[bert]

Kim Mehmeti: Maqedonia po na shpall luftë hapur
» Dërguar më: 23/09/2009 - 14:20
Fatmira Nikolli

Në enciklopedinë maqedonase thuhet se shqiptarët janë ardhacakë dhe si të tillë, ne duhet të çlirohemi nga ata. Ky botim fton në luftë. Duhet t'iu djegësh akademinë, duhet t'u thuash të mos luajnë me zjarr, se do të digjen. Ata po na provokojnë, dhe kjo do të thotë që na konsiderojnë si armiq, dhe ne duhet të sillemi si armiq. Në mos tjetër, iu duhet treguar vendi". Me këto fjalë e shpreh zemërimin e tij ndaj fyerjes së shqiptarëve në Enciklopedinë Maqedonase, Kim Mehmeti, shkrimtari, eseisti dhe publicisti i shqiptarëve të Maqedonisë. I revoltuar për termat e përdorura në botim dhe për pasaktësinë historike, ai thotë se i dhimbset një popull si ai maqedonas që ka akademikë të atillë. Teksa komenton dijet e akademikëve maqedonas ai shton se, para tre muajsh u botua "Historia e Popullit Maqedonas", ku shkruhej se maqedonasit janë pasardhës të maqedonasve antikë. Ndërsa në enciklopedi shkruhet se maqedonasit janë pasardhës të sllavëve. Atëherë, Kim Mehmeti shtron pyetjen: "Ç'mund të më thotë mua shkencëtari që nuk di origjinën e vet"? Nisur nga polemikat mbi fyerjen ndaj shqiptarëve nga maqedonasit, në një intervistë për "Gazetën Shqiptare", marrë në ambientet e Festivalit të Poetekës që mbahet në Durrës, shkrimtari dhe publicisti ka prekur shumë plagë të dhimbshme të popullsisë shqiptare atje. Në një rrëfim të gjatë, ai flet për gjendjen aktuale të Maqedonisë, për të cilën mendon se është shtet i kalbur që tani po qelbet, flet për partitë politike shqiptare në shtetin fqinj, për të cilat ai thotë se nuk janë parti, por sekte politike, grupe njerëzish që e kanë marrë në duar fatin e shqiptarëve. Më tej, ai hedh dritë mbi projektin e ndërtimit të një kishe në themelet e shtëpisë së Nënë Terezës në Shkup, duke deklaruar se kjo është një përpjekje për të zhdukur gjurmët e shqiptarëve në atë qytet. Kritikat e tij shkojnë edhe në adresë të shqiptarëve që kanë firmosur enciklopedinë, por edhe politikanëve të Tiranës. Për të parët thotë se "fatkeqësisht, në Maqedoni ka shqiptarë që blihen", por nuk janë shkencëtarë, ndërsa për të dytët, mendon se "po sillen si prindër të pakujdesshëm me fëmijët e tyre".
Si e shihni ju poetekën e këtij viti? Cila është rëndësia e saj?
Këto manifestime janë gjithmonë të mira në mos për arsye të tjera janë të mira për ne krijuesit. Madje thuhet që edhe librat e pavlerë kanë një vlerë se janë shumë të vlefshëm për autorin e në këtë kuadër, nëse këto lloj manifestimesh nuk kanë ndonjë vlerë më të madhe, kanë atë vlerën që mundësojnë kontakte mes krijuesve. Nga një takim, lind mundësia që kulturat e letërsive të ndryshme të komunikojnë. Letërsia është një gjë që e kanë të gjithë shoqëritë e pa të cilën thuajse është e pamundur të komunikosh me botën tjetër. Sido që të jetë, ne jemi popuj që nuk mund të konkurrojmë me popujt e tjerë me biznes, industri, fabrika a uzina. Ne duhet të konkurrojmë dhe mund të konkurrojmë me art, kulturë dhe letërsi, që i kemi si prodhim shpirtëror e mendor.
Në vazhdën e mendimit tuaj, a mendoni se letërsia bashkëkohore shqiptare është një letërsi që ecën përkrah letërsive të vendeve evropiane? A mund të konkurrojë përkrah tyre?
Letërsia shqiptare ka dëshmuar se ka vlera të atilla. Ju mos harroni se ndonjëherë nuk jemi objektiv. Shpesh kam dëgjuar se letërsia nuk përkthehet shumë në botë. Unë mendoj se është një pohim i gabuar ose jo i saktë. Nëse mendojmë se gjithë krijuesit shqiptarë duhet të përkthehen në gjuhët e huaja, ne gabojmë dhe nënvlerësojmë letërsitë e tjera. Shkrimtar mesatar ka çdo letërsi, ndërsa shkrimtar kulminant si Ismail Kadare apo Fatos Kongoli, s'ka shumë. Gjashtë shkrimtarë tanët përkthen në gjuhë të huaja e qëndrojnë shumë mirë në bibliotekën botërore, dhe kjo për një letërsi të vogël sa e jona nuk është pak. Në bibliotekën botërore konkurrojnë edhe një mijë letërsi të vogla si e jona. Konkurrenca është e madhe dhe e ashpër, dhe të kesh gjashtë shkrimtarë që lexohen në gjuhë të huaja, është mrekulli. Ju keni një shkrimtar i cili që sot është shndërruar në klasik e kjo nuk është gjë e vogël. Ndonjëherë janë fati e rrethanat që na ndihmojnë ne të dalim e të njihemi, të themi se jemi.
