[hasanmehmeti]

Kontributi i Muslimaneve ne Shkence

Nga universiteti i Endalusit, nën ndikimin e civilizimit lindorë Islam, i cili u shëndrrua në civilizimin internacional, nga përkthimet Europjane të legjislaturës Islame, lindi lëvizja rilindase Europjane (Renesansa) në shekullin katërmbëdhjetë dhe pas ti


Poashtu lindi edhe një lëvizje e re shkencore, sidomos metoda eksperimentale në shkencë.

Feja islame shëndriti me civilizimin e vet, derisa halifi nuk mundë te të merrte asnjë mendim, pa e lëshuar fetvanë Shejhyl - islami, apo myftiu, në bazë të sheriatit. Derisa xhamija ishte xhami (vendtubim, vendkuvendim, vend edukim, vend lutje); derisa imami e luante vërtetë rrolin e imamit (prijsit fetarë, politik, ushtarak, arsimorë dhe edukativ të një xhemati); derisa imami ishte në nivelin më të lartë arsimorë, edukativ dhe moral, sesa xhemati i vet; derisa zeqati ishte zeqtë me plotkuptimin e fjalës; derisa haxhillëku nuk ishte turizëm, por ishte kongres islamik i përfaqësuesve të të gjitha viseve islame; derisa agjërimi nuk bëhej me iftarë e me syfyr, por në radhë të parë me zemër, me shpirtë e me ndërgjegje; derisa kurbani nuk ishte një ceremoni, një adet, por një obligim moral; derisa Kur'ani nuk u lexohej të vdekurve për shpirtë të tyre, por u lexohej e u spjegohej njerzve për së gjalli, në mënyrë që frytet e Kur'anit t'i shfrytëzojë në këtë botë; derisa ekzistonte toleranca dhe harmonia fetare, bota islame kishte epërsi në çdo pikëpamje mbi botën e krishterë. Kjo periudhë e artë ishte njëmijëvjeçare, deri në fundin e shekullit XVII, kurse nga shekulli XVIII e deri në ditët tona, bota islame është duke përjetuar një krizë, përkundër botës së krishterë, e cila duke i përvetësuar disa nga parimet e islamit, ajo mu në këtë periudhë historike, u përtri, u ringjall dhe arrijti prosperitetin e saj. Kështu për së afërmi u bë një rrokadë, krishterizmi u shëndrrua në islamin modern, kurse islami u shëndrrua në krishterizmin primitiv. 1

Historianët e Grenadës, kanë shënuar se Amir Jusufi Bin Islamil, i cili erdhi në pushtet (të Grenadës), pas Muhamed Rabit, ka ngritur punkte arsimore dhe e ka financuar ate në çdo qytet dhe fshat. Kështu çdonjëri kishte mundësi që të ndiqte mësimet në të. Në çdo vendbanim, me 12 ose më shumë banorë, kishte ndërtuar nga një shkollë dhe xhami me shpenzime të qeverisë. Amir Jusufi, u mbështet fuqishëm në një dihciplinë të promovuar me ushtrimin e namazit. Namazi kolektiv i së premtes ishte shumë i rëndësisëm, andaj u bë detyrim (ligjor) i obligueshëm për çdo musliman. Dita e xhuma ishte ditë pushimi, ditë ibadeti, ditë e vizitave të të sëmurëve, ditë argëtimi. Nëse sëmundja apo paaftësia, e pengonte ndonjërin për tu prezentuar në xhematë, tërë xhemati e ndjejshin vehten të obliguar që ta vizitojnë. Qytetarët e pasur dhe bëmirës, ishin të obliguar me dekretin mbretërorë, të interesoheshin për njerëzit e paaftë dhe për sigurimin e vendbanimeve të tyre. Kur vdiste i zoti i shtëpisë së ndonjë familjeje, icili e lente ate pa mjete të nevojshme për ekzistencë, atëherë zyrtarët e regjistronin atë rast dhe që nga ai moment, shteti merrte përgjegjësinë për atë familje. Historia nuk shënon ndonjë kohë kur varfërija, papunësia dhe urija, janë të panjohura, veç kohës së sundimit të Amir Jusufit në Grenadë për 20 vjetë të sundimit të tij. .Derisa një ditë, kur masa e popullit të Grenadës, zente të falte namazin e Idul Fitrit (bajramit të ramazanit) një agjent i mbretit të Krishterë (fqinj), nxitoj nga turma dhe i dha një goditje vdekjepruse Amir Jusufit.
Kordoba në mesjetë kur arrijti qyteterimin Islam kishte 1.000.000 banorë, 200.000 shtëpi, 600 xhami, 80 institucione mësimore dhe librarinë publike me më shumë se 600.000 volume.2

