[Makresh]

Letër nga Tirana mbi futjen e mësim-besimit në Kosovë
E premte, 09 Tetor 2009 11:15


Të dashur miq kosovarë,

Në këto ditët e fundit, kam ndjekur nga larg, nëpërmjet internetit, debatin që është hapur në Kosovë mbi çështjen e mësim besimit. Debati për këtë temë duket që është ndezur shumë dhe ka marrë shpesh tone ofensive. Nga njëra anë, muslimanët besimtarë të Kosovës, këmbëngulin që në shkollat e tyre të fusin lëndën e mësim besimit, por në anën tjetër, ateistët dhe të krishterët janë të irrituar dhe kundër.

Ajo që po ndodh sot në Kosovë, ka ndodhur edhe në Shqipëri në vitet 1920. Pas rënies së Perandorisë Osmane, në Shqipëri, sistemi arsimor ka patur shumë luhatje. Edhe te ne ashtu sikur te ju, pati grupe njerëzish, siç ishte kleri katolik, kleri musliman etj që donin futjen e mësim besimit nëpër shkolla. Por në anën tjetër pati edhe njerëz të inspiruar nga idetë komuniste, socialiste dhe laiciste perëndimore, si fjala bie Rexhep Agopashiqi -Mitrovica, Mirash Ivanaj, Ali Këlcyra, Stavro Vinjahu etj të cilët kërkuan heqjen e fesë nga shkollat dhe laicizimin e shqiptarëve. Grupi i besimtarëve të krishterë dhe muslimanë, besonin se mësim-besimi i nevojitej Shqipërisë për të ndërtuar një brez të ri dhe të virtytshëm, i cili do të donte Zotin, kombin dhe traditat e tij. Por në anën tjetër, revolucionarët socialistë kërkonin që të ndërtonin njeriun e ri të oksidentalizuar shqiptar, i cili do të besonte vetëm në komb, dhe jo në Zot.

Si pasojë e luftës së grupeve të ndryshme për pushtet dhe influencë, historiku i arsimit publik në Shqipëri në lidhje me mësimin e fesë ka njohur disa faza. Faza e parë e zhvillimit të arsimit shqiptar me gërma latine i përket atij të viteve 1913 – 1914 dhe 1916 deri në 1918. Në këtë kohë, kur Shqipëria ishte nën sundimin austriak dhe u hodhën themelet e para të shtetit kombëtar, mësimi i gjuhës dhe historisë së Shqipërisë shkonte paralel me mësimin e fesë. Pra shkollat e para shqipe në Shqipëri i mësonin fenë fëmijëve. Përjashtim bëri vetëm republika e Korçës, ku pushtuesit francezë nuk e futën temën e mësimbesimit nëpër shkollat e tyre. Sistemi i mësimit të besimit në shkollat e Shqipërisë vazhdoi deri në vitin 1921. Pas këtij viti, dhe si pasojë e rënies së Perandorisë Austro-Hungareze në Ballkan, dhe triumfit të ideve laiciste dhe komuniste nëpër Evropë, ndikimi i tyre u ndje edhe te shqiptarët, të cilët adoptuan sistemin francez dhe rrëzuan modelin austriak. Modeli francez parashikonte largimin e mësim-besimit nga shkollat e Shqipërisë. Kush ka lexuar librin e Enver Hoxhës, "Vite të Vegjëlisë", do të kuptojë që fara e komunizmit dhe urrejtjes ndaj Zotit në Shqipëri u mboll në këtë kohë. Enver Hoxha tregon që në shkollën e tij në Gjirokastër, mësuesit ia shanin fenë. Ja një citat nga ai libër:
"Në shkollë ne jo vetëm që nuk na flitnin për fené, por kishte mësues që na flitnin kundër saj. Në familjen tonë nga baba Çeni, dervishët dhe hoxhallarët trajtoheshin xhahilë…"

Një fëmijë që rritet pa besuar në Zot, ka më shumë shanse që të kthehet në një shejtan, siç u bë edhe Enveri ynë.