Para pak muajsh keni botuar romanin me titull "Vitet e urithit". Jeni shprehur për të se "doja që rrënjët e këtij romani të ishin të groposura sa më thellë në kohë. Trungu i saj të ishte fati individual, i ndërthurur në atë të shqiptarëve nga kjo anë e kufirit". Ç'keni dashur të thoni me këtë pjesë?
Kam dashur të them se ne që jemi sot e jetojmë sot, jemi prodhim i shekujve. Për të ardhur deri këtu është dashur që shumë gjenerata të gjejnë rrugën e mbijetesës, rrugë për të ruajtur veten. Ku rrugëtim ka qenë më i vështirë për ne që jemi nga ana tjetër e kufirit. Në Shqipëri shqiptari nuk është përpjekur që të mbetet shqiptar, sepse i tillë ka qenë gjithmonë, dhe nuk ka qenë i rrezikuar si shqiptar. Por për ne nga ana tjetër e kufirit, kemi qenë në rrezik vetëm nga fakti se jemi shqiptarë. Mbase edhe vetë ekzistenca fizike si të tillë ka qenë e penguar. Mua më ka brejtur në vetvete dilema, si ia kanë dalë të parët tanë të mbijetojnë në një ambient kaq të egër, ku je i rrezikuar thjesht se je shqiptar. Imagjinata shkon në thellësitë e kohës dhe i zbulon mënyrat e jetesës, e herë i rizbulon e herë i trillon ato. Në libër ajo shkon si një vijë. Andaj është përdorur metafora e urithit, për të thënë që ka pasur raste që është dashur të fshihen sikur nuk ekzistojnë e të nxjerrin kokë e të marrin ajër vetëm në rrethana të caktuara kur kjo ka qenë e mundur. Për të arritur këtu ku jemi, të parët tanë kanë jetuar në periudha ku iu është dashur të qëndrojnë si urithi, i cili fshihet nga sulmuesit e jashtëm, por ka pasur edhe kohë kur kanë mundur të marrin frymë më lehtë.
Mbi zgjedhjet e fundit në Maqedoni ju jeni shprehur se ishin mundësia e fundit për shtetin që të dëshmonte se e ka kuptuar se çdokush që mendon se Maqedonia mund të ndërtohet mbi baza të "pronarit" të shtetit - etnitetit maqedonas, dhe "qiraxhiut" në të - shqiptarët e këtushëm, në të vërtetë vetëm e ushqen krimbin i cili e brenë brendinë e këtij shteti dhe i kalb institucionet e tij". A mendoni se zgjedhjet e larguan atë "krimb"?
Jo. Mendoj se vetëm vazhdoi kalbja e Maqedonisë nga brenda dhe unë e ndiej që gjithnjë e më shumë Maqedonia shndërrohet në një kufomë, e cila tashmë ka filluar të qelbet. Këtë e dëshmojnë edhe ngjarjet e fundit lidhur me Enciklopedinë që sapo u botua, këtë e dëshmuan zgjedhjet për të cilat ju më pyesni, sepse u zgjodh një president i cili nuk e ka legjitimitetin e shqiptarëve, se ata nuk e votuan. Për këtë arsye, ai është president vetëm i maqedonasve. Andaj, që në fillim kur ai u zgjodh unë thashë, që Kosova dhe Shqipëria duhet të jenë të kujdesshme në sjelljen ndaj këtij presidenti. Thashë se duhet ta dinë se është president vetëm i maqedonasve, që nuk ka legjitimitetin tim si shqiptar. Dhe nëse është kështu, ata nuk mund t'i japin legjitimitet. Politikanët maqedonas që nuk kanë legjitimitetin e shqiptarëve, vijnë në Shqipëri e përqafohen me Bamir Topin dhe del sikur ata na thonë, ja presidenti shqiptar ne na pranoi, çfarë keni ju kundër. Disa herë unë jam mërzitur nga veprimet e politikanëve tanë, e ndaj shpesh them se unë nuk dua që Tirana të më përcaktojë mua se për kë të votoj, mirëpo dua që Tirana ta respektojë vullnetin tim. Nëse ne si shqiptarë kemi thënë se ai nuk është presidenti ynë atëherë ju nuk keni të drejtë morale, kombëtare, njerëzore t'ia jepni atij legjitimitetin e munguar. Maqedonasit u mësuan me ne shqiptarët. Çfarëdo të bëjnë ata me ne, vjen Tirana dhe thotë se është në të mirën tonë. Ne jemi bërë si ai fëmija që gjithmonë me të drejtë kërkon diçka, por që i ka prindërit e pakujdesshëm sepse gjithmonë ia mbyllin gojën. Ne kemi prindër të paaftë. Të jesh sot politikan evropian perëndimor do të thotë ta njohësh vetveten, të dish ta mbrosh e ta ruash atë. Nuk duhet të interesohesh vetëm a i pëlqen të huajve.