[egi]

Egziston një legjendë: vajza kërcen nga guri që të mos u dorëzohet grabitëqarëve të ardhur që e kishin populluar zonën mbi kishën e Pejës dhe pikërisht në kilometrin e 3-të ndodhet një gurë i veqantë, si tillë paraqet monument të traditës duke e prezantuar femren shqipëtare si të paepur për të mbrojtë dinjitetin e sajë. Ky gurë paraqet një monument natyror.
Duke vazhduar më lartë ndeshemi me shkëmbinjtë e ngjitur si shtatore, ujvara që burojnë nga këta shkëmbinje, dy tunele të shkurtra dhe strehë shkëmbinjësh përmbi rrugën gjarpore që të qonë në luginë duke u hapur horizonti i të parit në male e kodrina për të vazhduar më tejë në fshatrat që ndodhen në anën e majtë të lumit.
Në hapësirat e tyre të rrafshta dhe shumë të bukura pitorekse mund të gjenden shtëpit e shumta malore të cilat janë të hapta për secilin dashamirës të natyrës. Bukurit natyrore të cilat askend nuk do ta lejnë indiferent, në të gjitha stinët e vitit joshin shëtitësit që të drejtohen rrugëve të njohura dhe të kalojnë momente të paharrueshme në pikniqe në afërsi të qytetit. Skijatorëve gjatë dimrit u qëndrojnë në disponim terrenet ideale për skijim që qendrën turistike në fshatin Boge.
Bukuritë që të magjepsin janë bjeshkët të cilat shtrihen në veri dhe në verilindje të Lumbardhit të Pejës: Zhlepi me majën e Rusolisë (2380 m), Hajla (2400 m), Shtedimi (2272 m), Bjeshka e Cigës me majën e Hasanit (1871 m), Bjeshka e Begut me majën e Vjelakut (2015 m), Peklena (1376 m), etj. grupin tjetër e përbëjnë bjeshkët në mes të Lumbardhit të Pejës dhe të Deqanit: Kopraniku me shkëmbin e Qefërles (2460 m), bjeshka e Lumbardhit (2335 m), me Gurin e Kuq (2522 m), Liqenati (2341 m), Starac (2426 m) dhe Marjash (2530 m). këto male për shkak të bukurive të pakrahasueshme të pejsazhit janë bërë destinacion i bjeshkatarëve por edhe i qytetarëve të cilët dëshirojnë të pushojnë prej përditshmërisë së zbehtë dhe monotone.
Nepër qytet kaloni lumi Lumbardhë i cili me rrjedhën e vetë gjarpërore e ndanë qytetin në dy pjesë duke i dhenë një bukuri të veqantë, ndërsa brigjet e tij të gjelbërta janë shetitore më të preferuara të Pejanëve. Në ditët e nxehta të verës Pejanët me kënaqësi dalin të freskohen në ujin e Lumbardhit, në vendet e njohura siq janë: Burimi i ujit të zi afër shpellës së Demajve, në kilometrin e tretë të afër shpellës së Princeshës e gjerë. Pesë kilometra prej qytetit gjendet pishina me dimenzione olimpike e cila në ditët e nxehta është përplotë me vizitorë të të gjithat gjeneratave, e posaqërisht të rinjtë të cilët kënaqen në ujin e freskët, apo thjeshtë nën flas pijnë pije të ftohta.
Nuk është vetëm kjo pasuria e Rugovës, janë edhe shpellat si monumente natyrore në zonë dhe përgjat kanionit si: shpella e Karamakazit, shpellat e vogla të Princeshës, shpella e Radacit, shpella përgjatë Gërles së Koshutanit, shpella afër Gurrës së Rutës dhe në shpatin përballë në Drelaj. Në kilometrin e pestë gjenden shpellat e Jerinës, kurse diq më poshte shpella e Demajve.