[BE LK]

Tolernca në traditën profetike

Profeti i fundit i Zotit – Muhammedi (s), si komentator legjitim i Kur’anit, i shpjegoi më gjerësisht parimet dhe idealet e larta kur’anore, për tolerancën dhe lirinë e besimit dhe me shembullin e vet, vuri në jetë dhe i bëri traditë praktike edhe për brezat e ardhshëm.
Duke i quajtur hebrenjtë dhe të krishterët “Dhimijj” – “të mbrojturit”, d.m.th. ata që shteti islam e ka për detyrë t’i mbrojë, Profeti (s) tha:
“Kush torturon një dhimijj, unë jam armik i tij dhe atë armiqësi do ta shfaq edhe në Ditëne Gjykimit”.
Në një letër që ua dërgon hebrenjve dhe të krishterëve të Nexhranit, Profeti (s) thotë:
“Nexhrani dhe fqinjësia e tij, nga All-llahu dhe profeti i Tij Muhammed e kanë të mbrojtur – pasurinë e tyre, kishat e tyre dhe gjithçka që kanë në pronësi”.
Fjalimi i njohur lamtumirës i Muhammedit (s) i ka përmbledhur mësimet islame për veprimet e qarta e të drejta ndaj njerëzve, më vonë ajo do të bëhet një deklaratë e papresedencë për të drejtat e njeriut. Gjatë kohës së Haxhit (Pelegrinazit islam) të fundit dhe pak para se të vdiste Muhammedi (s) tha:
“O njerëz, dëgjoni ç‘do t’ju them, sepse nuk e di se a do të takohemi në këtë vend pas këtij viti.
Me të vërtetë, gjaku juaj, pasuria dhe nderi juaj janë të shenjta për ju derisa të takoheni me Krijuesin tuaj, ashtu siç është e shenjtë kjo ditë, në këtë muaj dhe në këtë vend. O ju njerëz, ju keni një Krijues dhe një të parë. Të gjithë jnei pasardhësit e Ademit, e Ademi është prej dheut. Nuk është i pranueshëm kurrfarë dallimi në mes jush. Nuk ka përparësi arabi ndaj jo-arabit, as joarabni ndaj arabit! I bardhi nuk është më i mirë se i ziu, as i ziu më i mirë se i bardhi. E vetmja gjë e rëndësishme është devotshmëria personale...
Jini të mëshirshëm ndaj njëri-tjetrit. Ju jeni vëllezër e motra në mes vete. Mbështeteni njëri-tjetrin sikusre tullat dhe ashtu mbajeni të fortë ndërtetsën e bashkësisë suaj.
Bëhuni të drejtë dhe ruajeni shpirtin tuaj nga padrejtësia e dhuna.
Mos mbillni urrejtje, veç dashuri...
Nëse dikë e kam ofenduar, i lutem le të më thotë këtu, sepse dua të turperohem këtu, para juve, se sa në ditën e Gjykimit para All-llahut (xh. sh)...” .
Këtu do të sjell dy shembuj të shpirtmadhësisë dhe tolerancës së Profetit (s).
Shembulli i parë: “Në zenitin e fuqisë së tij, në kohën kur ushtarët e tij ngadhënjimtarë hynë në Mekkë, në vednin ku ai dhe pasuesit e tij, njëzet vjet me radhë pësuan tortura dhe u detyruan të braktisin atë vend, Muhammei, ndonëse i fuqishëm si një prijes –me butësinë dhe mirësinë e tij, qëndroi pranë Qabesë. Me mijëra shpata të zhveshura ishin duke pritur hakmarrjeen mbi kurejshët (idhujtarët) dhe duke i shikuar armiqtë më të këqinj të isalmit, Ebu Sufjanin dhe gruan Hindin, të cilët masakruan trupin e Hamzës, axhës së Muhammedit (s) duke ia përtypur mëlçinë e tij, ishin duke shikuar Ikremen – të birin e Ebu Xhehlit dhe Safvanin dhe ... pikërisht atëherë Muhammedi (s) i pyeti: “O kurejshë! Ç’mendoni se do t’ju bëjmë juve sot?” Ata të gjithë e njihnin shembëlltyrën dydimensionale të Muahmedit, Isain (Jezusin) e mëshirshëm dhe hidhërimin e pezmatuar të Musait (Mojsiut), që të dyja si manifestime të Zotit në Tokë. Ata panë mëshirën në sytë e tij dhe iu përgjigjën: “Ti je vëllai ynë i madh”. Atëherë me një zë plotë falje dhe mirësi të ngrohtë ai u tha: “Shkoni! Të gjithë jeni të lirë!”
