[Zero Cool]

Betejat e atyre viteve qenë të vështira dhe të përgjakshme. Shtetet fqinje sodisnin dhe bënin plane djallëzore për copëtimin e trojeve shqiptare. E formuan Aleancën Ballkanike dhe atëherë kur bisha evro-aziatike po i bënte përpëlitjet e fundit, në njërën anë, dhe shqiptarët ishin molisur nga betejat e pareshtura, në anën tjetër, ato u inkuadruan në luftë. Kështu, mbi tokat e posaçliruara shqiptare, u vërsulën si një lukuni ujqrish grabitqarë ushtritë serbo-malazeze. Secila mundohej ta kafshojë një copë më të madhe nga trupi i gjakosur.
Nëse luftërat ballkanike për disa popuj ishin fatlume, se ua sollën lirinë, për shqiptarët e Kosovës ishin të kobshme, sepse u sollën robëri të re. Fitorja e 28 Nëntorit ishte gjysmake. Kosova u pushtua nga Serbia dhe Mali i Zi. Ato e filluan terrorizimin mbi popullatën shqiptare. U sulmua çdo gjë kombëtare: gjuha, flamuri, zakonet, feja, toponimet e të tjera, me qëllim që të bëhen shpërngulje masive. Krahas tyre u hapën edhe shumë burgje e kampe torturuese. Në Drenicë kampi më famëkeq ishte ai i Runikut, kui u keqtrajtuan shumë drenicarë.




Azem Bejta të gjitha këto ngjarje i përjetoi vetë, në vijën e parë të frontit. Kurrë nuk iu nda luftëtarëve të lirisë. Mori pjesë edhe në Betejën Legjendare të Merdarit, ku mbetën mijëra të vrarë.
Posa ishte kthyer nga betejat qe arrestuar dhe burgosur. Disa ditë ishte mbajtur në stacionin e Tërnavcit. Për çdo ditë e detyronin të punojë punë të rënda fizike, në rrugën Mitrovicë - Pejë. Një ditë, derisa po punonin në Vojtesh, ra në konflikt me xhandarin që i shoqëronte. E qëlloi me çekan duke e plagosur për vdekje. Atëherë e dërguan në kampin e Runikut. Atje kalonte shumë keq. Jeta ishte e rëndë dhe e mundimshme. Të burgosurit i kishin futur në një baltë të madhe midis një livadhi të rrethuar me tela xhemborë e me roje të dyfishuara. Shumë vdisnin nga mundimet dhe torturat. Një ditë drenicarët e sulmuan kampin. Organet shtetërore, të mllefosura, i qesin në pushkatim të burgosurit. Azemi arrin të shpëtojë midis plumbave. Ishte fundi i vitit 1913.
Xhandarmëria serbe e ndihmuar edhe nga një spiun shqiptar, vëhet në ndjekje të tij. E hetojnë dhe e rrethojnë në malet e Mikushnicës. I paarmatosur dhe duarlidhur plagoset në dorën e majtë (nga ky moment gishtat e kësaj dore i mbetën të palëvizshëm). Pas disa orësh kapet dhe dërgohet në burgun e Mitrovicës. Të nesërmën ia arrestojnë edhe dy vëllezërit: Seferin dhe Zenelin dhe bashkë me shumë të rinj nga Drenica i burgosin. Pas disa ditësh të gjithë i nisin për në Serbi. Pak ditë i mbajnë në Zajeçar e pastaj i transferojnë në Pozharevc, në burgun më të rëndë të kohës.
Në burg jeta ishte e mjerueshme. I ushqenin sa për të mos vdekur. Mbi një vit e kaluan në vetmi të plotë, nëpër qelitë e nëndheshme përplot lagështi, errësirë e myk. Krahas tyre mbi ta për çdo ditë ushtrohej edhe dhunë e torturë barbare e tipit mesjetar. Por, megjithatë, duhej mbijetuar. Atje e mësoi edhe serbokroatishten.
