[Zero Cool]

me kaq. Ai e kishte synin mbi krahinat që
administroheshin nga funkcjonarët e
emnuem me dekret të Sulltanit. Sulmin e
parë Aliu e drejtoi kundër guvernatorit të
Beratit Ibrahim pashës, i cili kishte qën
rivali i rij ma i lumtun, tue marrë për grue
të bijën e Kurt Pashës. Hapi i parë i Vezirit
ta Janinës ishte me aneksue Konicën,
Pënnetin dhe Libohovën që mvareshin nga
Sanxhaku i Beratit. Ibrahim Pasha u orvat
me i marrë mrapa me forcë dhe, kur pa se
nuk ia dilte dot, pranoi që sherri të ndahej
me të mirë. Dy djemt e Ali pashës, Muhtar
dhe Veli, u martuen me dy vajzat e Ibrahim
Pashës dhe qytetet që ishin ba mollë e
grindjes iu dhanë të dy nuseve si pajë. Por
kjo kryshqi e pëlqyeshme nuk e shpëtoi
Vezirin e Beratit nga inati gjakpirës i Ali
Tepelenës. Ai filloi nji fushatë çpifjesh
ndën rrogoz për të tronditë nga mbrenda
pozitën e rivalit, të cilit kishte vendosë me
ia hangër kryet. Kur u bindë se propa-
ganda e tij rnashtruese kishte ba efektin e
duhun, Aliu okupoi Beratin pa ndeshë në
asnji rezistencë serjoze. Ibrahim Pasha iku
në Vlonë por edhe atje nuk gjeti shpëtim;
ma në fund u zue rob nga njerzit e Ali
pashës, i cili ngurroi me e mbytë mbas
mënyrës së zakonshme nga frika e
raprezaljeve* të qeveris së Stambollit.
Nji tjetër epizod i neveritshëm në
karrjerën e përgjakun të Ali Tepelenës asht
shfarosja e banorve të Kardhiqit. Ata
kishin zanë rob dhe kishin poshtnue
t'amën kur Aliu ishte fëmijë. Deri në
shtratin e vdekjes Hankua e kishte vue të
birin në be që të merrte hakën e turpnimit
që kishte pësue nga dora e Kardhiqiotve.
Aliu nuk e harroi kët porosi që pajtohej aq
mirë me natyrën e tij, e cila gjente nji
kënaqësi sadiste* në torturat dhe agonin e
viktimve. Me rastin e parë ma të volitshëm,
ai rrethoi Kardhiqin dhe, kur banorët
pranuen të dorzohen, muer gjashtëdhjet
vetë si peng dhe urdhnoi që të masakrohen
menjiherë. Mandej Aliu hyni në qytet në
krye të ushtëris dhe kërkoi që të gjith burrat
të shkonin me iu përulë. Gadi tetqind
burra të çarmatosun i shkuen përpara dhe
ofruen me e njoftë si sundimtar. Aliu vuni
maskën e bujaris dhe u tregue si nji babë
kundrejt fëmijve të pabindun, por të
penduem. Ai i quejh vllazën dhe djem të tij
dhe kërkoi me i pa nji nga nji. Tue pasë nji
aftësi të jashtzakonshme me mbajtë mënd
fytyra dhe fakte, ai njofti ata që i kishin
poshtnue nanën dhe kjo e bani me
shkumbëzue nga inati; plaga e vjetër e
sedrës së fyeme u çelë përsëri dhe Aliut iu
ba syni gjak nga pasjoni* i hakmarrjes. Kjo
sqenë barbarizmi dhe pabesije u zhvillue
në nji han të Kardhiqit. Aliu i verbuem nga
instikti* shtazarak u dha urdhën ushtarve
të rrethonin hanin dhe të thernin pa
mëshirë të tetqind burrat që i kishin besue
fjalës së tij. Por ushtarët e tij, si
muhamedanët vendas, ashtu edhe
katolikët prej Mirdite, refuzuen me shtie
kundër njerzve të çarmatosun. Ata i thanë,
tue tregue nji guxim dhe krenari të
admirueshme: "Na jemi në shërbimin
tand, o Vezir, dhe jemi gadi ta luftojmë
kudo që të na urdhnojsh. Jepu armë këtyne
burrave dhe na do t'i luftojmë. Jemi ushtarë
dhejo kasapë". Atëhere Aliu thirri Grekët
të primun nga njifarë Thanas Vaja, dhe ata
e kryen masakrimin barbar të tetqind
Kardhiqiotve.

