[uck_aksh]

bërër përpjekje për zhvillimin e kultit të perandorit. Pas kësaj sakrificat janë therë për Geniusin,
kurse therja është bërë përpara pikturave të perandorit. Jupiteri u shpall kryezoti i perandorisë,
kurse kryezotat e tjerë janë llogaritur të njëjtë me të. Po ashtu në këtë kohë në Romë kanë hyrë
edhe zotat lindorë, si Izisi, Serapisi, Adonisi etj.
Në vitin 160 para e.s. Izisi, i cili ishte i marrur nga Egjipti në kohën e Caligulas, është
pranuar si kult shtetëror, kurse në vitin 38 të e.s. për të është ndërtuar një tempull i veçantë.
Kombinimi i fesë së vjetër romake me fetë e huaja mistere, te romakët ka ringjallur
përmallimin e të kuptuarit dhe të shprehurit të problemeve të thella jetike.
3. Feja e vjetër teutone (fis i vjetër gjerman)
Literatura: H. von Glasenapp, Die Nichtchristlichen Religionen, Frankfurt am Main 1963, f.
122-130; H.J. Schoeps, Religionen, Gutersloh 1961, f. 118-130.
Teutonët janë një grup i një populli indoeuropian, të cilët në aspektin gjuhësor më afër janë me
keltët dhe italikët. Ende nuk është e qartë se emri i tyre rrjedh prej keltëve apo prej teutonëve
(gjermanëve). Kjo fjalë shihet në Posejdonjos, në vitin 80 para e.s. Teutonët janë përhapur prej
Skandinavisë Jugore dhe prej Gjermanisë Veriore. Ata kishin koncepte të ndryshme dhe nuk kanë
patur një fe të caktuar dhe të përbashkët. Ne këtu do të flasim për parimet e tyre të përbashkëta
dhe të përgjithshme.
Njoftimet më të vjetra për fenë teutone hasen te Cezari, Straboni, Tacutus, Ammianus,
Mercellinus, Jordanes dhe Prokop, të cilët janë shkrimtarë të periudhës së vjetër. Më vonë këta i
pasojnë aktivitetet e misionarëve krishterë, gjegjësisht lajmet për ligjet kundër traditave të idhujtarisë. Në lidhje me këtë çështje, shumica e teksteve runen (tekste të shkruara me shkrim të
vjetër teuton) dhe fjalët magjike zënë një vend të rëndësishëm.
Provat më të vjetra të besimit teuton janë ato të mbetura prej Periudhës së Gurit dhe Bronzit
në Suedi dhe në Norvegji, të cilat paraqiten nëpër vizatime të ndryshme nëpër shkëmbij. Traditat
e tyre për të vdekurit dhe për besimin në shpirtin mund të përcaktohen në bazë të disa
mundësive. Edhe pse burimet për madhështinë e teutonëve janë të pakta, në veprat me titull
“Edda” dhe “Sagas” gjenden dokumentacione me vlerë për teutonët e vjetër. Vetëm se, pyetja
se sa mitologjitë për zotin që shpjegohet nëpër disa tema, mund të jenë të vazhdueshme për të
gjitha hapësirat teutone, mbetet pa përgjigje. Megjithatë, përsëri burim kryesor për fenë teutone
është Edda.
a. Koncepti për gjithësinë
Gjithësia përbëhet prej nëntë botërave që janë: tre në nëntokë, tre në sipërfaqe dhe tre në
qiell. Në nëntokë janë: 1. Niflehim (vendi i mjegullës), ku zotëron të ftohtit dhe errësira e vdekjes;
2. Niflhel (vendi i zotit Hel), këtu banon zoti i nëntokës Heli. Ata që vdesin prej pleqërisë dhe
sëmundjes vijnë këtu; 3. Alfenheim i Zi, është vendbanimi i shkurtabiqëve zeshkanë. Në
sipërfaqe janë: 1. Midgard, bota e njerëzve të mesit; 2. Jotunheim, vendi i viganëve të pyllit; 3.
Vanenheim, vendi i caktuar i krijesave hyjnore. Kurse në qiell: 1. Muspelheim, është vend i “Viganëve të Zjarrit” kryetari i të cilëve është Surturi dhe të cilët lëshojnë flakë; 2. Alfenheimi Dritë,
është vendi i shpirtërave, që janë miq të dritës; 3. Asgard, është vendi i zotave. Zotat këtu
banojnë nëpër kështjellat e tyre. Kurse toka dhe qielli njëra me tjetrën lidhen me anë të urës të
quajtur Bifrost. 10
b. Zotat dhe kultet e tyre
Zotat më të rëndësishëm të teutonëve janë Frej, Ziu, Donar dhe Wodan. Tacitus këta i
konsideron të njëjtë me Marsin, Jupiterin dhe Mërkurin. Më i vjetri nga këta është Ziu (Tyr), Zoti i
Qiellit. Te saksonët e vjetër përmendet me emrin Saxnot. Ai është përfaqësuesi i jetës së
shenjtë dhe i jetës ligjore. Kurse te teutonët perëndimorë dhe ata veriorë është zot i luftës.
Donar, është zot i furtunës dhe i prodhimit, zoti më i dashur i fshatrave të Islandës. Po ashtu,
edhe normanët dhe vikingët e kanë zhvilluar kultin e tij. Kulti i tij edhe në periudhën e
Krishetrizmit ka jetuar një kohë të gjatë. Ky zot që cilësohet si mbrojtës i mitologjisë, i
adhuruesve të alkoolit dhe i gjarpërinjve Midgard, ka luajtur rolin edhe të mbrojtësit. Arma e
Donarit ishte çekani, kurse kali i tij ishte Sleipnir, me tetë këmbë dhe magjik, i cili atë e bartte në
ajër. Edhe dy korba që i bartte në shpinë, të cilët çdo gjë që shihnin gjatë fluturimit ia përshtatnin
atij dhe e lajmëronin atë.
Frej, ishte prej zotave gra dhe ishte hyjneshë e prodhimit dhe e dashurisë. Sidomos Nerthusi
me dy gjini dhe Frigg, që është nëna e zotave për ardhmërinë dhe gruaja e Odinit, luajnë rol të
rëndësishëm.
Feja teutone është besim në shumë zota. Vetëm se edhe besimi në një zot nuk është
harruar në asnjë rajon.