Thënë ndryshe ajo ishte qendra më e madhe kulturore në Europ.3

Prej vetë intelektualve të krishterë, thuhet se kultura Islame ka patur ndikim mjaft të madh në gravitimin e dijetarëve më të njohur të krishterë. Bile roli i ipeshkëve, ka qenë që me mesazhin e veprave Islame ta shëndrrojnë në mesazh të krishterë.4


Muslimanët ishin ata që e bartën thesarin e filozofisë Greke në Perëndim. Me frutet e kontributit të tyre, Sot shërbehet Europa. Qyeteti HEREFORD gjatë shekullit XI ka qenë qendër e vërtetë Angleze për studime arabe. Pak më vonë mund të thuhet se përkthimi i Kur'anit, i inicuar nga Petri i Madh (1155), i ka nxitë përkthyesit e mëvonshëm, të përkthejnë nga filozofija, sidomos në qytetin TOLAND, sepse veprat e filozofisë, ishin më të preferueshme. Pas shkatrrimit të Perandorisë Romake, janë njohur vetëm një ose dy vepra të Aristotelit, por nga viti 1125, e këndej, u gjetën përkthimet e disa veprave të Aristotelit nga Boethiusi që deri atëherë njiheshin si të humbura. Me këtë rast, janë bë edhe ngatrresa, sepse libri që njihet me titullin "TEOLOGJIA" e Aristotelit, i është mveshur Aristotelit, sepse përndryshe është i Platonit. Pastaj "LIBER DE CAUSIS", përmban një pjesë nga libri i Perikleut: "Elementatio Theologica". Në të njëjtën kohë në Prendim, kan fillua të përkthehen vepra origjinale të autorëve musliman, si "DE INTELLECTA" e Kindiut (873 - 270 H) dhe "DE INTELLECTA" e Ebu Nasër El Farabiu, si dhe me veprat e tij "DE SCINETIS", "DE ORTU SCINETIARIUM" , pastaj veprat e Ibni Sinasë, e sidomos ato të Teologjisë, "libri mbi shpirtin", veprën e Gazaliut: "Qëllimet e Filozofëve", dhe "BURIMI I JETES" së Ibni Xhebruilit ë njihet me emrin Avicebron (1508 / 450 H).M. Gibson thotë se libri "DE ANIMA" i Gundisalvit, paraqet fillimin e depërtimit të mendimeve të Ibni Sinaut ndër intelegjencën e krishterë. Gjatë shekullit XIII / 7 H, një depërtim i këtillë vërehet edhe në veprat e Williamit nga Auvergne (1249) në veprat e priftërve të njohur françeskan e që ishin Profesorë në Univerzitetin e Parisit. Aleksandri i Halesit (1245), Jean De la Rochele (1245), St Bonavantura (1274). Tek françeskanët Anglez: Robert Gaorseteste (1254), John Pechkam (1292).Mësimet e Ibni Sinasë dhe të Farabiut, kan ndikuar edhe në idetë e Roxher Bejkonit, sa që teorija e tij mbi shenjtërinë e papës, është identike me teorinë e Ibni Sinasë mbi hilafetin.Gjithasht u në veprat e Toma Akvinskit gjejmë huazime të mëdha nga veprat e Sinasë, në formulimin e elementeve, metodës dhe terminologjisë .Ibni Rushdiu, si përkthyes i njohur i veprave të Aristotelit, në prendim e merr titullin "komentator par excelence". Në vitin 1210, idetë e tija u ndaluan në Univerzitetin e Parisit. Veprat e tija depërtuan më vonë, të cilat në fillim u mirëpriten, nga arsyeja se askush nuk e vërente rrezikun që u kanosej prej ideve të tij.Ata gati i pranuen idetë e tij dhe i mvetësuan, mirëpo kjo ide ishte katastrofale për fenë dhe shkencat e saja (krishtere në Prendim), sepse simbas mendimit të tyre, feja dhe shkencat e saja mund të jenë në kundërshtim, me intelektin në pikat elementare.Rreziku i madh është se Ibni Rushdiu, psikologjinë e mësuesit të tij, e komentoi në mënyrë materjaliste. .. Kur Ibni Rushdiu më ishte harruar në vendet Islame, veprat e tija botoheshin në Veneci (1481, 1482, 1484, 1489, 1500). Kompleti i tij ribotohet më 1553, 1557. Përveç botimeve të Padovës në shekullin XVI, kan dalë botime të reja dhe në Napoli, Bolonjë, Paris, Lion, Strasburg etj, mirëpo pas vitit 1580, numri i lexuesve të veprave të Ibni Rushdiut bie. Veprat e tija ribotohen më 1608, në Gjenevë, por i mbulon pluhuri i biblotekave. 5



