[sunshine]

Sistemi kolonial
Prej dokumentit të Rambujesë dhe Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB rrodhi e ashtuquajtura Korniza Kushtetuese, e cila është një kushtetutë e veçantë e llojit të vet: ajo i shërben legjimitetit të pushtetit të UNMIK-ut mbi Kosovën, dhe nuk është bërë për popullin, “për të drejtat dhe interesat e tij” (f. 39), sikurse ndodh me kushtetutat klasike. UNMIK-u nuk e merr legjitimitetin, madje as formalisht, prej të sunduarve dhe kjo për Lëvizjen Vetëvendosje! dhe Albin Kurtin do të thotë vazhdim i sundimit kolonial mbi Kosovën, nga ana e UNMIK-ut dhe, nëpërmjet tij dhe e Serbisë. Edhe institucionet vetëqeverisëse në kuadër të Kornizës Kushtetuese, qofshin këto qeveria, kuvendi, komunat, Trupat Mbrojtëse të Kosovës dhe Shërbimi Policor i Kosovës janë pjesë e aparatit kolonial. Kurti është i prerë në lidhje me këtë:
"Administrimi ndërkombëtar që nuk ia njeh të drejtën për vetëvendosje dhe ia mohon atë popullit në territorin që e qeveris, paraqet administrim kolonial. Qeveria e tillë është represive. Institucionet vendase, mbi këtë bazë dhe në këtë kuadër, janë zgjatje e sundimit shtypës dhe dominimit të tij" (f. 109).

Prandaj, thotë ai, çështja që shtrohet përpara Kosovës është dekolonizimi: “Në Afrikë ka mbaruar procesi i dekolonizimit. Në Evropë, ende jo. Pikërisht për këtë arsye, përveç vetëvendosjes së jashtme, e që është në raport me Unionin Serbi-Mal i Zi [tani Serbi], neve na duhet edhe vetëvendosja e brendshme” (f. 158).
Vetëvendosja e brendshme, pra përfundimi i mandatit të UNMIK-ut nevojitet edhe për faktin se pushteti i tij është absolut dhe nuk i bindet normave demokratike. Ai është jo demokratik në mënyrë të dyfishtë: së pari ai është një piramidë autoritare dhe komandë nga lart poshtë, pa demokraci të brendshme; së dyti, ai i është mbivendosur popullit dhe nuk ka marrë pëlqimin e tij (f. 41). Në një artikull të botuar në qershor 2004, Kurti thotë se

"Situata në Kosovë është e dominimit absolut të kësaj strukture mbi qytetarët që janë vetëm vëzhgues. Pikërisht kjo marrëdhënie në mes të pushtetit të gjithfuqishëm dhe qytetarit të pafuqishëm – pa të drejtat që i takojnë dhe me trajtimin vetëm si banor që i bëhet – është ajo që duhet të problematizohet në shoqërinë tonë në Kosovë. Ne jemi të dominuar; ky është problemi dhe nga këtu fillon zgjidhja" (fq. 12).