Por edhe pse mësim-besimi u largua nga shkollat e Shqipërisë, kleri musliman i Shkodrës dhe në veçanti ai katolik i rezistoi për një kohë të gjatë reformave oksidentalizuese dhe laicizuese të pushtetit të Tiranës. Hoxhallarët vazhduan që të mësojnë nëpër mejtepe rininë me fe, ndërsa kleri katolik, i cili në atë kohë posedonte të ardhura të shumta ekonomike që i vinin nga Italia, hapi shkolla, kolegje jezuite dhe franceskane në të gjithë vendin, nëpërmjet të cilave arriti ti transmetojë fenë komunitetit katolik. Mësime fetare në këtë kohë në Shqipëri bënin edhe misionarët protestantë të cilët merrnin fonde shumë të mëdha nga organizatat misionare të Amerikës me qëllim për të konvertuar muslimanët dhe ortodoksët në protestantizëm.

Në këto ditë që në Kosovë po zhvillohet debati mbi të ardhmen e mësim-besimit në vendin tuaj, mua më ka rënë rasti të lexoj librin e botuar në Shkodër në 2006 me titull "Letërkëmbim (1947 – 1958) Mustafa Kruja – P. Paulin Markgjokaj." Ky libër i cili është i mbushur me letrat që Mustafa Kruja (ish-kryeministër i Shqipërisë në kohën e të cilit u hapën shkolla shqipe në Kosovë) dhe P. Paulin Markgjokaj, prek në shumë raste mardhëniet e shtetit me fenë në Shqipërinë e fillimshekullit të 20të. Në letrën e datës 15 janar 1952, Mustafa Kruja i rrëfen priftit Markgjokaj historinë e lëvizjeve politike në Shqipërinë e vitit 1920. Sipas Krujës, momenti deçiziv i cili vendosi fatet e Shqipërisë, ishte viti 1919 – 1920. Në këtë kohë, lufta politike në Shqipëri nisi të dominohet nga organizatat e fshehta dhe masonike, siç ishte edhe organizata e njohur si Klika apo komiteti i fshehtë Bashkimi Kombëtar. Ky grup ishte ai që me mbështetjen e britanikëve, organizoi Kongresin e Lushnjes, shkatërroi pushtetin e bejlerëve, esadistëve, sunitëve dhe popullatave të Shqipërisë së Mesme dhe Gegërisë dhe më pas vuri themelet e shtetit të ri shqiptar. Sipas Krujës, Klika e cila organizoi qeverinë e dalë nga Kongresi i Lushnjes, ishte një organizatë e dominuar nga toskët. Këta, gegët i shikonin si njerëz primitivë dhe tribalë, dhe kërkonin ti dominonin. Qëllimi i Klikës ishte që në pushtet të sillte njerëz me origjinë toske, të ndërtonte një shtet laik dhe të përjashtonte dhe luftonte klerin katolik nga mundësia për të dominuar politikat e ardhme të Shqipërisë. Sipas Krujës, arsyeja pse në Shqipëri u mboll fara e komunizmit, dhe ndasitë gegë e toskë, duheshin gjetur te vetë Kongresi i Lushnjes dhe grupi i njerëzve (shumica toskë) që e dominuan atë, pasi me këtë kongres u mbollën rrënjët e shkatërrimit të kombit e cila do të kulminonte me tragjedinë komuniste në vitin 1945.

Por sido që të jetë e vërteta, ajo që ndodhi në Shqipëri në vitet 1930, ku vendi u laicizua dhe në emër të perëndimorizimit, u shkatërrua feja dhe tradita, janë faktorët kryesorë të cilët i mundësuan komunizmit të hedhë rrënjë dhe triumfojë në Shqipëri dhe ndërtojë një gjeneratë njerëzish të cilët arritën që në vitin 1967 të shkatërrojnë kishat dhe xhamitë e Shqipërisë dhe kthejë Shqipërinë në një vend bunkerësh. Proçesi i laicizimit dhe luftës kundër fesë në Shqipëri ka patur pasojat e tija edhe në Kosovë. Në shoqërinë kosovare si në kohën e Enver Hoxhës, por edhe sot janë prodhuar njerëz me urrejtje ndaj fesë dhe traditave të popullit shqiptar dhe historisë së tij. Në kohën e Enver Hoxhës, kur ne shqiptarët e Shqipërisë arratiseshim nga Shqipëria dhe kërkonim që Shqipëria të kthehej në një vend demokratik, kishte kosovarë të këtillë që na shikonin si agjentë dhe anti-shqiptarë.

* * *