[Tomori]

Vazhdon II
Pas një ditë të tërë lufte, para se të bjerë terri i mbrëmjes, ata ushtarë që i shpëtuan rrebeshit të plumbave, ikin drejt andej nga ardhën. Prej Qëndresës deri në këtë kohë asnjëri nuk është vrarë e as plagosur. “Kemi kontaktuar me zë njëri me tjetrin dhe me Hamzin, se si qëndron puna me municion luftarak (me fishekë)? Përgjigjja e secilit ka qenë që shumë pak fishekë u kishin mbetur. Atëherë, Hamzi dhe të gjithë kemi vendosur që të furnizohermi me material luftarak të mbetur nga ushtrët e vrarë të Jugosllavisë, të cilët në dëborë duken si duajt e thëkërit në arën e posa korrur”.

“Në ndërkohë, Hamzi bashkë me Elmazin dhe Ramadan Bresën, kanë filluar për të shikuar e kërkuar municion (fishekë), të cilët i shpenzuan shumë. Një ushtar i plagosur rëndë fshihet në një vend (dëllinjë), i cili ndoshta i dëgjonte edhe bisedat e nacionalistëve” - kujton Emra. “Kur, Hamzi, Elmazi dhe Ramadani të tre së bashku i janë afruar të plagosurit ai në befasi tinës qëllon vetëm një herë, duke e goditur Hamzin për vdekje. Elmazi me një shpejtësi të madhe, me nagantë e vret të plagosurin për vdëkje. Kur kthehet nga Hamzi vëren që ai tashmë ishte shtrirë i vdekur në dëborë. Tani, të pikëlluar me keqardhje të madhe, tëgjithë (vëllai, i biri, shokët e ngushtë) dhe luftëtarët e bashkëluftëtarët trima u mblodhëm dhe e varrosëm Hamzin, sipas mundësisë që kishim duke thënë të gjithë në zë: Rroft Shqipëria Etnikë!
Pas varrimit të Hamzit dhe pas nisjes së çetave naçionaliste, prapë për në Lumë, menjëherë pas një vinë forca të tjera partizane maqedonase prej Gostivarit. Me kontrollimin që i bëjnë vendit egjejnë edhe varrin e Hamzit, ku na trupi i tij pa jetë ia presin kokën, duke e marrë e duke e ekspozuar para popullit ditën e pazarit në Gostivar. E kështu, armiqtë sllavomaqedonas, kësaj beteje, aktit trimëror të Qëndresës dhe udhëheqësit të tyre Hamz Rexhep Bilalit! me të vërtetë, i dhanë përmasat e një legjende, sepse pikërisht një kështu ua patën bërë armiqtë turq, njëqind e njëzet e katër (124) vjetë më parë Ali Pashë Tepelenës në Janinë dhe Mahmut Dac Kalisit në Lumë, që për të bindur Sulltanin, kokat e tyre i dërguan në Stamboll.
Kështu faktikisht, si dhe shumë martirë të tjerë edhe ky martir, sot është VARRHUMBUR.
Me dekretin presidencial nr 924, date 28.09.1994, Hamz Rexhep Bilali, është dekoruar me medaljen “Martir i Demokracisë”, me motivacionin: “Veprimtari i dalluar në luftë për liri, tërësi tokësore e demokraci. Kundërshtar i ideologjisë komuniste deri në flijim”.
Sipas Emër Kolgjinit, pjesëmarrës i luftës, në këtë betejë ishin këta trima luftëtarë nacionalistë:
Hamz Rexhep Bilali, Dostan Rexhep Bilali,. Neshat Hamz Bilali, Elmaz Tosun çejku,
Ramadan Tasim Bresa, Avdi Rakipi, Ermër Ajdin Kolgjini, Sulë Kamber Asllani, Bajram Dobërdolli, Musli Hasa (vëlla i Xhemë Simnicës), Xheladin Kalishti, Hazir Tërnova, nga Tetova, Zilbehar Derveni, etj.
