[Zero Cool]

THEMELIMI I KOMITETIT “MBROJTJA KOMBËTARE E KOSOVËS”



Pas Luftës së Parë Botërore tokat shqiptare u bënë pre e lakmive të shovenistëve fqinjë dhe e fuqive imperialiste. Shtetet fqinje, veçmas Serbia, nën pretekstin e ndjekjes së ushtrisë austrohungareze, ishin vërsulur egërsisht mbi tokat shqiptare.
Çdo pëllëmbë toke e çliruar nga një pushtues, robërohej nga një pushtues edhe më i egër. Kështu nisi të rrezikohej edhe pavarësia e Shtetit Shqiptar, e shpallur në Vlorë, më 28 Nëntor 1912.
Të nxitur nga momentet historike, një grup intelektualësh e patriotësh, vendosën të krijonin një organizatë politike, e cila do ta organizonte popullin në luftë për çlirim kombëtar. Kështu më 1 maj 1918, intelektualë e patriotë të shquar, nën udhëheqjen e Hoxhë Kadriut (Kadri Lutfulla Prishtina 1978 - 1925), ilegalisht u grumbulluan në Shkodër dhe formuan Komitetin me emrin “MBROJTJA KOMBËTARE E KOSOVËS”. Në të vërtetë ky ishte vazhdim i “KOMITETIT TË FSHEHTË” krijuar gjithashtu në Shkodër nga Hoxhë Kadriu, më 1915.

Komiteti, edhe pse selinë e kishte në Shkodër, kudo, që nga jugu e deri në veri, i kishte degët dhe nëndegët e veta.
Në Këshillin Qëndror të KOMITETIT TË KOSOVËS bënin pjesë shtatë anëtarë, të cilët e zgjedhnin kryetarin, nënkryetarin. Sekretarin dhe arkëtarin. Kryetar ishte Kadri Prishtina, i cili në shenjë të erudicionit të tij quhej Hoxhë Kadriu, sekretar ishte Bedri Pejani, nënkryetar Hysni Curri. Të tjerët ishin anëtarë, por secili kryente detyra të caktuara. ( Shih Mr. Lush Culaj, Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës 1918-1924, Prishtinë, 1997, fq.29)
Në kohë të ndryshme si anëtarë të Komitetit punuan me vetëmohim luftëtarët e Lëvizjes Kombëtare Demokratike si: Hasan Prishtina, Bajram Curri, Sali Nivica, Hysni Curri, Bedri Peja (Pejani), Beshir (Beqir) Vokshi, Azem Galica, Avni Rrustemi, Elez Isufi, Aqif
Pasha, Sotir Peci, Ragip e Qerim Begolli, Sotir Kolea, Kel Marubi, etj. Që në fillim KOMITETI u përqëndrua në dy drejtime kryesore, në:
a) diplomaci dhe
b) organizimin e rezistencës së armatosur.

Përgjegjës kryesor për organizimin e rezistencës së armatosur u caktua Hysni Curri, ndërsa komandantë dhe udhëheqës të çetave (forcat e armatosura shqiptare quheshin “Komitë Shqiptare), u caktuan: Bajram Curri, Azem Galica, Beqir Vokshi, Elez Isufi, Bajram Daklani, Ajet Çaushi (Drevinja), Beqir Rexha, Sadik Rama, etj.
Sipas programit të Komitetit dhe udhëzimeve të Hoxhë Kadriut, krahas ndjekjes së ushtrisë austrohungareze, duhej vendosur edhe pushteti popullor shqiptar. Në çdo vend të çliruar duhej vendosur flamuri i Skënderbeut, flamuri kuqezi.

Kështu, në vjeshtën e vitit 1918, filloi lufta kundër austrohungarezëve. Azem Galica me çetat e veta e çliroi Drenicën, Istogun dhe marshoi drejt Pejës. Këtë qytet ende po e mbronin forca të mëdha austrohungareze, të komanduara nga Hasn Begu i Bosnjës. Sipas programit të Komitetit çdo pëllëmbë toke e çliruar vihej nën pushtetin popullor shqiptar. Kudo valonte flamuri shqiptar. Në Pejë arriti edhe Kostë Vojvoda me çetnikët e vet. Derisa kryengritësit po e mbanin të rrethuar Pejën, Azemi kishte shkuar në Shkup në emër të Komitetit, për t’u takuar me komandantin e forcave franceze. Azemi atij i tha se mbi 4000 ushtarë austrohungarezë janë të rrethuar në Pejë nga forcat kryengritëse. Ai iu drejtua Azemit:
- Ti a mund ta pushtosh Pejën?
Azemi duke u bazuar në moralin e lartë luftarak të shqiptarëve dhe në etjen e tyre për liri, ia ktheu:
- Unë në Pejë bëj çdo gjë.
Azemi u kthye në Pejë dhe urdhëroi fillimin e betejës. U zhvillua një luftë e rreptë dhe e përgjakshme, por qyteti u çlirua. Rreth 4000 ushtarët e zënë robër iu dorëzuan forcave franceze, ndërsa armatimi iu shpërnda çetave kryengritëse. Flamuri u vu në qendër të Pejës.


Historiografia borgjeze serbo-malazeze çlirimin e Pejës, më 12 tetor 1918, ia atribuon Kostë Peçancit, kurse Azem Bejtën dhe forcat shqiptare nuk i përmend fare. Se sa ka pasur mundësi ta çlirojë ai Pejën tregon fakti se pas çlirimit të qytetit kur është dashur të niset për në Mal të Zi e për të vazhduar drejt Shkodrës mezi i ka grumbulluar 60 njerëz.
Pasi u çelën rrugët, në Pejë hyri ushtria franceze e pas saj edhe forcat serbe, të cilat ishin nisur për ta pushtuar Shkodrën dhe ndoshta për ta rrezikuar edhe pavarësinë e shtetit shqiptar. Kostë Peçanci, që gjithmonë i kishte shfrytëzuar luftërat e Azemit, edhe kësaj radhe duke u mbështetur në forcat franceze dhe duke e gjetur ndonjë përkrahje të vogël të ca bejlerëve pejanë, e zbriti flamurin shqiptar dhe e ngriti flamurin serb. E kishte harruar marëveshjen e Varragës dhe “besën” që ia kishte dhënë Azemit, se do të luftojmë bashkë deri në çlirimin e vendit e pastaj secili popull do të jetojë i lirë në vendin e vet.
Kështu, Peja dhe viset e tjera që u çliruan nga okupatorët austrohungarezë (Mitrovica, Drenica e Kuqe, Istogu, etj.), menjëherë ranë nën kthetrat e një armiku edhe më të egër e më barbar, zullimet e të cilit ende i kishin të freskëta, ato të viteve 1912 - 1915. Kosta u bë kundërshtar i Azem Bejtës dhe e ftonte që t’i dorëzojë armët dhe të pranojë ndonjë gradë a post ushtarak. Azemi i tradhtuar nuk u demoralizua e as nuk u mashtrua pas ofiqeve e gradave të ofruara, por e vazhdoi luftën për liri e pavarësi kombëtare. Tradhtinë e Kostës e ka përshkruar edhe këngëtari popullor, ku pos tjerash thotë:


Azem Bejta fort po pisket
Kostë Vojvodës po m’i thërret
- N’kohë t’bugarit t’kam pshtue
Nja tri vjet ke nejt me mue
Cok anmikut s’asht kurrë m’i besue.