Azemi ishte optimist dhe mbante qëndrim burrëror. Kurrë nuk u gjunjëzua as nuk u zhgënjye. Në zemrën e tij kishte zënë vend dashuria për Kosovën. Ajo dashuri e mbante duke ia ushqyer shpirtin e tij që po vuante prapa grilave të hekurtë. Tashmë ajo ishte shndërruar në një ideal të pashuar jetësor. Gjithnjë shpresonte se një ditë do të kthehet në Kosovë dhe do ta vazhdonte luftën për çlirimin dhe pavarësimin e trojeve të veta. Shpesh e ëndërronte Kosovën e lirë. Këtë ua thoshte edhe shokëve. E shihte veten të lirë duke vrapuar drejt saj. Si në vegim e dëgjonte zërin e mekur të nënëlokës që e thirrte në rrugën e nderit, në rrugën e pavdekshmërisë...
Dhe, nuk vonoi shumë, ajo ditë e bardhë agoi. U këputën prangat, u shkallmuan dyert, u mbytën rojet dhe, u kapërcyen telat. Trimi vetë i shtati u gjend në ajër të pastër, i lirë...
Organet serbe, ai mëngjes pranveror, i gjeti të hutuar. Linja telefonike ishte e ngarkuar me zëra të shqetësuar e tërë ankth.
- Alo... alo Komanda e Mitrovicës, a më dëgjon? Jam drejtori i burgut të Pozharevcit. Të lutem, dëgjo me kujdes! Dje, pasdite na ka ndodhur një skandal shqetësues. Një grup të burgosurish është arratisur. Të gjithë janë nga rrethi juaj. Atyre u prin ai djaloshi mustaqezi i quajtur Azem. Dy rojtarë i kemi gjetur të mbytur përdhunisht. Të lutemi shumë, merri të gjitha masat për t’i kapur, se po e mori vesh lartmadhëria e pat jeta ime...
- Çfarë, çfarë?! - u çakdërdis komandanti - ikje nga burgu thua? Mos je i dehur... apo po tallesh me mua? Azem Bejta të arratiset nga ai burg me gjithë ato labirinte enigmatike e mu në zemër të mbretërisë sonë. A guxon të ndodhë kjo more sylesh? Jo, jo ende nuk më besohet se përndryshe do të çmendem. Kjo është e tmerrshme dhe fatale. Medet ç‘na paska gjetur në që do të kemi punë me te. Kurrë më organet tona nuk do ta kenë qetësi në këto anë. Lirisht xhandarët e postkomandave tona le ta lëshojnë Drenicën. S’do të ketë qetësi as krali ynë në Beograd. Phu, ju marrtë djalli, ju marrtë, more kukuvajkat e dreqit!...
Të arratisurit ecnin drejt vendlindjes, andej nga i ftonte zëri i i ëmbël i lirisë, pa çarë kokën ç‘po ndodhte në qarqet shtetërore. Pas një udhëtimi të gjatë e të mundimshëm, natën e ditën, maleve e fushave, të lodhur e të uritur, arritën në Kosovën e dashur. Ishte pranvera e vitit 1915.
Azemi pa humbur kohë, ende pa kaluar muaji, vendosi ta formojë çetën e vet luftarake. Bashkë me dy vëllezërit dhe me disa trima nga fshatrat përreth që u grumbulluan në Galicë. Nën hijën e Qarrit qindravjeçar (Lisi i Vorreve) e shtruan sofrën dhe u ulën rreth saj. Nëna Sherife ua solli flamurin shqiptar, që e kishte ruajtur në fund të arkës prej druri arre të zbukuruar me shqiponjën dykrenare dhe pasi e shpalosi mirë e shtroi mbi sofër. Trimat me dorën e majtë në zemër e me të djathtën mbi flamur njëzërit u betuan: “Betohemi në këtë flamur të shenjtë se sa të jemi gjallë do të luftojmë për lirinë e këtyre trojeve. Betohemi dhe bëjmë be se për Kosovën japim jetën sikur me le”.