PD: Tė ndalohet shitja e alkoolit
Partia e Drejtėsisė kėrkon ndalimin me ligj tė shitjes sė alkoolit tė rinjve nėn moshėn 16 vjeēare.
E diel, 12 Korrik 2009 16:20
Gjatė konferencės sė sotme pėr media, Dr. Ferid Agani, kryetar i Partisė sė Drejtėsisė, tėrhoqi nė mėnyrė tė pėrsėritur vėmendjen e institucioneve tė Kosovės dhe tė opinionit tė gjėrė nė disa zhvillime shqetėsuese qė po ndodhin nė mesin e rinisė kosovare. Raporti i OBSH pėr pėrdorimin e substancave psikoaktive nė Kosovė qė rishtazi u publikua nė Prishtinė, pėrmban tė dhėna shumė brengosėse pėr gjendjen psikosociale tė rinisė kosovare.
Sipas kėtij Raporti, 43.5 % e tė rinjve tė moshės 15 24 vjeēare nė Kosovė (rreth 378.138, sipas tė dhėnave tė UNFPA 1999) pėrdorin duhanin (165.000 tė rinjė), 37.8 % alkoolin (143.000), 3.8 % marihuanėn (14.500), 0.4% heroinėn (1500), ndėrkaq 2.6 % (9800) kanė raportuar qė kanė provuar barėra psikoaktive pa pėrshkrim tė mjekut.
Rezultatet e katėr studimeve tė nivelit ndėrkombėtar tė zbatuara nė Kosovė dėshmojnė se mosha e pėrdorimit tė parė tė heroinės ka trend tė rėnies, ndėrkaq 36% e atyre qė pėrdorin droga nė Kosovė janė tė moshės 14 deri 17 vjeēare.
Studimet kanė vėrtetuar se 42% e adoleshentėve nė Kosovė kanė marrėdhėnien e parė seksuale nė moshėn 14 dhe 17 vjeēare
(Brisson, A., & Richter K. (2004). 2003 HIV/AIDS KAP Survey: Descriptive Data Results. Population Services International. Prishtina, Kosovo), qė flet pėr mundėsinė e madhe tė shtatėzanive tė padėshirueshme, aborteve kriminale, dhe prostitucioni, me pasoja shkatėrrimtare pėr shėndetin e tė rinjve.
Nė rrethana tė kėtilla tė zhvillimeve kaotike nė rrafshin psikosocial tė njė pjese tė rėndėsishme tė tė rinjėve ėshtė e pritur qė pasojat tė bėhen nga dita nė ditė e mė dramatike. Tė dhėnat nga Shėrbimi Policor i Kosovės flasin se nė periudhėn 2000 2006 nė mesin e tė rinjve tė Kosovės tė moshės 16 25 vjeēare kanė ndodhė 88 vetėvrasje ose 26% e numrit tė pėrgjithshėm tė vetėvrasjeve dhe 276 tentim vetėvrasje ose 53% e numrit tė pėrgjithshėm tė tyre. Ndėrkaq studimet e vitit 2007 dhe 2008 treguan se nė mesatare 2.5% e tė rinjve tė kėsaj grupmoshe (rreth 9500) kanė realizuar tentim vetėvrasje brenda vitit tė fundit (1.6% meshkuj dhe 3.5% femra me trend tė rritjes.
Kėto tė dhėna brengosėse janė indikatorė tė ērregullimeve serioze nė nivele tė ndryshme tė funksionimit psikosocial tė tė rinjve dhe atė duke filluar nga familja e deri te sistemi shkollor dhe mė gjėrė. Tranzicioni i shpejtė kulturor, situata e rėndė ekonomike, dhe neglizhenca e institucioneve shtetėrore ndaj kėtyre fakteve tė dokumentuara nė mėnyrė shkencore, janė duke e marrė haraēin mė tė madh mu nė mesin e tė rinjve tanė, tė cilėn shpesh pėr qėllime politike me kėnaqėsi e quajmė e ardhmja e kombit.
Pasojat janė tė dukshme dhe manifestohen nė forma dhe nivele tė ndryshme, siē janė: rėnia e dukshme e suksesit nė shkolla: vetėm 46% e kalueshmėrisė nė testin e "maturės shtetėrore" dhe 53% nė testin e arritshmėrisė; dhuna e shtuar nė shkolla; ndėrprerja e parakohshme e shkollimit; e deri te dukuritė e shumta negative qė u pėrmendėn mė sipėr si pasojat mė tė rėnda.
Institucionet shtetėrore nuk guxojnė tė qėndrojnė tė hutuara dhe tė heshtura para kėtyre zhvillimeve dramatike. Bėhet fjalė pėr ruajtjen e substancės kombėtare dhe veprimet e koordinuara dhe tė vendosura janė tė domosdoshme. Nė kėtė drejtim, Partia e Drejtėsisė u rekomandon dhe kėrkon prej institucioneve shtetėrore tė Republikės sė Kosovės ndėrmarrjen e masave urgjente si vijon:
1. Zbatimin e lėndės sė edukatės fetare nė shkollat fillore dhe tė mesme tė Kosovės nė pajtim me standardet mė tė avancuara evropiane, me qėllim tė fuqizimit tė sistemit tė vlerave etike dhe morale nė personalitetin e tė riut. Kundėrargumenti se kjo bie ndesh me parimin kushtetues tė shtetit sekular ose laik nuk ka asnjė bazė dhe paraqet manipulim tė opinionit, kur tė kihet parasysh fakti se shumica e madhe e shteteve tė Bashkėsisė Evropiane ku nė mėnyrė obligative zbatohet lėnda e edukatės fetare janė shtete sekulare ose laike.
2. Ndalimin me ligj, tė shitjes sė alkoolit, duhanit, dhe tė barnave psikoaktive, tė rinjve nėn moshėn 16 vjeēare dhe zbatimin strikt tė kėsaj norme ligjore pėrfshirė dėnimin e vendosur tė shkelėsve tė saj.
3. Miratimin urgjent tė ligjit me tė cilin do tė rregullohet pėrmbajtja e programeve televizive pėrkitazi me fėmijėt nėn moshėn 18 vjeēare dhe nė kėtė drejtim ndalimin e plotė tė kanaleve pornografike nė programet e stacioneve private televizive, as si mundėsi e zgjedhjes.
4. Pėrpilimin e strategjive shtetėrore pėr ballafaqimin me dukuritė shkatėrrimtare tė keqpėrdorimit tė substancave psikoaktive, qė ėshtė edhe obligim ligjor, dhe tė vetėvrasjeve nė mesin e tė rinjve nė Kosovė.
5. Parandalimin e rrethanave pėr trafikimin e qenieve njerėzore nė Kosovė dhe luftėn e vendosur kundėr krimit tė organizuar nė kėtė drejtim.
Partia e Drejtėsisė kėrkon nga Kuvendi i Kosovės dhe Qeveria e Kosovės qė tė marrin parasysh kėrkesat e sipėrpėrmendura dhe tė shprehin seriozitet tė skajshėm ndaj ēėshtjeve tė parashtruara. Partia e Drejtėsisė njėkohėsisht apelon edhe nė shoqėrinė civile qė tė ngrisė zėrin kundėr kėtyre dukurive shkatėrrimtare dhe tė bėjė presion publik nė institucionet e vendit qė tė lėvizin nė drejtim tė parandalimit dhe eliminimit tė tyre. /
drejtesia/