Krahas ndikimit të Ibni Sinasë dhe Ibni Rushdiut në filozofinë e prendimit, duhet të cekim edhe veprën e Ebu Bekr Ibni Tufej - lit: "HAJJ IBN JAKLLAN" (1185 / 581 H). Autori me anën e një lloji të posaçëm të shkrimit filozofik që njihet në latinisht si "PHILOSOPHUS AUTODIDAKTUS" ka dashur të bëjë harmonizimin e intelektit dhe të fesë. Protagonisti i ngjarjes Haj Ibn Jakdhani, fëmijë pa babë dhe pa nënë, i lënë në një ujëdhesë të shkretë të Oqeanit të Indisë, për të cilin kujdeset ta ushqejë një drenushë, fillon të rritet dhe gradualisht ta kuptojë jetën përreth, ti zbulojë ligjet e natyrës, derisa më në fund arrinë të besojë në ekzistimin e Allahut, Krijuesit të botrave, pra arrinë të kuptojë të vërtetat e fesë. Kjo vepër konsiderohet si margaritarë i letërsisë Arabe, e cila ka arrijtë sukses shumë të madh në Prendim.Në shekullin XIV (8 H), është përkthyer në hebreisht, kurse në gjysmën e dytë të shekullit XIV (8 H), është përkthye në gjuhën Latine nga PICO DELA MIRANDOLLA (1494). Më 1671, në latinisht është përkthyer edhe një herë nga EDVARD POCOCK THE YOUNGER e është ribotuar në vitin 1700. Pastaj nga latinishtja në anglisht e ka përkthyer G. KEITH (1674) ithtarë i sektës "QUARKEZ" icili këtë vepër e ka vlerësue si përforcues i besimit. Në gjuhën holandeze, është përkthyer nga një person anonim (diku 1672 - 1701). Më 1726 është përkthye në gjermanisht. Ka përjetuar shumë përkthime deri më 1900 PONS BOIGUES, e përktheu në Spanisht dhe GONZALES PALENCIA (1934). Rusisht e ka përkthyer J. KUZMIM (1920). Studjuesit e kanë vlerësuar se shkrimtari i tregimit "ROBINSON KRUSO" i DANIEL DEFO-së është inspiruar nga "HAJJ IBN JAKDHANI".6

vazhdon>>