Sundimi i UNMIK-ut përveç se jodemokratik është i papërgjegjshëm dhe i paprekshëm. Zyrtarët e tij janë të përkohshëm, sepse mandati i UNMIK-ut rinovohet çdo vit. Mirëpo vendimet që marrin ata nuk janë aspak të përkohshme, siç do ta shpjegojmë edhe më poshtë. Vendimet e tij kanë atributet e vendimeve të sovranit, të një sovrani që nuk është i tillë. UNMIK-u vepron si regjent i një sovrani që qëllimisht nuk specifikohet, që mungon. Prandaj flitet për “status të papërcaktuar të Kosovës”, që të pengohet kthimi i sovranit nominal, Serbisë, por edhe të pengohet zgjimi i sovranit popull në Kosovë dhe të jetësohet sundimi i UNMIK-ut. Zyrtarët e UNMIK-ut marrin vendime që nuk i prekin ata, sepse ata si ndërkombëtarë që janë, nuk mendojnë të jetojnë vetë në Kosovë dhe të përjetojnë vendimet që kanë marrë vetë. Prandaj ata nuk i japin llogari popullit për veprimet e veta. Paprekshmëria e tyre del e qartë nga vetë gjyqi që po zhvillohet kundër Albin Kurtit. Ky i fundit nuk e pranon legjimitetin e sistemit juridik të tanishëm në Kosovë, sepse ai nuk është i pavarur nga UNMIK-u. Në mënyrë paradoksale UNMIK-u është pala e dëmtuar, pala akuzuese dhe pala gjykuese në procesin kundër Kurtit, sepse gjyqtarët ia kanë bërë betimin pikërisht UNMIKU-t. Vendimi i tyre, cilido qoftë ai, nuk mund të apelohet askund, sepse Kosova si territor josovran nuk mund të aderojë në Gjykatën Evropiane për të Drejta të Njeriut në Strasburg. Ndërsa akoma Serbisë i njihen mandatet ndërkombëtare të ndalimit për banorët e Kosovës, siç e kanë provuar disa herë në kurriz të tyre shqiptarë të Kosovës kur kanë tentuar të udhëtojnë jashtë vendit.
Kurti e ka cekur në mënyrë të saktë racionalitetin e veprimeve të UNMIK-ut: trajtimi i Kosovës si një rast unik, pra sui generis, që kërkon zgjidhje sui generis. Kjo i ka dhënë dorë të lirë atij të eksperimentojë me Kosovën, sërish në mënyrë të papërgjegjshme dhe i paprekur vetë. Kështu, “liria e eksperimentimit, e që është liri e eksperimentuesit e i cili s’jemi ne, bëhet e pafundme” (f. 237). Trajtimi i Kosovës si rast unik në llojin e vet, është pranuar edhe nga politikanët e Kosovës, me argumentimin që Kosova nuk duhet lidhur me rastet e tjera për shkëputje si Çeçenia, Kurdistani, apo Tibeti, sepse kështu pranohet më lehtë nga ndërkombëtarët pavarësimi i saj. Përkundrazi, në vend që të trajtohet si rast i kulluar i dekolonizimit, pra ku zbatohet parimi i vetëvendosjes, tani, në emër të rastit unik kërkohen zgjidhje nga më të çuditshmet, “standarde para statusit”, bisedime të drejtpërdrejta midis xhelatit dhe viktimës dhe kështu me radhë. Kurti sërish na kujton disa gjëra në dukje të rëndomta, por thelbësore:

"Kur një problem është unik, nuk themelohen parime për zgjidhjen e tij dhe asisoj i hapet rruga eksperimentimit. Eksperimentimi e ka të zakonshëm dështimin. Provon një herë, dy herë, tri herë derisa ta fitosh një rezultat të përdorshëm. UNMUIK-u i ngjan një kolegjiumi shkencëtarësh të cilët e kanë objektivizuar plotësisht Kosovën dhe popullin e saj. Është hasur një problem që është kategorizuar si unik dhe prandaj përvoja nuk na mëson asgjë...Shfaqen standarde të çuditshme partikulare dhe përjashtohen vlerat universale" (f. 25).

Prandaj, Lëvizja Vetëvendosje! bën thirrje për vetëvendosje të brendshme, në lidhje me pushtetin e UNMIK-ut. Ndërkaq kur nuk i leverdis, UNMIK-u për të penguar vetëvendosjen nuk tutet që ta trajtojë problemin e Kosovës si një problem, zgjidhja e të cilit ka pasoja planetare:
"Pasojat si parashikim kanë fituar prioritet ndaj vullnetit si subjektivitet. Statusi politik i Kosovës është shndërruar në problem unik gjeostrategjik, në problem të madh sa bota, për zgjidhjen e të cilit duhet të kujdesemi madje se çfarë mund të ngjajë në Kinë dhe Rusi...Kësisoj, statusi politik i Kosovës e ka humbur dimensionin autokton dhe njerëzor. Dhe kjo humbje është e institucionalizuar dhe e strukturuar" (f. 21).

Kundër kësaj Kurti shprehet me vendosmëri: “Kosova nuk është rast unik që ka nevojë për eksperimente, por është rast klasik i një vendi të robëruar e popullit të shtypur, që ka nevojë për zgjidhje klasike: lirinë e popullit, pranimin e vullnetit të popullit” (f. 26).