Rasri i dytë është kur një delegacion i të krishterëve të Nexhranit kishte shkuar në Medine dhe atje kishte zhvilluar diskutime të gjata me Profetin (s) në xhami. Gjatë kohës së takimit të tyre, të krishterët këkruan pushim për kryerjen e riteve të tyre fetare, por nuk dinin se ku mund t’i kryenin ato. Muhammedi (s) e kuptoi shqetësimin e tyre dhe i ftoi të kryejnë shërbesën e tyre fetare në xhami – në njërin nga vendet më të shenjta të Islamit. Ky është një shembull i tolerancës, zemërgjerësisë dhe mirëkuptimit, i lëshimit të vendit të shenjtë për lutje, i cili në të ardhmen do të bëhet normë e sjelljes islame.
Këtë praktikë të Muhammedit (s) do ta ndjekin më vonë edhe halifët dhe drejtuesit muslimanë pas vdekjes së tij, të cilët në pajtim me dispozitat e Sheriatit dhe porosive profetike do të japin shembuj të shumtë të tolerancës fetare.
Ebu Bekri – halifi i parë në Islam, pason shembullin e Muhammedit (s) në fushën e tolerancës, marrëdhënieve ndërnjerëzore e humanitetit, madje edhe në kohën e luftës. Ai porositi Usame ibnu Zejdin, para se të nisej për Siri, të silej njerëzishëm me të nënshtruarit, t’i linte të qetë në kënaqësitë e begative të tyre.
“Mos i shkilni zotimet tuaja, mos përdorni hipokrizitë, mos e teproni në të drejtat tuaja. Mos i gjymtoni kufomat, mos i digjni të mbjellat, mos flijoni as dash, as deve, që të ushqeheni ju. Nëse në rrugë tëakoni priftërinj, murgjë ose fetar që soditin, i lini të lirë dhe mos i shqetësoni”.
Pas Ebu Bekrit në krye të shtetit islam do të vijë halifi Omer bin el-Hatab, i cili konsiderohet ndër udhëheqësit më të denjë në historinë islame dhe simbol izbatimit të drejtësisë dhe tolerancës.
Në dokumentet që h. Omeri u kishte dhënë banorëve të qytetit të Jerusalemit, Elionit dhe qyteteve tjera, u kishte garantuar të drejtën e lirisë personale, paprekshmërinë e pronës, paprekshmërinë e kishave, të tempujve, të manastirëve etj.
Ky prijës i madh edhe para se të vdiste nuk harroi ta këshillojë trashëgimtarin e vet për sjelljen e mirë ndaj jomuslimanëve, që jetojnë në shtetin islam. Në këtë testament ai kërkoi që me jomuslimanët të veprohet drejt dhe sipas dispozitave të së drejtës së Sheriatit, q stërvitjet ushtarake të zhvilloheshin larg zonave të banuar me jomuslimanë të jenë jashtë zonave ushtarake”.
Kjo frymë e tolerancës do të vazhdojë gjatë gjithë historisë së kulturës dhe të civilizimit islam. Në të gjitha periudhat e zhvillimit të shtetit islam do të përsëritet shpirti tolerant i Profetit (s) dhe i halifëve të parë si në teori ashtu edhe në praktikë.
Tetdhjetë vjet pas vdekjes së Muhamedit (s) muslimanët kishin ngritur një shtet të fuqishëm i cili shtrohej pandërprerje që nga kufiri indian, nëpër Azi dhe Afrikë, përgjatë brigjeve jugore të Medheut e deri në Oqeanin Atlantik në Andaluzi, shkruan shkrimtari Lion Fojhtvanger, në romanin e tij “Çifutja e Toledos”. Ai përsëri thekson:
“Zotërinjtë e rinj me vete sollën një kulturë të pasur dhe e kthyen atë vend në më të bukurin, në më të rregulluarin dhe në më të popullarizuarin e Evropës.
Muslimanët u treguan të butë ndaj të mundurve. Për të krishterët e tyre ata përkthyen Ungjillin arabisht. Çifutëve të shumtë... u dhanë barazi qytetare. Nën pushtetin e islamit çifutët në Spanjë bënin një jetë të lumtur e të kamur si kurrnjëherë më parë...”
Islami, tani, nëpërmjet Spanjës, do të kalojë në Evropë. Këtë herë transmetimi i fjalës së Zotit dhe përhapja masive e fesë islame do t’i takojë Perandorisë Osmane, e cila, po ashtu, gjatë periudhës së sundimit të saj do të tregohet tolerante ndaj besimeve të tjera. Procesi i përhapjes së Islamit në Ballkan në përgjithësi dhe te shqiptarët në veçanti do të zhvillohet në mënyrë graduale dhe shumë ngadalë, në bzë të vullnetit të lirë dhe pa presione e dhunë nga jashtë”.