[hasanmehmeti]

Astronomi

Në vitin 1509, astronomi i njohur gjerman Johanes Kepler botoj një artikull, në të cilin konkludoj se "jo vetëm planetet rrotullohen reth diellit në menyrë eliptike, por edhe reth boshtit të tyre me një shpejtësi të caktuar." Kjo e arritur shkencore, i mundësoj Evropjanëve që t'i spjegojnë shum misteri të mekanizmit në sistemin solarë dhe shëndrrimin e natës në ditë. Sa i përket natës dhe ditës, Kur'ani e përdorë foljen arabe "kawara", të cilën e spjegon se, shëndrrimi i natës në ditë apo i ditës në natë, ka të bëjë me lëvizjen apo rrotullimin e tokës rreth boshtit të vet: "Ai krijoj qiejt dhe tokën me qëllim të caktuar. Ai natën ja mbështjell (vendit të) ditës dhe ditën ja mbështjell natës; Ai nënshtroi diellin dhe hënën, që secili lëvizë deri në një afat të caktuar, pra Ai është ngadhnjyesi, mëkatfalësi". (Kur'an 39:5) Dhe pastaj: "Ai është që krijoj natën e ditën, diellin e hënën, dhe secili prej tyre noton në orbitë" (Kur'ani 21:33). Në këtë mënyreë, Zoti i madhëruar, na ka dhënë spjegime të qarta lidhje me trupat qiellorë, të cilët qarkullojnë në orbitë dhe kështu formohet dita dhe nata. Shekuj me radhë shkenctarët dhe filozofët Europjan, kan qenë të mendimit se toka nuk lëvizë fare, por qëndron në mes tëgjithësisë, kurse të gjith planetet tjera (bashkë me Diellin) sillen rreth tokës. Në Prendim, kjo teori e gjeocentrizmit ka ekzistuar pa kurrfar mohimi, prej kohës së Ptolemeut (në shekullin e II-të p.e.r), e deri në shekullin XVI, kur Nikolla Koperniku e vërtetoj, se toka sillet rreth diellit. Disa shekuj më parë, muslimanët e kan njohur këtë të vërtetë shkencore, dhe ate përmes Kur'anit. E gjith çka u është dashur atyre është vështrimi i asaj të vërtete Kur'anore. Studimi për një musliman të vërtetë është obligim me të cilën Allahu e ka ngarkue njeriun të studjoj përbërjen (krijimin) e tij, në mënyrë që të kuptojë botën fizike, botën e mbrendshme dhe qëllimin e jetës në këtë planetë. Shenjat për të arrijtur deri te kjo njohuri, janë shumë të qarta.
Fakti se dielli është burimi i vetëm i dritës, kurse hëna është vetëm një trup qiellorë që e reflekton këtë dritë, sot është një evidencë e pamohuar. Para katërmbëlljetë shekujve, Allahu (xh.sh), e përshkruan dritën e Hënës si "monier", e cila ka kuptimin e reflektimit apo të huazimit, derisa Diellin e krahason me një llomë ndriçuese "wahaj" ose "siraj". Abdul Vafi zbuloi ndrrimin e tretë të hënës, 600 vjetë para Tycho Brachesë. Tabelat e Toledos, që besohet të kenë për autor Ibrahim Az - Zarkaliun, që i referohen lëvizjes së planeteve, qëndruan një kohë të gjatë themel i astronomisë Europjane.Al Biruni, ekspozoi hipotezën, se toka e jo qielli, rrotullohet rreth boshtit të vet.Ibn Baxha, madje parashihte mundësinë që rruga e planeteve të ketë formë elipsi, e jo formën e rrethit.7
Astronomët musliman si El Kindi, El Farabi, Ibn Sina, Ibn Hamza, Ibn Tufejl etj, Astrologjinë dhe të shikuarit FALL HIROMANI me ndihmën e yjve e kan konsideruar "marrëzirë pa argumente dhe pa analogji. Ibn Hazën, shkruan se yjet nuk paraqesin kurrfar ngjarjesh lidhje me ardhmërinë, e poashtu nuk ka ndikim në punën tonë, nëqoftëse në këtë nuk nënkuptohet ndikimi natyral i tyre te njeriu në sipërfaqën tokësore dhe ujore. Shumica e astronomëve musliman, astronominë e kanë konsiderue më tepër si matematikë të bazuar në vëzhgime dhe llogaritje. Xhabir Ibn Efleh, në veprën "ASTRONOMIA" paraqiti vërtetime se Marsi pas Hënës dhe Venerës është trupi qiellorë më i afërti prej tokës. Sipas pohimit të vetë Kopernikut, gjatë përpunimit të lëvizjes së trupave qiellorë, ai ka patur në dorë veprën e Xhabir Ibn Eftehit.
Vepra e Ebu Is'hak Betrugjit, ka arrijtur të tundë kuptimet e Ptolomeut, dhe në këtë mënyrë ai i ka kontribue Kopernikut të rrëzojë sistemin gjeocentrik, i cili shekuj me radhë konsiderohej si i saktë. Vepra e Betrugjit, është përkthyer në gjuhën latine nga Mishel Skot (1217) dhe e botuar në Bilonjë më 1220.
Shumica mendojnë se Newton-i, ka shfrytëzuar veprat e El Kahviut (të përkthyera në gjuhët Europjane), gjatë themelimit të llogaritjes diferenciale dhe integrale.Shumë prej planeteve u zbuluan nga muslimanët dhe u emruan prej tyre në shkencën e astronomisë. Sa për ilustrim ja disa prej tyre: Alchernar, Aldebran, Deneb, Algol, Fornex, Fomalhaut, Betelgeuse, Rigel, Sirius, Mira, Altair, Taurus, etj.8

