[Psikologu]

SHËNIME BIOGRAFIKE

Rouz Uajlder Lein, (Rose Wilder Lane), u lind më 5 dhjetor 1886 në De Smet, Dakota. Ishte fëmija i parë i Almanzo dhe Laura Ingalls Uajlder. E ëma ishte një shkrimtare e njohur dhe lindjen e së bijës Rouz e ka përshkruar në një libër me titull, "Katër vitet e para". Pas lindjes Roses i takon të ketë një jetë me një varg vuajtjesh, pa u bërë dy vjeç e ëma sëmuret dhe e dërguan të jetonte me gjyshërit për disa muaj, pastaj bëhet motër vetëm për pak pse i vëllai i vdes pas disa ditësh, shtëpia e tyre në De Semt u digjet dhe detyrohen të shkojnë njëherë në Minnesota, pastaj në Florida, përsëri në Dakota, duke u përpjekur të përballojnë jetën e vështirë të asaj kohe. Gjithë kjo periudhë lëvizjesh e përpjekjesh ka ndikimet e veta te kjo shkrimtare sepse ajo më vonë shkruan në lidhje me këto eksperienca në disa libra të saj. Në 1903 prindërit e lejojnë të plotësojë shkollimin e mëtejshëm në Louisiana që e kryen më 1904. Duke qenë një natyrë e pavarur që në atë kohë ajo kërkon të bëjë një jetë më vete, mëson telegrafinë dhe fillon të punojë për Western Union në fillim në Kanzas City dhe pastaj tre vjet më vonë në Mount Vernon Indiana. Në vitin 1908 Rose shkon në Kalifornia, aty jeton me një shoqe e në këtë kohë njihet me burrin e ardhshëm, Klere Xhillete Lein, me të cilin martohet në mars 1909. Pas martese shkojnë sërish në Kanzas dhe aty Rouz nis të shkruajë për "Kanzas City Post". Çifti kanë një fëmijë që nuk jeton gjatë dhe vdes foshnjë, e në kohën pas kësaj fatkeqësie ata shihen të lëvizin disa herë derisa vendosen në Kaliforni, San Françisko, ku merren me shitblerje shtëpish. Rouz vazhdon të jetë një natyrë e pavarur dhe kjo prirje e karakterit të saj me kalimin e viteve vetëm sa theksohet, duke krijuar mosmarrëveshje bashkëshortore, derisa një ditë ndahet nga i shoqi, divorcohen në vitin 1918. Që nga viti 1915 ishte bërë një emër i njohur në publicistikë falë punës me "San Francisco Bulletin" dhe më 1917 boton librin e saj të parë "Henri Ford - jeta e tij" e një vit më vonë vendoset në New York, duke shkruar për gazetën e atjeshme, "Hijet e Bardha dhe detrat e jugut" të Greenwich Village, fillimisht anonime e pastaj boton me emrin e vet "Berja e Herbert Huver" libër i cili ka emër edhe sot. Pas Luftës së parë botërore Rouz bëhet reportere e Kryqit të Kuq Amerikan dhe nënshkruan një kontratë që të raportojë nga vendet e ndryshme ku shkon. Nis udhëtimet nëpër Evropë, shkon edhe në Rusi, pasi asokohe pati një periudhë kur u influencua nga idetë komuniste. Por, me t'u kthyer nga Moska deklaron distancimin nga ato ide, sepse, "Unë besoj shumë në lirinë e individit dhe komunizmi nuk ka gjë të përbashkët me këtë!". Në mesin e gjithë vendeve të Evropës, ku ajo shkon, Shqipëria bëhet shumë shpejt vendi i saj i preferuar. Nga udhëtimi i parë atje frymëzohet dhe shkruan librin "Majat e Shalës", njihet me Rexh Meten, atëherë fëmijë shoqërues, e ndihmon, i paguan shkollimin e të gjitha niveleve të asaj kohe, derisa përfundon universitetin në Kembrixh, Angli. Pas Luftës së Dytë Botërore Rexha u arrestua nga komunistët dhe Rouz ndërhyn deri te presidenti amerikan që t'a lirojnë! Në vitin 1924 kthehet në USA, shkon në Rocky Ridge Farm, por nuk qëndron shumë për t'u kthyer sërishmi në Shqipëri bashkë me një miken e vet dhe bën një sërë udhëtimesh nëpër Ballkan, të cilat janë botuar si shënime udhëtimi në "Udhëtimi me Zenobinë". "Zenobia" ishte emri artistik i një makine "Ford" me të cilën shëtit nëpër Ballkan dhe më së shumti në Shqipëri. Këto shënime pat planifikuar t'i botonte në një përmbledhje titulluar "Kopshti i Shqipërisë", me të dhëna plot interes mbi jetën dhe situatën e asaj kohe në vendin tonë. Pas katër viteve, në vitin 1928, kthehet përsëri në USA, si pasojë e rrjedhës së paqëndrueshme të ngjarjeve në Shqipëri e në këtë kohë ndërton një shtëpi të vetën ku jeton bashkë me prindërit e saj, duke dashur të bëjë një jetë të qetë. Kësaj kohe nxit të ëmën të shkruajë kujtimet e saj si tregime për fëmijë, të cilat sot janë shumë popullore, veçanërisht "Shtëpia e vogël në Prarie" ishte shumë e suksesshme në USA, Angli dhe Australi, sepse në vitet '70 u bë serial televiziv mjaft popullor. Këto vite Rouz shkruan edhe për vete, më 1933 boton "Lëreni uruguanin të shungullojë", në 1938 boton "Tokë e lirë" si dhe "Qyteti im i vjetër". Më 1939 shkon në New York ku boton "Më jepni Lirinë' dhe pas një viti vendoset në Danbury, Connecticut, ku fillon një jetë aktive politike, rezultat i së cilës është vepra "Zbulimi i lirisë", që u botua në vitin 1945. E ëma Laura vdes më 1957 dhe pas kësaj ngjarjeje ajo vendos të përmbledhë kujtimet e fëmijërisë, duke shkruar një komplet prej shtatë librash shumë të njohura. Gjatë këtyre viteve bën një sërë udhëtimesh në Lindje të Mesme dhe atë të Largët duke shkruar rreth udhëtimeve në këto vise. Në një libër të titulluar "Islami dhe zbulimi i lirisë' shkruan mbi fenë islame. Në atë libër jep mendimet e saj mbi këtë fe, duke shprehur simpatinë e vet për këtë besim dhe tërheqjen që gjeti te islami. Në vitin1 965 shkon në Vietnam si reportere lufte, shkruan që andej, planifikon edhe një udhëtim nëpër Evropë, por nuk e bën kurrë, sepse vdes më 30 tetor 1968 dhe varroset në Mansfield, Missouri. Emri i saj është sot një ndër më të njohurit në botë si aktiviste e të drejtave të njeriut e njohur nga Instituti Acton i të drejtave dhe lirive të njeriut, si një ndër shkrimtarët më të vendosura në ruajtjen e lirisë dhe të drejtave të individit si dhe përçuese e ideve më liridashëse të lexuesit.