besojmë, është e gjatë, ndoshta me e ndërrue etj. Nuk guxojmë ta harrojmë se ediela është dita e ringjalljes së Krishtit, e kështu gjithmonë bashkësia e bashkuar të dielën kremton Pashkët e Jezu Krishtit. Atëherë çfarë lidhje ekziston në mes ditës së Pashkëve dhe recitimit të Besojmës?
Mendoni - Pashkët festë e Ringjalljes, pra festë e Pagëzimit, sepse përmes hirit të këtij sakramenti, burra e gra, të vdekur në Krishtin janë ringjallur në të.
E dini se në Kishën e parë si zhvillohej riti i pagëzimit: Meshtari i pyeste katekumenët: A beson në Hyjin e Gjithëpushtetshëm, krijuesin e qillës e tël tokës, ai përgjigjej besoj; atëherë e zhytte në ujë; pastaj e pyeste të dyten herë; a beson në Jezu Krishtin, të Birin e tij një të vetmin... katekumeni përgjigjej besoj, e zhytte të dyten herë; së treti e pyet meshtari; a beson në Shpirtin Shenjt, shenjten Kishë katolike, bashkësinë e shenjtërve... ai përgjigjet Besoj dhe së treti e zhyt në ujë. Kështu, të recitosh Besojmën, është një shenjë e njohjes së besimit të gjithë krishterëve dhe në të njëjtën kohë një rikujtim i secilit mbi pagëzimin e tij.

Lutja e besimtarëve
E kthyer në liturgji prej reformes liturgjike me Koncilin e II, lutja e besimtarëve rikthehet në traditën shumë antike. Quhet edhe lutja universale, sepse meshtari vetëm e fillon dhe përfundon ndersa besimtarët thonë lutjet për nevojat e tyre të ndryshme. (Edhe në libër janë të përfshira lutje për nevojat e besimtarëve, prandaj edhepse ato luten publikisht prej ndonjëërit që i lexon ato, ato kanë karakterë të lutjeve të përgjithshme të bashkësisë).

Liturgjia Eukaristike
Pasi ti jetë kushtuar shumë vëmendje shërbesës së Fjalës, tashti vëmendja përqëndrohet tel lteri. Ai është shenjë apo simbol i Krishtit. Lteri është sofra shenjte e flijes.
Në ndërkohë, pra jemi pas lutjes së besimtarëve, deri sa të sillen dhuratt në lter, çka ndodhë, mblidhet lëmossha. Ndoshta mundë të thoni se kjo është një gjë që nuk përkon me zhvillimet liturgjike, apo është një gjë që pengon në përqëndrimin e vëmendjes tek eukaristia, ndoshta mundë të mendohet se më mirë është që të bëhet në ndonjë moment si psh. duke dalur prej kishe. Por megjithatë kjo është koha më e përshtatshme. Pse? Sepse kjo lëmoshë e besimtarëve është një e mirë e besimtarëve që shpreh dashurinë vëllazërore por edhe pjesëmarrjen e të krishterëve në jetën materilae por edhe për nevojate Kishës.

Paraqitja e bukës dhe verës
Buka dhe vera mundë të sillën edhe prej fundit të kishës, pastaj meshtari paraqet bukën së pari që dë bëhet “buka e jetës” dhe verën që do të shndërrohet në gjakun e Krishtit.
Larja e duarve
Disa historian e spjegojnë këtë me faktin se më parë është menduar se meshtari i ka zhyer duart deri sa ka pranuar dhuratat, por kjo nuk qëndron, ky rit është marrë nga gjesti hebraik i pastrimit dhe i pendesës që e ka praktikuar edhe Krishti (Mt, 15,2.20; Mk 7,2; Lk 11,38).

Këtu duhet shtuar se çdonjëri prej besimtarëve i paraqitet Zotit më së miri në këto momente duke iu kushtuar atij, për nevojat e veta të ndryshme, pra është njëm moment të cilit duhet kushtuar vëmendjen plotëssiht duke iu bashkangjitur flijës euharistike.

Lutja eukaristike
Lutja eukaristike quhet pjesa e cila fillon me dialogun nëprefacion; Zoti qoftë me ju; Ti lartesojmë zemrat... e përfundon me Amen të cilën e thot bashkësia pas dhënjes lavdi Zotit përmes Krishtit në Shpirtin Shenjt.
Krejt lutja eukaristike i drejtohet Zotit, Atit tonë. Që ta kuptojmë më mirë ti shtrojmë tri pyetje: Kush flet? Kush paraqet? Kush është i paraqitur?
Kush flet? Meshtari, është e vërtet, por ai flet në ahumës, “ne”, përmes gojës së tij është kisha ajo që flet.
Krishti – në disa momente të caktuara meshtari flet në vehten e parë të njëjësit: Ky është Korpi im, Ky është kelku i gjakut tim...

Kush paraqet? Krishti. Në Kishën e tij, për njerëzit Krishti e paraqet jetën e vet si fli Atit të vet. Ndërsa ne na dhuron korpin e vet si ushim: Merrni e hani...
Meshtari, minister i Krishtit, por edhe i Kishës paraqet në mënyrë sakramentale. Në fund të lutjes eukaristike merr buken dhe veren të shndërruara në buke dhe gjakune Krishtit dhe thotë: Nëpër Krishtin e me Krishtin dhe në Krishtin... Ndërsa bashkësia thotë Amen.
Kush paraqitet? Krishti (Heb 9, 26-28), pastaj Kisha.
Bëni këtë në përkujtimin tim janë këto fjalë të Krishtit që i tha në Darkën e Mbramë.

Sanctus – Pjesa e parë Iz 6,3. Pjesa e dytë Hosana në lartësitë qiellore, bekuar... Ps 118, 25-26).

Kungimi - Kjo pjesë e meshës fillon me lutjen Ati ynë... Pse fillon me lutjen Ati ynë? Sepse, edhepse kungimi është krejt diçka personale se çdonjëri është i thirrur të kungohet, në të njëjten kohë ky është një akt esencilaisht kishtar (duke u kunguar bëhemi një me Krishtin, por edhe bëhemi një me vëllezërit tanë, si bijë të të njëtit Atë që është Zoti.

Më vonë kur meshtari thërret bashkësinë të shndërrojnë paqen duhet ta kemi parasysh se ky është një gjest antik. Nuk ështu kjo vetëm një përshëndetje e theshtë njerëzore, (tung, mirëdita, a u lodhe...). Po ju lë paqen po ju jap paqen thotë Krishti, atë paqe e ndajmë mes veti, Krishti na e jep ne, ne e ndajmë mes veti.
Pas lutjes litanike o Qengji Hyjit, afrohemi te lteri për të marrë kungimin, të cilin duhet marrë me shumëë devotshmëri.
Pas kungimit preferohet një heshtje e shkurtë, apo medtim mbi atë se tash e kam marrë Krishtin në zemër.
Në fund lutja e celebrantit përmbledh lutjen e besimtarëve dhe pas bekimit në emër të Atit të Birit e Shpirtit Shenjt, u thotë: Mesha u krue, shkoni (jo shkojmë) në paqe.
Me një shprehje gëzimi e feje bashkësia përgjigjet: Falënderojmë Hyjin.

Në fund po e përfundoj me fjalët e Koncilit II: “Eukaristia – gurra dhe kulmi i jetës së krishterë” (LG 11).