Ali Pasha dhe Fuqit Evropjane

Kur lufta e Evropës kundër Napoleon
Bonapartit arriu kulmin, Ali tepelena,
Vezir i Janinës, ishte ba sundimtari i
pamvarun i Shqipnis deri tek Shkumbini,
ndërsa të bijtë Muhtar dhe Veli ishin
guvernatorë njani i Tërhallës dhe tjetri i
Lepantit.
Mbasi Aliu okuponte nji pozitë kyçe në
brigjet e detënve Adriatik dhe Jon, të dy
palët luftuese u munduen me e ba mik dhe
aleat. Aliu hyni në marrëdhanje direkte me
Napoleonin dhe me Anglezët, pa marrë
parasysh politikën zyrtare të qeveris së
Stambollit. Ai ndoqi me vendosmëri dhe
me sistem politikën e tij që synonte me
zgjanue si e si sundimin e tij dhe me shtue
pasunin. Kontaktin e parë Ali Pasha e bani
me Francezët më 1797. Mbas traktatit të
Campoformios flota e Napoleonit okupoi
ishujt e detit Jon, ashtu edhe skelat e
bregdetit: prevezë, Vonicë, Pargë dhe
Butrint, të cilat deri atëhere kishin qenë të
Venedikut. Aliu i dërgoi menjiherë nji letër
përgëzimi Napoleonit, e cila u botue nga
fletoret e Parizit. Guvernatori i Shtatë
Ishujve, gjeneral Chabot, e falenderoi
Vezirin e Janinës në emën të Gjeneral
Bonapartit. Letra u shoqnue me nji dërgim
armësh dhe municjoni ashtu edhe me
autorizimin që Aliu të kishte nji flotë të
vogël ndën komandën e tij, gja që
Venecjanët nuk e kishin lejue kurr, Aliu e
përdori kët flotë për të dërgue fuqi në
Himarë, të cilën e zaptoi mbasi masakroi
shumicën e banorve. Kjo mizori gjet
pëlqimin e qeveris së Stambollit, ose Portës
së Naltë, si i thojshin atëhere, dhe Aliu
muer si shpërblim titullin Asllan,
domethanë Luan.
Kur Napoleoni debarkoi në Egjypt dhe
marrëdhanjet e tij me Turqin u keqsuen,
Aliu sulmoi Prevezën dhe detyroi
gjeneralin Chabot të kapitulonte. Nji
numër i vogël Francezësh u zunë rob dhe
u dërguen në Stamboll me anë të tokës.
Porta e Madhe e aprovoi nxehtësisht kët
vepër të Aliut dhe e shpërbleu me titullin
Pasha me tre bishta. Admirali anglez
Nelson, flota e të cilit po manevronte në
detin Egje, dërgoi nji nga oficerët e tij për të
urue "Luanin e Janinës". Oficeri që kreu
kët misjon i tha Ali pashës se Admiralit i
vinte shum keq që nuk muejti me shkue vet
me përqafue heroin e Epirit.1
Puna në mes të Turqis dhe Francës u
ndreq pak kohë mbas debarkimit të
Napoleonit në Egjypt. Të dy shtetet lidhën
në mes të tyne nji aleancë që pat si rezultat
okupimin e Korfuzit nga ana e nji ushtërije
franko-turke. Ali Pasha u detyrue të linte
skelat bregdetare që kishte shtie në dorë
mbas mundjes së gjeneralit Chabot, tue
mbajtë vetëm Butrintin. Qeverija e
Stambollit deshi ta ngushëllonte për kët
humbje, tue i dhanë titullin Vali
(Guvemator i Përgjithshëm) i Rumelis, me
qendër në Manastir.
Mbas traktatit të Presburgut, Napoleoni
krijoi "Provincjet Iliriane" gjatë brigjeve
verilindore të Adriatikut, domethanë në
Dalmacin, Kroacin dhe Sllovenin e sotme,
dhe Ali pasha u kthye përsëri të bante
politikë me të. Nji agjent i vezirit, Italjani
Guerini, u nis nga Janina për në Tilsitt, ku
gjindej Napoleoni, me qëllim që me i
çkëputë ishullin e Korfuzit. Perandori i
Francezve e hudhi poshtë kët kërkesë, por i
dërgoi Vezirit nji misjon diplomatik të
kryesuem nga Pouqueville, mbasi
Francezët pushtuen Ishujt e Detit Jon. Nji
kontigjent trupash franceze debarkoi në
Pargë dhe ngriti flamurin perandorak.
Aliu buçiste nga inati, por nuk bani za.
Tinëz ai hyni në kontakt me skuadrën
detare britanike që ndodhej në Otranto.
Më 1809 Anglia nënshkroi paqen me
Turqin dhe Aliu vrapoi të dërgonte nji
përfaqsues në Londër për me i ofrue
bashkëpunimin e tij qeveris britanike me
qëllim që me dëbue Francezët nga të Shtatë
ishujt e detit Jon. Kabineti britanik pranoi
me e njoftë Ali Tepelenën si prijës të
pamvarun dhe me i dhanë lejë të pushtojë

1. Shif Remërand. - Ali de Tepeln f. 63.