Zbulohet njė fenomen i pazakontė nė bėrthamėn e Tokės
Nėn presion tė madh dhe nėn ndikimin e temperaturave jashtėzakonisht tė larta, njėri nga materialet kryesorė nė korėn e Tokės, tregoi ndryshime tė papara deri tani.
Oksidi i hekurit ishte nėn ndikimin e kushteve tė ngjashme me ato qė ndodhin nė brendinė e Tokės ku takohen dy shtresat mė tė thella tė saj. Nėn 1650 shkallė celsius dhe shtypjen 690,000 herė mė tė madh se shtypja atmosferike nė nivelin e detit, erdhi deri te ndryshimi nė vetinė e pėrēueshmėrisė sė elektricitetit.
Por, ajo qė ėshtė mbresėlėnėse, e qė ėshtė theksuar nė revistėn Physical Review Letter nga ana e ekipit i cili kishte kryer eksperimentin, ėshtė se pėrkundėr ndryshimit tė kėtillė tė vetisė sė metalit, nuk ka ardhur deri te ndryshimi i strukturės sė tė njėjtit. Kjo ėshtė e pazakontė, duke pasur parasysh se ndryshimet e kėtilla te materialet gati gjithmonė pėrcjellėn me ndryshimet e strukturės sė kėtyre materialeve.
Zbulimi i kėtillė mund tė jetė i rėndėsishėm pėr kuptimin mė rrėnjėsor tė ndikimit tė bėrthamės sė Tokės mbi fushėn magnetike e cila rrethon planetin tonė.
Ekipi i shkencėtarėve nga Carnegie Institution for Science nė Uashington pėrsėriti eksperimentin me tė njėjtin material por kėsaj here e kanė nėnshtruar ndaj temperaturės prej 2,200 shkallė celsius the shtypjen 1.4 milion herė mė tė madhe nga ajo atmosferike nė nivelin e detit, dhe kanė ardhur deri te zbulimet e jashtėzakonshme. Nė tė vėrtetė, ky metal, varėsisht nga temperatura dhe shtypja, mund tė jetė edhe izolatorė dhe pėrēues i elektricitetit dhe atė pa ndryshim tė formės.
Pėrndryshe, ky oksid i hekurit, sė bashku me magnezin pėrbėjnė pjesėn mė tė madhe tė shtresės sė brendshme tė Tokės qė pėrthekon bėrthamėn e saj, dhe pikėrisht pėr shkak tė kėsaj duke falėnderuar kėtė zbulim mund tė vij deri te zbulimet e reja pėr fushėn magnetike tė Tokės.