[Psikologu]

Në seancën e dytë të Kongresit të Berlinit, e cila u mbajt më 17 qershor 1878, përfaqësuesi diplomatik i Anglisë kërkonte me këmbëngulje që në punën e Kongresit të merrte pjesë edhe Greqia. Ai këtë propozim e lidhte duke e cekur rivalitetin që ekzistonte midis grekëve dhe popujve sllavë, të cilin me një akt të tillë përpiqej ta evitonte.18

Zgjerimi i shtetit serb në drejtim të jugut, kërkesë që e përkrahnin disa fuqi të mëdha në Kongresin e Berlinit, u kundërshtua vetëm nga përfaqësuesi diplomatik i Turqisë për interesa të Perandorisë së tij.19

Duke shfletuar protokollin nr. 8 që u miratua nga pjesëmarrësit e Kongresit të Berlinit, mund të kuptohet se edhe Qeverisë Greke i ishte lejuar që të dërgonte përfaqësuesit e vet diplomatik në këtë tubim.20 Nga këto të dhëna mendojmë se mund të konkludojmë se Qeveria sërbe dhe ajo e Athinës siguruan të drejta që të dërgojnë mbikëqyrësit e tyre diplomatikë në Kongresin e Berlinit. Sa i takon Greqisë, kongresi çështjen e la të pazgjidhur dhe vendosi që kufiri ndërmjet Perandorisë Osmane dhe Greqisë të caktohej sipas një komisioni që do të formohej nga të dy palët, ku si bazë do të shërbente edhe vija kufitare e përcaktuar nga lumenjt Selemvrija në Thesali dhe Kallamas. Sipas këtij rekomandimi Greqisë do t'i mbeteshin jo vetëm qytetet Janina, Preveza dhe Arta me rrethina, por edhe e tërë Çameria.21

Pikërisht në saje të diplomacisë evropiane, Mali i Zi dhe Serbia arritën të realizojnë një varg koncesionesh në Kongresin e Berlinit. Kështu deri sa Mali i Zi duke u mbështetur në Paqen e Shën Stefanit zgjeroi territorin e vet për 210 mila, me Kongresin e Berlinit atij iu zvogëlua territori në vetëm 80 mila, ku, sipas të dhënave, jetonin 50.000 shqiptarë. Në përgjithësi pas Kongresit të Berlinit, Mali i Zi disponon, sipas të dhënave të kohës gjithsejt 165 mila territor, me 250.000 banorë.22

Siç dihet, me vendimet e Kongresit të Berlinit Serbia e fitoi pavarësinë e plotë shtetërore dhe njëherësh u zgjerua në juglindje me 210 mila dhe 280.000 banorë, me një popullsi me mjaft shqiptarë. Disa shkenctarë kanë llogaritur se pas Kongresit të Berlinit Serbia duhet ketë pasur gjithsejt 1.000 mila territor dhe 1.600.000 banorë.23

Në kohën e Krizës së madhe lindore (1875—1878) qarqet imperialiste të shteteve të mëdha dhe ato të shteteve ballanike i thyen parimet e luftës për çlirimin kombëtar të popujve të Ball-kanit.24

Popujt e Gadishullit Ballkanik, përkundër pesë shekujve nën zgjedhen e Perandorisë Osmane, jetuan pothuajse në kushte historike gati të barabarta, por zhvillimi i procesit të emancipimit kombëtar të tyre nuk u zhvillua dhe nuk përfundoi kudo nën kushte dhe rrethana të njëjta dhe në të njëjtën kohë. Shqipëria u nda nga Perandoria Osmane më vonë se Greqia, Serbia, Bull-garia, Rumania dhe Mali i Zi.25

Kështu „koncerti evropian" pavarësisht nga kërkesat e popujve të Ballkanit, i mbledhur në Berlin, hartoi hartën e re të Gadishullit Ballkani, sipas interesave të veta.