Njohja e Astronomisë si shkencë ishte e domosdoshme për caktimin e kohës së disa ceremonive fetare, si përshembull koha e namazit, koha e agjërimit, caktimi i drejtimit të Kibles, etj. Abdurrahman Es-Sufi ka shkruar një vepër të madhe të ilustruar për yjet e palëvizshëm, të cilat gjenden mbi 1420 dhe planete të ilustruara në formë të njerzve dhe të kafsheve, emrat e të cilëve edhe sot gjenden në përdorim, si: Arusha e madhe, Arusha e vogël, peshku, virgjëresha, etj. El Kindi, zë vend si astronom më i njohur në shekullin e mesëm. Bile Italiani Xherollamo Kordano (1501-1576) si matamaticjent, mjek astrolog dhe filozof i natyrës, sicili ka dhënë formulën për zgjidhjen e shkallës së tretë, El Kindin në mesin e 12 personaliteteve gjeniale, të cilët janë paraqitë në botë. Es-Sufi, sipas SARTONIT është Astronomi më i njohur në botë. Ibni Jonusi ka shkruar tabelat e njohura të Astronomisë, ka vëzhguar të zënunit e Diellit dhe të Hënës dhe ka zbuluar ligjin e Oshilimit të tij, si dhe mundësinë e aplikimit të lavjerrsit në matje të kohës, disa qindra vjetë para Galileut.
El Batani, përveç tabelave astronomike, në bazë të Diellit ka llogaritë gjatësinë e vitit diellorë dhe ka vërtetuar mundësinë e zënijes së plotë të Diellit, ecila shkaktohet kur ndërmjet saj dhe tokës është hëna. Ai ka dhënë edhe konstribute tjera të shumta në fushën e astronomisë. Shkenctarët musliman kan matë gjetësinë e meridianit të tokës, kan regjistruar barasditën pranverore dhe vjeshtore, kan caktue dimensionet e planeteve dhe largësinë ndërmjet tyre para Galileut, Keplerit dhe Kopernikut.9

Hidrologji

Filozofi i njohur Greke Aristoteli, ka menduar se avulli prej tokës kondenzohet në shpellat e bjeshkëve të ftohta dhe kështu formohen liqejt nëntokësorë. Në shekullin e shtatë (p.e.r) një filozof tjetër i quajtur Talesi nga Miletusi, besonte se stërpikat e ujit nga sipërfqet e oqeaneve, mblidhen dhe me anën e erës ngriten mbi tokë dhe shëndrohen ne rreshje atmosferike. Më vonë, dietari i njohur Bernard Palissy, e prezentoj një përshkrim tjetër të qarkullimit të ujit në natyrë. Ai sqaroj se uji avullohet nga nxehtesia e diellit, ngritet lartë në qiell, prej nga formohen mjegullat. Era i shpërndanë nëpër kontinente dhe kështu kondenzohet dhe formohet shiu. Shiu mblidhet nëpër lumej e liqej dhe nëpërmes burimeve kthehet sërish në oqeane. Sot, bile edhe fëmijët e shkollave fillore e dijnë këtë fenomen, kurse, në kohën e Muhamedit (a.s), kjo ide e përhapur ka qenë e trajtuar më tepër si spekulim, se sa fakt i vërtetë. Mu në atë kohë Kur'ani tregoj: "A nuk e ke parë se si Allahu drejton retë, pastaj i bashkon i bën grumbull ato dhe atëherë e sheh shiun se si rrjedh prej tyre. Ai lëshon prej së larti, nga retë e mëdha si kodra breshër dhe me të godet kë do, e ja largon atij që do. Shkëlqimi i vetëtimës së dritës së resë, gadi se s'të merr të të parit" (Kur'an 24:43). Shum versete Kur'anore flasin për këtë të vërtetë, por ata nuk përqëndrohen vetëm aty. Ata flasin gjithashtu edhe për ndrrimin e stinëve: "A nuk e sheh se Allahu lëshon ujë nga qielli dhe atë e shpërndanë në tokë nëpër burime, mandej me të mbijnë bimë të llojeve dhe ngjyrave të ndryshme, pastaj ajo thahet dhe ti e sheh atë të zverdhuar dhe pastaj e bënë atë të llomitur. Ska dyshim se në këtë ka argument për të zotët e mendjes." (Kur'ani 39:21) "Nga argumentet e Tij është edhe ajo që ua dëfton vetëtimën dhe si frikë e edhe si shpresë, dhe nga qielli lëshon shi e me te e ngjallë tokën pas vdekjes së saj. Në këtë ka argumente për një popull që di të mendojë" (Kur'ani 30:24).