[Kosova19]

Poashtu, nuk pranohet transmentuesi të cilit i dihet identiteti, por nuk i dihet gjendja dhe karakteri, a është i mirë apo i keq, pozitiv apo negativ.Këtë e quajnë me karakteristika(gjendje) të pa njohur, apo të fshehtë.

b-Që të jetë i drejtë, dhe kuptimi i drejtësisë lidhet për fenë e transmentuesit, moralin dhe besnikërinë e tij për atë që e transmenton dhe e përcjell, ashtu që fjalët dhe veprat e tij të dëshmojnë se ai është njeri që e ka droe Allahun xh.sh., ka frikë prej llogarisë që do ta jep te Ai, nuk e lejon gënjeshtrën, shtimin e gjërave apo shtrembërimin e tyre.Ata kanë qenë shumë të kujdesshëm ashtu që e refuzonin hadithin për dyshimin ma të vogël që lindte në biografinë e përcjellësit.Ndërkaq, kur e kuptonin se ai ka gënjyer në ndonji fjalë të tij, e refuzonin transmentimin e tij dhe hadithin e tij e quanin të trilluar apo të shpifur, edhe nëse nuk ka gënjyer në transmentimin e hadithit, edhe përskaj asaj se e dinin se gënjeshtari mund ta thotë të vërtetën..Drejtësinë e kanë sqaruar me pastërtinë nga mëkati dhe gjërat jo të kulturshme.

Prej manifestimeve të drejtësisë është që mos të bëjë mëkate të mëdha, mos të bëjë në kontinuitet mëkate të vogla.Bile edhe ma tepër se kjo, ata krahas devotshmërisë e vunë kusht edhe largimin e tij nga gjërat e ulta të cilat i përbuzin njerëzit, fjala vjen si ngrënia në rrugë, apo ecja pa kapuç në kohën e tyre, etj.

Pra, nuk kanë mjaftuar që të largohet transmentuesi nga gjërat që i injoron feja, por këtyre ua shtuan edhe gjërat që nuk shihen nga njerëzit të hijshme, ashtu që të jetë i pranuar si njeri nga Allahu dhe nga njerëzit.

Nuk është në rregull të thuhet se disa njerëz mund të tregohen të drejtë dhe të kujdesshëm ndaj traditave, ndërkaq zemrat e tyre të jenë të shprazura, shpirti i prishur, dhe ai e thotë atë që nuk e vepron, e fsheh atë që nuk e shpreh, njejt sikur hipokritët të cilët tentojnë ta mashtrojnë Allahun dhe besimtarët.

Realiteti dëshmon se gënjeshtra patjetër të del në shesh dhe hipokrizia të zbulohet.Aliu, Allahu e nderoftë, thotë:Dredhitë e zemrës manifestohen në fytyrë dhe llapsuzet e gjuhës.

Poeti thotë:

Teshat e hipokrizisë janë të tejdukshme,

Nëse veshesh me to, dije se je i zhveshur.

c-Transmentuesi nuk konsiderohet i besueshëm dhe i pranuar, thjesht vetëm se është i drejtë dhe i devotshëm, por drejtësisë dhe besnikërisë duhet t’ua bashkangjet edhe precizitetin “dabt”.

Kjo, ngase transmentuesi mund të jetë në piedestalin më të lartë të devocionit, nënshtrimit dhe përkushtimit fetar, por mund mos jetë preciz në atë që e transmenton, ashtu që mund të gabojë shumë gjatë transmentimeve, apo mund të harroj dhe t’i ngatërrojë hadithet mes veti.

Për këtë, transmentuesi patjetër duhet të jetë preciz, qoftë në mbamendje, ashtu që të jetë i forte në memori, apo në shkrim, që të shkruaj drejt.

Hadithologët kanë vënë kush për hadithin e saktë që transmentuesi të jetë në shkallën më të lartë të precizitetit dhe përsosmërisë, ashtu që të ketë siguri në mbamendjen dhe transmentimet e tij.Këtë ata e identifikojnë perms krahasimit të vetë transmentimeve të tij njëri me tjetrin, dhe të transmentimeve të tij me transmentimet e dijetarëve tjerë të besueshëm.

