[LABI]

Tirania Shumicës & Elitat

Ne vazhden e titujve te sjellura dhe shqyrtimeve të bëra per dhe mbi demokracinë vend te vecant zë dhe tematika dhe koncepti i V. Parettos mbi “Tiranine e shumicës”…. Vrejtja kryesore që i bëhet modelit të demokracisë së përfaqësuar nga kritikët ; Atë në një mënyrë e akuzojnë për krijimin e diskriminimit ndaj qytetarit , duke vendosur të tjerët në emër të tyre , pavarësisht që ata i kanë votuar… kjo në një mënyrë duke zgjedhur përfaqësuesit e institucioneve krijon elitat dhe kjo qonë në zvoglimin e distancës së komunikimit në mes atyre që qeverisin dhe të qeverisurve. Vlenë të theksohet se edhe Sartori përmend që akuza që i është bërë demokracisë vertikale siq e quanë ky , si është e mundur që komanda e shumicës të kthehet në komand të pakicës ?
Tani do t’jepja sqarimin se në cka mendon Sartori kur thotë vertikalitet , ky vlerëson se politika gjatë pjesës më të madhe të kohës ka të bëjë me mendimin vertikal dhe demokracia vertikale është sistem qeverisës: “ prandaj ka ardhur koha që ta shikojm demokracinë si një sistem qeverisës dhe më në përgjithësi strukturimin vertikal të demokracisë; në qoftëse demokracia elektorale përmbledhë në mënyrë tipike strukturën horizontale të demokracisë, shprehja ose kthimi i saj vertikal është demokracia përfaqësuese”
Le të sqarojmë se si Sartori e sheh vertikalitetin ku shumica shëndrrohet në pakicë dhe atë e sheh si një proces që kalon në stade . Në stadin e parë përmend elektoratin të cilët zgjedhin kandidatët e vetë , e që paraqesin një pakicë në raport me elektoratin. Stadi tjetër nga ajo pakicë e kandidatëve zgjedhet prap një pakicë tjetër, gjegjësisht një qeveri e që janë edhe më pak . Dhe stadi tjetër nga kjo qeveri në fund mbetet në krye të saj mbetet vetëm një individ .Përkundër kësaj Sartori thot se nuk u tradhëtua demokracia . Lidhur me këtë që cekëm më lartë do të përmendja një përkufizim të Shumpeter-it , se: “demokracia është sundim i politikanit dhe jo i popullit”. Nga kjo që përshkruam më lart John . S. Milli thotë se : “demokracia nuk është forma më e mirë e qeverisjes” . Bazuar pikërisht mbi vertikalitetin që përmendëm Milli vlerëson se populli nuk mund të mësohet kurr të vihet vet në një pushtet të centralizuar, madje i druhet shumë rrezikut të një “legjislacioni klasor” që krijohet nga parimi i shumicës.
“Kur e mendojm demokracinë si qeverisje të shumicës, ka mundësi që pushteti i qeverisë të vihet nën kontrollin e grupeve ose klasave të interesit dhe kjo qonë në tjetër politikë , nga ajo që ndiqet në objektiv të paanshëm në interes të të gjithëve”. Problemi në këtë rast quhet tirani e shumicës .
Është i nevojshëm sqarimi i saj sepse do të na ndihmonte të kuptojmë më mirë sistemin presidencial dhe parimin funksionues të tij kur të sqarojmë më pas
A.Tokvili , sikurse J.S. Milli , e të tjerët pas tij studijuan kushtetutat dhe burokracinë amerikane në veqanti. Ai ka qenë shumë i preokupuar me cështjen e barazisë dhe në veqanti të botës politike, dhe ky ofron këtë mundësi për barazinë në botën politike: “Ka vetëm dy metoda nëqoftëse duhet vendosur barazi në botën politike, ose tu jepen të gjithë qytetarëve të drejta, ose të mos i japësh të drejta asnjë njeriu. Për kombet që kanë arritur një sistem shoqërore si politikanët është e vështirë të përfytyrosh një rrugë të mesme midis sovranitetit të plotë të popullit dhe absolutizmit të një njeriu të vetëm .Është e rëndësishme të kuptohet se sistemi shoqërorë që përshkruhet mund të ketë si njërën pasoj politike ashtu dhe tjetrën”.
Tirania shumicës është një problem serioz i demokracisë , Sartori duke interpretuar Tokvillin këte e sheh në tri kontekste : kushtetues , elektoral , shoqërorë.
a) Në kontekstin kushtetues, tirania shumicës është shkelje e të drejtave të pakicës e që në fakt është zbatimi absolute i parimit mazhiritar .
b) Në kontekstin electoral, pakicë janë ata që nuk zgjedhin askënd . Pra në votime pakica si të thuash nuk ka të drejta . Humbësit eliminohen dhe kaq , pamarrë parasysh nëse kanë 49% të rezultatit në raport me 51% fitues .
c) Në kontekstin shoqërorë tirania shumicës sërish ndrron kuptimin . Siq duket Tokvili dhe Milli janë në kurs te njejet ketu , që të dy me tirani të shumicës , kishin parasysh një shtypje të shoqërisë mbi individin .
Si Tokvilli ashtu dhe Milli kësaj forme i kushtuan shumë rëndësi sepse ishin të përqëndruar në lirinë e mendimit, të alarmuar nga tirania mbi opinionet frigoheshin që pushteti i shumicës mund të reflektohej edhe mbi mendimin dhe lidhur me këtë edhe vet Sartori tërheqë vrejtjen se shek: XX është karakterizuar nga një tirani ideologjike.
Sartori tiraninë e shumicës preferon ta quaj “tirani e numrave” . Ky thot që më shumë i përgjigjet kështu, ndonëse shton që numrat japin forcë , por jo edhe legjitimitet. Për të theksuar më shumë : “ hëpërhë , e ndjejë të nevojshme të them se shprehja tirania e shumicës, nuk duhet të na bënë të mendojm se shumica elektorale mund të tiranizoj”.
I frigësuar nga mundësia e keqpërdorimit të lirisë dhe nga mospëlqimi që kishte ndaj parimit të shumicës, shprehet , Monteskje : “ unë mendoj se të thuash që shumica ka të drejtë të bëjë q’të doj me qeverisjen e vendit është e neveritshme dhe e pabesë. Kur shpërdorohet liria politike, mund të shkatrroj rendin dhe qetësinë në shoqëri, ta vërë pronën nën kontroll dhe të qoj në humbje të jetës së njerëzve, duke kaluar kufijt e arsyes dhe drejtësisë”.