[Lypesi]

Rituali i larjes së fëmijës kur mbushet me puçrra apo shkuarja e pulave
Pasi që fëmija është mbushur me puçrra, atëherë e marrin dhe e lajnë me ujë që t’i shkojë e keqja apo të këqijat. Zakonisht fëmijën e lajnë mu afër derës së kotecit të pulave. Larja e fëmijës bëhet me ujin që e ngrohin dhe në të futet një shat ose kazmë, që i nxehin në zjarr deri në atë masë sa që skuqen dhe pastaj i zhytin në ujë, por, vetëm një herë. Pra, me këtë ujë të ngrohtë edhe e lajnë fëmijën që është mbushur me puçrra apo shkuarja e pulave. Në popull besohet se larja që i bëhet mu para kotecit ka për qëllim që të këqijat të shkojnë bashkë me ujin te glasat e pulave nga e ka marrë sëmundjen. Për shatin apo kazmën e nxehtë besohet se sëmundja i kalon mu ashtu siç ftohen këto vegla të punës në ujin që e lajnë fëmijën. Në fund duke e larë fëmijën thuhet: “Sebep pi kësaj, e dërmá pi Zotit”.
Rituali i leckës me nëntë tishka
Sipas këtij rituali, lecka me nëntë tishka përdoret për gratë, të cilat lindin apo s’e mbajnë fëmijën deri në muajt e caktuar, por lindin në muajin e gjashtë ose të tetë.
Në popull ende e hasim këtë ritual. Që fëmijët të mos linden gjashtë- (v.i.) apo tetëmuajsh, atëherë gruas kur mbetet me barrë, ia mbështjellin në një leckë nëntë tishka të vogla druri, të nxjerra prej nëntë trarëve të ndonjë shtëpie nëntëanëtarëshe, dhe këtë leckë me këto nëntë tishka ia lidhin për ushkurin e dimive, të cilën e mban gjatë kohës sa është me barrë, me qëllim që fëmijët t’i lind muajin e nëntë e t’i rrojnë gjatë. Gratë që i bëjnë fëmijët pa hënë apo që lindin në muajin e gjashtë apo të tetë e që u vdesin, dalin tri të premte njëra pas tjetrës dhe i numërojnë “xhematin” që kanë shkuar për ta falur Xhumanë. Tri herë nga nëntë veta i numëron me qëllim që fëmijët t’i bëjë në muajin e nëntë. Thuhet se për të lindur fëmijët në të nëntin muaj, kur janë të fejuara duhet dalur fshehtas për t’i numëruar petkaxhinjtë e vet tri herë nga nëntë veta.
Rituali i breshkës së ujit
Ky është një ritual pagan që e hasim në adetet tona popullore. Koka e breshkës së ujit përdoret për gratë të cilat nuk lindin fëmijë ose, siç i quan populli, “gratë që janë shterpe”.
Rituali bëhet në këtë formë: Merret koka e breshkës së ujit ashtu e përgjakur dhe e lidhin me do lecka që janë përshkuar nëpër dorë të shumë hoxhallarëve. Palohet me shumë kujdes nga ndonjë grua plakë e cila në jetë i ka mbërritur nipat dhe stërnipat e vet, pra, koka e breshkës së ujit ashtu e mbështjellur mirë lidhet për ushkurin e dimijave apo të doneve, dhe mbahet përderisa të mbetet shtatzënë. Por, ndodh që edhe pasi të lind, ta mbajë përderisa fëmija fillon të flasë.
Rituali i fëmijës së ndërruar pas 40 ditëve
Edhe sot ndodh që fëmija pa i mbushur ditët të ndërrohet (stoliset), me ç’rast kur e shohin se është ndërruar ai fillon të qajë, bile-bile edhe dobësohet, e ndërron pamjen në fytyrë. Por, për këtë nuk di kush se çfarë i dhemb, prandaj përdorin këtë ritual: I marrin katër vajza të dhëna apo të fejuara si dhe dy vajza beqare të cilat foshnjën e çojnë te varret, ku e mbështesin në një rrasë varri si dhe njëra mbetet aty pari, kurse 3 të tjerat largohen. Vajza e cila gjendet pranë fëmijës, kuptohet është e fejuar, dhe në këtë rast i thotë këto fjalë duke i përsëritur tri herë: “Zanë-zanë e malit, bjerr çka të marr, merre çka ke lanë”. Në qoftë se fëmija në atë çast qanë, tregon se atë e kanë shëruar zanat, por nëse nuk qanë, ndodh që fëmija në rrasën e varrit të vdes. Pra, për këtë ritual shkohet tri ditë rresht. Prandaj foshnja pa i bërë ditët nuk duhet ta lëmë vetë.
Rituali i prerjes së kërthizës së foshnjës
Ky lloj rituali bëhet në këtë mënyrë: Ende pa ia prerë kërthizën, foshnjës ia prekin tërë trupin me një lëvere çorapi, që në popull quhet lëvere, që besohet se e mbron prej syrit të ligë apo të marrjes mësysh. Rituali i prerjes së kërthizës në vete ngërthen disa mjete për prerje siç janë: sëpata, zhileti (brisku), gur për gur, me gërshërë etj. Me rastin e prerjes së kërthizës, përkatësisht e lidhin me një gjatësi të lëshuar prej tre gishtash, qëllimi i lëshimit të tre gishta zorrë prej nyjes së lidhur është që foshnja më lirisht të merr frymë si dhe të mos i zgjidhet nyja.
Prerja e kërthizës me mjetet e përmendura kanë edhe besimet e veta në popull, si për shembull, prerja me sëpatë ose gur me gur, besohet se foshnja do të bëhet më i butë, më i urtë në jetë. Në rast se i pritet kërthiza me zhilet apo brisk, ai në jetë do të bëhet i egër, i rreptë, kokëfortë, e kështu me radhë. Por, vlen të përmendim se në të kaluarën në shumë raste kërthizën e kanë prerë me gur për gur, që sot apo që nga e kaluara e afërt rrallë diku haset, sepse në popull besohet se foshnja në jetë do të jetë i pagdhendur mu ashtu si gur, e kështu me radhë. Prandaj kërthizën e presin me sëpatë apo gërshërë, që në popull besohet se do të jetë i butë, i urtë, i mençur, mendjemprehtë si sëpata e mprehtë apo si gërshërët që presin.


Vazhdon...