Shpesh ndodh që një transmentues të jetë preciz në mbamendje dhe i saktë në transmentime, por me hyrjen e tij në moshë, dobësohet memoria dhe ka probleme në mbamendje.Hadithologët e shpallin transmentues të dobët me këtë rast, dhe thonë:Në fund të jetës së tij i ka ngatërruar gjërat, bile edhe transmentuesit tjerë që përcjellin prej tij, i kanë klasifikuar me shenja dhe dëshmi të ndryshme, dhe thonë:Kjo është transmentuar prej tij para se t’i ngatrrojë gjërat, për atë edhe pranohet, kjo është transmentuar pasi i ka ngatrruar gjërat, apo nuk dihet kur është transmentuar, për këtë edhe refuzohet.

d-Që hallkat e zinxhirit të jenë të lidhura dhe të harmonizuara prej fillimit të zinxhirit të transmentuesve e deri në fund të tij.Për këtë, nëse bie ndonji hallkë prej fillimit, mesit apo fundit të zinxhirit të transmentuesve, hadithi është i dobët-i pa pranuar, pa marrë parasyshë se transmentuesit e tij mund të jenë në shkalla të larta të drejtësisë dhe precizitetit.Bile, edhe kur janë në pyetje disa tabi’in të njohur dhe autoritete të pa kontestueshme në shkencë, si Hasen El-Basriju, Atau, Zuhriju dhe tjerë, nëse thonë:I dërguari i Allahut ka thenë, pa mos e përmendur sahabijun-shokun e Pejgamberit s.a.v.s. i cili e ka dëgjuar hadithin prej të dërguarit të Allahut drejpërdrejtë, nuk i pranohet hadithu, sepse ka mundësi ta ketë dëgjuar hadithin prej një tabi’iju tjetër, ndërkaq edhe ky i dyti mund ta ketë dëgjuar prej një tjetri, e kështu me rathë.Nëse nuk dihet ndërmjetësi, nuk pranohet hadithi.Këtë lloj hadithi i quajnë “mursel”, edhe pse disa juristë islamë, këtë lloj e pranojnë me kushte të veçanta.

Kjo konsiston në faktin që çdo transmentues duhet ta ketë marrë hadithin drejpërdrejtë nga transmentuesi i mëparshëm, pa ndërmjetës.Poashtu, transmentuesi nuk guxon ta fsheh ndërmjetësin në bazë të asaj se ndërmjetësi është i besueshëm për të, sepse mund që tjerët të kenë vërejtje për të, bile thjesht vetëm fshehja e ndërmjetësit ngjall dyshime në transmentuesin e fshehur.

Nëse mësohet se disa transmentues të drejtë dhe të pranuar në përgjithësi, disa here kanë fshehur disa ndërmjetës duke përdorur shprehje jo decide, si:”transmenton prej filanit”, këtë e kanë konsideruar mashtrim “tedlis”, për atë edhe prej haditheve të transmentuesit të këtillë e pranojnë vetëm atë transmentim ku thotë:Më ka rrëfyer filani, apo më ka lajmëruar filani, apo e kam dëgjuar filanin, etj.Këtë e kanë thenë për Muhamed ibn Is’hakun, autorin e njohur të jetëshkrimit pejgamberik.Ndërkaq, nëse transmentuesi thotë:përcjelli prej filanit, hadithi është i dobët, sepse shprehja “prej” flet se transmentimin mund ta ketë marrë jo drejpërdrejtë, sikur që flet se mund ta ketë marrë edhe drejpërdrejtë.Kurse dilemat e këtilla prej transmentuesit të këtillë, e dobësojnë hadithin.

e-Mos të jetë hadithi i llojit “shadh”.Me këtë nocion, aludohet në hadithin që e transmenton një përcjellës i besueshëm duke kundërshtuar ata që janë më të besueshëm se ai.Shembull për këtë është hadithi të cilin e transmenton një transmentues i besueshëm sipas një formulimi të caktuar, apo me pjesë të shtuara në tekst, por të njejtin e transmenton një transmentues tjetër ma i forte dhe më i besueshëm se ai me formulim tjetër dhe pa këtë pjesë të shtuar.

Poashtu, në këtë lloj bën pjesë edhe hadithi të cilin e transmenton një transmentues me një tekst, ndërkaq të njejtin, dy apo ma tepër transmentues tjerë, e përcjellin me tekst të ndryshëm.Në këtë rast, pranohet hadithi i atij që është ma i besueshëm dhe quhet “el-mahfudh”(i ruajtur), ndërkaq tjetri refuzohet dhe quhet “shadh”(devijuar), edhe pse transmentuesi i hadithit te ata është i besueshëm dhe i pranuar.

ë-Mos përmbajë hadithi ndonji mangësi që e dëmton hadithin, qoftë kjo mangësi në zinxhirin e transmentuesve apo në tekstin e tij.

Këto mangësi i njohin ekspertët e kësaj lëmie, të cilët janë të thelluar në hadithe dhe i njohin mire zinxhiret dhe tesktet e hadithit.Kjo, ngase hadithi mund të duket fillimisht se është i pranuar dhe nuk ka kurrnji pengesë, por kur e analizojnë ekspertët e mirëfilltë, gjejnë mangësi të cilat e diktojnë dobësimin e tij.Për këtë edhe u zhvillua disciplina shkencore e njohur “el-ilel”[44].

