[hawk]

Sa per pakicen e kushtezuar, qe e shkreta sjell faqen tjeter sa here qe ofendohet:
shpjegues tjetër bëhet Fishta në një broshurë të nxjerrë në dritë pak kohë më parë, me titull Questione nazionale e questione catholica të komentuar në Gazetën Shqiptare nga Sh. Sinani. Dorëshkrimi në italisht i 1914-'24 është një relacion për Pontifikatin (traktat apo 'memorandum' siç e quan A. Xhiku) ‹‹për të bërë të njohur gjendjen demofetare në Shqipëri menjëherë pas formimit të shtetit shqiptar››, ku përveç njohjes së kësaj situate, derivat nga ‹‹pavarësia [një lloj tendence kombëtare, ndryshe nga dy besimet e tjera] e xhamisë së besimtarëve shqiptarë, e shpallur në vitin 1923›› do të jetë objektivi (i shpresuar) fishtian ‹‹rikrishtërim masiv të popullatës››, shkruan Sinani.

Më tej autori pohon se "Ai [Fishta] parasheh edhe riungjillizimin e boshnjakëve dhe nuk e përjashton një veprim katolik me karakter strategjik që përshkon gjithë Ballkanin" duke këshilluar kështu (Selinë e Shenjtë dhe jo vetëm atë) ‹‹si duhet të jetë veprimi katolik jo vetëm midis popullsive muslimane në Shqipëri e në Ballkan, por edhe midis të krishterëve të vijës së gabuar [ortodokse]›› që ta konsideronte "gjithë popullatën shqiptare si potencialisht të krishterë". Sinani në komentin e kësaj broshure të Fishtës nxjerr në pah identitetin fetar, primar për klerikun, i shprehur nga objektivi i tij për rikonvertim të shqiptarëve kundër pranimit të realitetit demofetare për hir të një populli multifetare.

Kombi këtu pranohet vetëm me kusht fetarizimin në një kah, atë për cilin Fishta punoi dhe jetoi. Nacionalizmi në të kundërt shkëputet nga ideja e popullit e varur nga feja apo Hyjnitë që nuk janë Atdheu/Kombi, për t'i shpallur këto të fundit si Hyjni, duke i veshur me doktrinë laike: feja është vetëm një element ashtu si gjuha, historia, traditat dhe kultura në përgjithësi, që formon ndjesinë e përbashkët të individëve. Nëse për Nacionalizmin Kombi/Atdheu janë objektivi primare, tek Fishta në këto hapësira vendoset feja (dhe vetëm e Fishtës) si qëllim për të cilin duhet punuar.