Titulli: Ēka duhet tė dish rreth gripit tė derrit !
RREZIQET E MISHIT TĖ DERRIT
Dr. Haluk Nurbakii
Specialist i radioterapisė - radiobiologjisė
"(All-llahu) ju ka ndaluar juve (tė hani) vetėm tė ngordhtėn (cofėtinėn), gjakun, mishin e derrit, dhe atė qė therret jo nė emėr tė All-llahut. E kush shtrėngohet (tė hajė nga kėto) duke mos pasur pėr qėllim shijen dhe duke mos e tepruar, pėr tė nuk ėshtė mėkat. Vėrtet Allllahu fal, ėshtė mėshirues", (el-Bekara : 173).
Fakti se derrat janė kafshė tė papastra (tė ndyta), e nė veēanti pse bartin qeskėn (cistin ) e njė paraziti tė famshėm trishina , janė tregues i mjaftueshėm se ne duhet t'i shmangemi ēdo kontakti me ta nė jetėn tonė tė pėrditshme. Megjithėkėtė, madje edhe nė shoqėritė qė me vite tė tėra e kanė ndaluar qarkullimin e mishit tė derrit, disa individė kanė filluar tė thonė se "mund tė konsumohet pas njė inspektimi tė hollėsishėm tė veterinarit".
Po mirė, ē'janė arsyet reale qė e ndalojnė (e bėjnė haram) konsumimin e mishit tė derrit?
Studimet shkencore qė janė kryer 25-30 vitet e fundit i kanė zbuluar arsyet e kėtij vendimi, kurse shkencėtarėt e kanė shikuar me habi kėtė saktėsi tė mbinatyrshme tė Kur'anit lidhur me kėtė ēėshtje. Pėr kėtė arsye, nė fillim dėshiroj t'i pėrmbledh e rendis elementet pėrbėrėse tė derrit qė e dėmtojnė shėndetin e njeriut.
Mjeku gjerman Hans Heinrich Reckeweg , nė mishin e derrit ka identifikuar njė proteinė tė re e tė huaj tė quajtur sutoksin , e cila shkakton alergji tė ndryshme. Ky helm shkakton sėmundje alergjike si ekzemėn dhe ekzantemėn (shpėrthimin) astmatike . Nė qoftė se doza e sutoksinit ėshtė e ulėt, i hap rrugė lodhjes e raskapitjes trupore dhe dhimbjes sė nyjeve. Nė kėtė kontekst, nė qoftė se mendojnė e llogarisin mirė ata qė pohojnė se mishi i derrit ėshtė mė ekonomik, do tė shohin se, nga aspekti i pakėsimit tė forcės produktive nė punė, do t'u dalė mishi mė i shtrenjtė.
Ky ndikim i mishit tė derrit ėshtė shėnuar gjithnjė nė eksperimentet e ndryshme tė kafshėve. Kjo veti paraqitet nga ērregullimi qė ndodh nė sistemin limfatik tė kafshės, si rezultat i ngrėnies sė vazhdueshme tė ushqimeve tė ndotura me bakterie. Do t'i rikthehemi kėsaj teme mė poshtė.
Nė mishin e derrit ekziston sasi e madhe e mukopolisakaridit. Meqė kjo lėndė ėshtė e pasur me squfur, edhe kjo shkakton dhimbje tė nyjeve. Mė tutje, hormoni i rritjes ka njė pėrqėndrim shumė tė madh te derrat, ēka rezulton me deformime trupore abnormale te njerėzit qė vazhdimishte konsumojnė mishin e derrit.
Njė sėmundje tjetėr serioze qė e pėrcjell mishi i derrit ėshtė virusi SHAPE (shapi) . Kjo sėmundje gjen vend nė mushkėrinė e bardhė tė derrit. Pėr kėtė arsye, nė shumė vende evropiane ėshtė ndaluar ngrėnia e mushkėrisė sė bardhė tė derrit. Kurse, te ushqimet si suxhuku, sallami etj. rreziku pėr t'u infektuar nga ky virus ėshtė shumė i lartė.
Te njerėzit qė e konsumojnė mishin e derrit, trupi i tyre merr formė gypi apo cilindri. Studimet qė i ka bėrė prof. Lettre lidhur me lėndėt radioaktive, ka konstatuar se ushqimet tregojnė prirje tė pėrqėndrohen nė inde tė pėrngjashme me indet tė cilave u pėrkasin. Kurse kjo, po e vėrteton mendimin se te njerėzit qė e konsumojnė mishin e derrit, akumulimi i dhjamit te ta ėshtė mė i pėrqėndruar nė vithet e tyre.
Tani, le tė kalojmė te tema e trishinės qė ėshtė njė sėmundje tejet e rrezikshme, e bartur nga mishi i derrit. Nė librin e tij me titull This Wormy World (Kjo botė e krimbur), shkencėtari Stahl, ka shėnuar se nė botė ka afro 30 milionė viktima tė trishinės. Sėmundja e trishinės, pėrkundėr asaj qė mendohet, nuk shkakton cist vetėm nė tru.
Te kjo sėmundje e pėrcjellur nga derri, meqė shkakton ngushtimin e enėve tė gjakut, vėrehen barkqitje si te kolera, tifoja e tė tjera sėmundje dhe shkakton vdekjen e menjėhershme. Ajo shpesh vendoset nėpėr muskuj duke shkaktuar dhimbje tė rėnda muskujsh.
Njė sėmundje tjetėr qė bartet prej mishit tė derrit ėshtė edhe shiriti i derrit .
Ėshtė mė i rrezikshmi prej tė gjithė krimbave tė zorrėve.
__________________
USHTARI ATDHEUT
Jetoj e punoj per nji Shqipni te lire etnike
e demokratike, qe populli shqiptar me jetue
zot dhe krenar ne liri e lumtuni, ne
trojet e tona iliro-dardane.
LEKA I. MBRET I SHQIPTAREVE
|