[LABI]

Elitat

Tani le t’i kthehemi trajtimit të elitave të cilat konsiderohet që krijohen si të tilla …(në kontekst të shqyrtimit tonë përshkak të zvoglimit të distancës së komunikimit në mes atyre që qeverisin dhe të qeverisurve).
V.Parretto i quan elita, shtresa të zgjedhura, grup me shumë rezidume supreiore siq thotë, klasë e më të suksesshmëve: “duke numruar në elitë , gjith të suksesshmit me cilëndo fushë. Parettoja numron si elitë , intelektualët më të aftë, avokatët, mjekët, e politikanët më të zot , ushtarakët më të shquar, por jo vetë këta . Ky përfshinë në elitë edhe mashtruesit më të mëdhenjë, hajdutët më të shkathët, laviret më në zë”.
Këto klasa Sartori preferon t’i quan “pakica kontrolluese” , përshkak të pushtetit kontrollues që kanë, ndërsa Dahll-i i quan “ ruling elita”.
Sartori thot: “një grup është kontrollues sepse qëndron <lart> . Është i tillë, sepse për të arritur lart duhet pushtet dhe , anasjelltas, pushteti rrjedh nga të qenit lart”
Duke cituar Giddensin edhe Veberi i kushton rëndësi udhëheqjes në demokraci, dhe sistemi i tij i preferuar është < elitizëm demokratik > . “ Ai argumenton se sundimi nga elitat është i pashmangshëm dhe më e mira që mund të shpresojmë është që këto elita të përfaqësojnë me sukses interesat tona dhe që këte ta bëjnë në mënyrë të urtë dhe novatore”. Mbi këtë bazë Paretto i ndanë elitat në : elita sunduese (qeverisëse) , dhe jo-sunduese ( sociale – shkencë , kulturë , art).

Dhe pse-hi i ndodhjes “lart” në kontekstin e temës që e trajtojm sipas Parettos rrjedh nga e drejta popullore që e fitojn në zgjedhjet e lira dhe konkuruese .
“Duke ju përmbajtur Makiavellit edhe ky i ndanë elitat politike në dy familje : të luanëve ( që parapëlqejnë brutalitetin dhunën dhe forcën) dhe të dhelprave ( që parapëlqejnë të qeverisin me zgjuarësi , bindje, mbrehtësi , dinakri)” .

Ndarjen e elitave duke ju referuar Makiavelit përmenda për faktin që Paretto-ja i kushton rëndësi pushtetit dhe mënyrës së marrjes së tij dhe sidomos ruajtjes, dhe lidhur për këtë: “përdorimi i forcës është detyrë kryesore e klasës sundues”.
Këtu do të ndërlidhësha me “teorinë e qarkullimit të elitave” . Paretto-ja vlerëson se elitat bijnë nga pushteti kur të bëhen të paafta të mbajnë vetën në pushtet , prandaj edhe thot se se nuk duhet shtrohet pyetja nëse duhet apo nuk duhet të përdorët forca në mbajtjen e elitës në pushtet. Paretto vlerëson ajo elitë që heziton ta përdorë forcën bjen nga pushteti dhe rrezikohet nga pala kundërshtare e elitave e cila në fakt përdorë forcë që ta rrëzoj nga pushteti .

Moska flet për dy forma të qarkullimit të elitave , për qarkullimin aristokratik dhe demokratik . “Qarkullimi aristokratik është i vështirësuar , i ngadalshëm, karakterizohet nga monopolizimi i pushtetit dhe mbyllja e izolimi i sunduesve . Këtu është më i madh përmbysja nga revolucioni. Qarkullimi demokratik është më i shpejt , më leht ngrihen individ nga masa në radhë të klasës sunduese. Por edhe këto nuk duhet të teprohet, sepse në rastet ekstreme kur qarkullimi është shumë i shpejt, bëhet i pamundur krijimi i një rendi dhe i një structure shoqërore”
Moska duke analizuar këtë sistem vertikal të të sunduarit nga ata që janë lart zbulon piramidën të cilën e quan “oligarki”. Kështu duke cituar Sartorin , sipas Moskës të gjithë qeveritë gjithëmon dhe kudo janë oligarki. Ndërsa për piramidën që gjeti Moska , Sartori thotë : “ meqenëse në botën reale çdo sistem politik kërkon vertikalitet, <shtet dhe struktura komandimi>, thotë se atëherë kemi një hierarki shtresëzimesh (strat-arki) që ka përherë formë piramide”.
Më tutje ky i fundit vazhdon se është fakt se sot e kanë që të gjithë në gojë elitarizmin , duke e paraqitur e denoncuar si diskriminues, por demokracia “e mirë” do të duhej të ishte një meritokraci e përzgjedhur , dhe në rrafshin përshkrues demokracinë e definon “ poliarki përzgjedhëse” , këte e mbështet në : zgjedhje, përzgjedhje, elitë. Ndonëse edhe brenda tyre, Sartori i identifikon të mirat dhe të metat”.
Pa teorinë e një autori do të ishte paksa e vështirë të kuptohej funksionimi i demokracisë, e ky është Shumpeteri.
Sartori e quan i ati i teorisë konkuruese, sipas tij kjo teori ka arritur të shpjegoj më së miri prodhimin e demokracisë, ndërsa konkurimin Shumpeteri e quan metodë demokratike. Pra : “lufta e konkurrencës prodhon responsivensë, ndjeshmëri apo mirëkuptim. Dhe kjo ndjeshmëri është burma që venë në lëvizje gjithë makinën në interes të demosit”.
Mbi pikëpmajet e Shumpeterit mund të përfundojm se , natyra konkuruese në sistemet demokratike të grupeve me interesa të kundërta bënë që kjo konkurrencë supozohet të ndalon rënjën e pushtetit plotësisht në duart e një grupi ose klase.
Përshkak të problemeve të tilla dhe mundësisë së koncentrimit të pushtetit në duar të individit ose grupeve të ndryshme, mendimtar të ndryshëm gjatë historisë janë përpjekur që të gjejnë sisteme të cilat do të ishin të tilla që jo vetëm nuk do të lejohej monopolizimi i pushtetit por edhe do të ketë kontroll të tij.
Mendimtar si Ruso, Hobsi , Loku, Moteskje , Tokvilli dhanë një kontribut të pazëvendsueshëm mbi krijimin e sistemeve ku pushteti do të ishte i ndarë i kontrollueshëm dhe kushtimisht i pamonopolizuar. Lirisht mund të themi se mbi idetë e tyre të shëndosha u ndërtuan dy nga vendet që janë shembull të demokracisë kushtetuese bashkohore , keto janë SHBA dhe Britania e Madhe.