Nga ajo që u tha, shihet qartë se nuk ka vend për pohimet e disa anonimusave nga kjo shkencë se disa njerëz mund të shpikin zinxhire të sakta, bile shumë të sakta të cilëve zinxhire do t’u bashkangjet hadithe me të cilat do të lejojë dhe do të ndalojë gjëra, do të obligojë apo do të lirojë nga obligimi çka të dojë, dhe pastaj këto hadithe do t’ua ofrojë juristëve dhe hadithologëve, dhe ata do ta pranojnë pa problem.Këto janë fjalë të njeriut që është zhytur në paragjykime, bile në injorancë totale, sepse është injorantë, ndërkaq kujton se është i ditur.

Allahu e thotë të vërtetën, dhe Ai udhëzon në të vërtetën.

Prej arabishtes: Mr.Bashkim Aliu

[30] Shih demantin e përmendur në pjesën e parë të Fetva bashkëkohore me titull:Në mbrojtje të Sahihu-l-Buharit.

[31] Kaptina El-Enbija, 18.

[32] Revista “El-Musavvir”, 9-12-1983.Autor është Husejn Ahmed Emin.

[33] Hadithin e transmentojnë një numër i madh sahabesh prej të dërguarit të Allahut s.a.v.s.Për këtë, hadithologët janë unanim se hadithi është i gradës mutevatir.

[34] Shih:Es-Sujuti, Tedribu er-ravi fi sherhi tekribi En-Nevavi, vëll.II, f.386 dhe më pas.Verifikuar nga Abdu-l-Vehab Abdul-latif.Botimi i dytë, 1385h-1966, botuar nga:Matba’atu es-sea’de, Kajro.

[35] Konsulto për definicionin e sahabijut:El-Hatib El-Bagdadi, El-Kifaje fi ilmi er-rivaje, f.49-52, botim i Hajderabadit, dhe lloji i tredhjetë e nëntë në veprën e Ibn Salahut El-Mukaddime.

[36] Shih:Ajeti i 29 i kaptinës El-Fet’h, ajeti i 100 i kaptinës Et-Teube, ajetet 8 dhe 9 i kaptinës El-Hashër, ajetet 58 dhe 59 të kaptinës El-Haxh dhe ajeti 18 i kaptinës El-Fet’h.

[37] Në këtë kontekst, na mjafton hadithi i njohur:”Njerëzit ma të mirë janë ata që jetojnë në kohën time, pastaj ata që do të pasojnë, pastaj ata që do të pasojnë pas këtyre…”.Hadithin e transmenton Buhariu dhe Muslimi me formulime të përafërta prej Ibn Mes’udit dhe Imran ibn Husajnit, e transmenton Muslimi prej Aishes dhe Ebu Hurejres, poashtu hadithin e transmenton Tirmidhiju dhe Hakimi prej Imran ibn Husajnit dhe Taberaniju e Hakimi prej Xha’ëde ibn Hubejres.Për këtë, Sujutiju thotë:Hadithi i përgjason haditheve mutevatir.Shih:El-Munavi, Fejdu-l-Kadir, vëll.III, f.478-479.Botim i Daru-l-ma’ërife, Bejrut 1391h-1972.Poashtu shih:Sahihu-l-xhami’i-s-sagir ve zijadatuhu, vëll.III, hadithet nr.3283, 3287, 3289, 3290.Verifikues:Muhamed Nasiruddin Albani.

[38] Konsulto librat që janë shkruar në veçanti për sahabet, si:El-Istia’b e autorit Ibn Abdu-l-Berr(vdiq 463h), Usdu-l-gabe e Ibn Ethirit (vdiq 63h), El-Isabe e Ibn Haxherit (vdiq 852h), Tabekatu Ibn Sa’d (vdiq230h).Shih për drejtësinë e sahabeve:El-Hatib El-Bagdadi, El-Kifaje, f.46-49, poashtu shih librin bashkëkohor për cilësitë e tyre:Hajatu es-sahabe e autorit El-Kendehlevij, etj.

[39] Tabi’ij:është ai i cili ka marrë dituri prej sahabeve.Në këta aludon ajeti: '' dhe ata që i pasuan me mirësi '' (Teube 100).

[40] Transmentimin e përmend Muslimi në hyrje të Sahih-ut të tij dhe Tirmidhiju në veprën Ilelu-l-xhami’ë.

[41] Ibn Ebu Hatim Er-Razi, Kitabu-l-xherhi ve et-ta’ëdil, vëll.I, f.16.Botim i Hajderabadit 1371h-1952.

[42] Burimi i përmendur, f.15, dhe këtë e përmend me isnadin e tij prej Ibn Sirinit dhe tjerë.

[43] Po aty.

[44] Kosulto për këtë librin:I’lelu-l-hadith, e Dr.Humam Abdurrahim Seid, i cili në fakt është studim metodologjik në dritë të librit të Ibn Rexhebit “I’lelu et-Tirmidhij.Botues:Daru-l-a’devij, Amman.