Pas përfundimit të Betejës në Muzdaqe dhe pas varrimit të martirit Hamz Rexhep Bilalit, Qëndresa, e përbërë nga dy çetat, merr drejtimin sërish për në malet e ngrohta e shumë besnike të Lumës. Duke kaluar Vracën e bjeshkët e Sharrit, në atë dimër të madh, si gjatë luftës, ashtu edhe gjatë udhëtimit ftohen e ngrihen këmbësh gati të gjithë. Ngrirja e këmbëve bëhet shkallë shkall dhe arrinë bukur lartë, ku fillon pjesërisht edhe gangrena. Dostani, Elmazi e Neshati, sipas Sabri çejkut, kanë ardhur dreit e në Zabelin e Madh vakëf i Lusnës, kurse Ramadan Tasimi shkon te shtëpia e tij në Buzëmadhe. Për një kohë shkojnë te Hafuz Shtini në Fshat, i cili i priti me trimëri. Pastaj kthejnë dhe shkojnë më së pari bien në kontakt me Sabri çejkun, e ky me Zenel çejkun e me Kadri çejkun. Sabriu e Kadriu, të ndihmuar edhe nga Fetah Dani, menjëherë ndërtojnë një kasollë nën tokë në Zabelin e Madh, në të cilën vendosen nacionalistët luftëtarë për t’i strehuar e mjekuar. Melhemet për mjekim, me mjeshtëri të duhur i përgatë Zenel çefku.
Në kasollë, nacionalistët rrinë një kohë të gjatë (më se një muaj), dhe pasi shërohen mirë shkojn në drejtim të Limthit (mal i Lusnës), ku gjithënjë aty gjendej trimi i panënshtruar nacionalisti Liman Peposhi.
Mirëpo, pas dy ditëve forcat e ndekjes së Shqipërisë e zbulojnë kasollën në Zabel të Madh të Lusnës, ku shihet qartë se këtu strehohen të arratisurit prej një kohe të gjatë, prej kah dalin shumë shpejt. Për këtë, komandanti i forcave të ndjekjes, Jahe Rrahmani menjëherë i tubon fshatarët e Lusnës, duke u thënë që të tregojnë se kush e kishte ndërtuar atë kasolle kaçakësh. Të gjithë fshatarët e fiseve të tjera përgjigjen se nuk dinë gjë. Po kështu u përgjigj edhe fisi çejku (thotë Sabriu), i cili ka qenë prezent aty në atë tubim dhe vazhdon. “Oficieri i forcave të ndjëkjes, duke e nxjerr një letër nga xhepi, thirr emërat e Zenel çejkut, t’imin dhe të Hamit çejkut. Hamiti nuk qe aty, edhe për te u përgjigj i vëllau Xhemali çejku. Të gjithë fshatarët tjerë lirohen të shkojnë në shtëpitë e tyre, kurse ne na lidhën duarsh, dhe na nisën për në Bicaj, në burg pranë shtabit të batalionit special të ndjekjes e të hetimeve”.
Kur e merr këtë lajm, Hamit çejku, i frikësuar nga torturat golgote të komunistëve, merr djemtë e vet, Avdilin. dhe Arifin, e arratiset në mal. Po të njëjtën gjë bën edhe Tosun çejku, i cili doli në mal, ku ishte i biri i tij Elmazi me Dostan Rexhepin. Adem. Gjana fshihet përkohësisht.
Në verën e vitit 1946, pas shpërthimit të rrethimit në Shpatëz, Demë Nura takohet me Hamit çejkun. Tani Hamiti bashkë me djemtë, Avdilin e Arifin, ku me ta është edhe Demë Nura, u hetohen dhe rrethohen nga forcat e ndjekjes,” në bjeshkët dhe shpellat e Shtarovicës (afër Radikës). Pas një lufte të ashpër, Hamiti e Demë Nura vriten në vend. Arifi plagoset dhe kapet i gjallë, i cili dërgohet në burgun e Shkodrës, ku hjek të zitë e ullirit një kohë të gjatë. “Avdili shpëton nga rrethimi i padëmtuar, cili ik dhe shkon në Tiranë, me qëllim për të punuar e jetuar ilegalisht, e për të shpëtuar nga përbindëshit e kuq, që e kaplojnë popullin tonë. Më vonë edhe ai hetohet nga larot (sipas Gjetan çejkut, nga një laro lusjan), kapet dhe dërgohet në burgun famëkeq të Shkodrës. Aty vdes nga torturat mizore, që atij dhe shumë të tjerëve iu bëheshin nga xhelatët e kuq…”, (pohon Arif çejku, tani me banim në fshatin Dome, Tiranë). Prandaj edhe Hamit çejku me gjithë të birin Avdilin e Demë Nurën, si dhe shumë martirë të tjerë, sot janë VARRHUMBUR.
.