[LABI]

5.Shikuar me dioptrinë sociologjike koncepti i kombit në Ballkan është ende një kategori shoqërore që identifikohet më së shumti me shtetin dhe kompetencat e tij.Të provosh të bësh një distingsion në mes këtyre dy koncepteve apo kategorive sociologjike, nuk është edhe gjithaq lehtë edhe për shkak se ne mes këtyre dy kategorive në rrethanat e një si të themi “vonese historike” të realizimit të synimeve për identitet shtetëror (siq është rasti i Bosnjes, Maqedonisë, Kosovës, etj) nuk egziston ndonje vijë demarkacioni dalluese. Thënë më thjesht, një grup etnik që pakashum bëhet i vetëdijshëm për vetëvehtën e vetë nuk është e thënë të përkufizohet si komb. Në anën tjetër, të shumtën e rasteve është e kuptueshme që prejardhja apo etimologjia e kombeve pason pas konstelacionit etnik apo etnisë.
Zakonisht sot në shkencën e sociologjisë bashkëkohore identifikohën disa elemente që e fuqizojnë diskursin e etnisë. :emërimi i përbashkët i “esencës” së bashkësisë: miti mbi prejardhjen e rrënjës së perbashkët : kujtesa e përbashkët për të kaluarën e njohur dhe rinjohur përmes heronjëve dhe ngjarjeve historike: shumësia e elementeve kulturore (duke përfshirë këtu:gjuhën, religjionin, traditën,etnopsikologjinë, etj.): lidhja emocionale dhe simbolike me rrënjën: dhe: ndjenja e solidaritetit (Dirkemian organik)
Etnia apo etniciteti, me sa mund të kuptohet me gjuhën e argumenteve sociologjike mund të përkufizohet si grupim shoqërorë që ka të përbashkët ndjenjën e prejardhjes gjenetike, atë të mbamendjes historike, ndërlidhjes kulturore dhe sidomos ndjenjës së solidaritetit të përbashkët në rasttë ndonjë kërcnimi shfarosës. Pra, etnia asocon apo është në koherencë me gjendjen parashtetërore apo parafirmuese sui generis, që kultivon disa karakteristika të përbashkëta siq janë ato: të gjuhës, kulturës, traditës, religjionit.
Eshtë e dijtur shkencorisht se identiteti kombëtar sikurse edhe ai politik i një kombi shpeshëherë ngatrrohen me ndjenjën e patriotizmit, për cka edhe shpeshëherë vihet në dilemë i tërë procesi i formimit të identitetit shtet-komb. Në esencë, patriotizmi dhe identiteti kombëtar dallohën mes vedi aq sa ne dëshirojmë. Identiteti kombëtar, në një mënyrë është një pikëpamje vetanake e një kombi mbi vetëvehtën, pra krijimit dhe kreativitetit të një botëkuptimi dhe imazhi të secilit prej nesh për vetëvehtën tonë. Identiteti kombëtar, është e natyrshme që nuk është dicka i dhënun një herëe përgjithëmonë në historikun e qenësimit të një kombi. Ai në të vërtetë është një zgjedhje, ku secili komb në historinë e vete ka apo disponon me njerzë, ngjarje, etj. që paraqesin një spektër të tërë të qëndrimeve politike, botëkuptimeve dhe bindjeve politike, momente të këndshme dhe të pakëndshme, duke filluar nga ato intelektuale, shoveniste, fashiste, ideologjike, nacionaliste ,e etj.
Poashtu, secila periudhë kohore me tërë trashëgiminë e vetë të shumellojët, në një farë mënyrë zgjedhë njerëzit (aktorët historik) dhe ngjarjet mbi të cilët ndërtohet një identitet i caktuar (sot psh. tendencat që identiteti kombëtar të ndërlidhet dhe ndërtohet me kohën dhe emrin e Skenderbeut?!) janë sa e pakuptueshme aq edhe naive në ditët e sotme.

6.Poqese i adresohemi historisë sonë më të re kombëtare shqiptare hetojmë që procesi i formimit të botëkuptimit mbi identitetin shqiptar është mbarësuar më së voni nga gjithë popujt e Ballkanit. Shkaku dihet, ai i adresohet historisë dhe rrethanave në tëcilat u gjend ai në kohën e pushtimit otoman. Shikuar nga kjo perspektivë, kuptojmë edhe arsyet e kësajë vonese të (pa)arsyeshme dhe se interes i vetëm kombëtar i tanishëm i Kosovës është identiteti europian të cilin ne duhet ta ndërtojmë me xhelozinë shumë më të madhe se gjertani.Për ta ilustruar rëndësinë e rolit të identitetit të ri qytetar (europian) Kosovar të shërbehemi me një studim të botuar së voni në The New York Times, mbi «jetën intime«(inner life)amerikane. Anketues, ishin amerikan të përkatësive të ndryshme etnike e racore por me nënshtetësi amerikane, të cilëve u janë parashtruar shumë pyetje lidhur me jetën e tyre private për: spiritualitetin, identitetin, seksualitetin, etj. Mes tjerash ata janë pyetur: A pajtoheni me qëndrimin....” Fakti që jam amerikan (being an American) dëshmon më së miri se kush jam”. Nga të gjithë të anketuarit, 91% prej tyre janë deklaruar se dakordohën me konstatimin e lartëshënuar, që dëshmon mjë fakt që qytetari i sotëm amerikan e cmonë lartë identitetin e tij të qenit pjestarë i kombit amerikan. Gjykojë që edhe qytetari i Kosovës mund të ketë ndonjë dilemë të kësajë natyre, nesër për identitetin (europian) Kosovar?!


Autori : Fadil Maloku, profesor ne UP
( ligjerues i disa lendeve te sociologjise ne Fakultetin Filozofik)