Shiko Postimin Tek
Vjetėr 30-01-12, 02:12   #8
natyra
 
Anėtarėsuar: 19-01-08
Postime: 2,067
natyra e ka pezulluar reputacionin
Gabim Titulli: Kosova pranon tė mos quhet “republikė”

Sovraniteti i kontestuar
Transmetuar mė 29.01.2012 15:06

Heqja e emėrtimit Republikė, nė pėrfaqėsimin ndėrkombėtar tė Kosovės, ėshtė kontestim i shtetėsisė, kompromis dhe eventurė e pacipė me vullnetin politik tė popullatės shumicė shqiptare, tė cilėt jetojnė nė trojet e veta etnike e autoktone. Ēdo lėshim i mundshėm qe cenon autorėsinė e sovranitetit tė Kosovės, ėshtė sindromi i parė i “virusit” pėr rrėnimin e fleksibilitetit tė shtetėsisė. Shenjat e para tė “pazarit” me shtetin, tashmė janė dhėnė, se cili do tė jetė ēmimi i kėsaj gare, kjo varet nga kompromisi qė “patriotėt” tanė mund tė bėjnė pėr sovranitetin nė shkėmbim tė pushtetit. GJND-ja nuk e mbrojti shtetėsinė tonė, pėr ta dhėnė me koncesion institucionalistėt e retarduar...

Nga Ramiz Bojaj

Atė q 137 Kosova e fitoi nė betejėn ushtarake (NATO-UĒK) kundėr Serbisė ish-pushtuese, po e humbė nė tavolinėn e bisedimeve. Lėshimet, qe Republika e Kosovės po i bėnė Serbisė fqinje nė rrugėn e integrimeve evropiane, len pėrshtypjen e pafajėsisė sė shtetit serb, pėr luftėn dhe krimet e saja kundėr popullit tonė. Nė shumė raste, vet ndėrkombėtart, janė shumė mė tė zėshėm, (kundėr praktikės milosheviqiane tė politikėbėrjes se Serbisė), se sa vet politikanėt tanė, tė cilėt mė tė puqur me pushtetin, u bėnė tė “urtė” e tė “butė”. GJND-ja, BE-ja (Gjermania zyrtare, Franca, Anglia etj.) dhe mekanizmat tjerė ndėrkombėtarė, i treguan vendin e duhur qeverisė serbe pėr integrimet (kėrkesat pėr heqje dorė nga Kosova dhe shpartallimi i bandave kriminalo-politike tė Serbisė). Por, ndryshe nga kėto, qeveria jonė e paaftė pėr qeverisje fleksibile, me koncepte tė retarduara, po e kthen sovranitetin e shtetit nė shkallėn zero tė ekzistimit. Nė kėtė kontekst rrjedh edhe fillimi i dialogut pėr vizat (njė konferencė shtypi rreth dailogut pėr vizat) dhe rruga e integrimeve ndėrkombėtare, (pa shtrirjen e plotė tė shtetėsisė nė tėrė territorin e vendit), do tė qojė nė bisedime tė reja, Kosovė-Serbi, (pėr ēėshtje tė kontestuara, sigurisht edhe territoriale). Kjo do tė thotė futje e Kosovės nė garė me kėmbėn e thyer (pa autoritet unikat nė tėrė vendin), me qėllim tė pranimit tė kompromiseve tė reja nė dėm tė shtetit tonė.

Hapi parė i zhbėrjes sė sovranitetit

Kontestimi i sovranitetit tė Kosovės (heqja e emrit Republikė) nė pėrfaqėsimet rajonale, ėshtė hapi i parė i zhbėrjes sė autorėsisė sė sovranitetit tė shtetėsisė, i cili bartė rreziqe reale pėr krijimin e minishtetit etnik sllav brenda vendit tonė (nga autonomia nė veri si fazė e parė deri nė shkėputje si fazė e vonshme). Nė fakt kjo ėshtė zhbėrje dinake e shtetėsisė. Duket se pavarėsia e “mbikqyrur”, po e len edhe bishtin prapa, mgase pavarėsia e plotė e Kosovės( territori), as nuk u mbikqyr kurrė nga bashkėsia ndėrkombėtare (tri komunat veriore tė Kosovės), e duket se keto, nuk do tė mbikqyren denjėsisht as nga autoritetet vendore. Tė paktėn edhe pėr njė kohė relativisht tė gjatė. Kėtė po e ndihmojnė, aventurat politike qeverisėse, pa strategji tė qartė, pa veprime konkrete dhe paaftėsi pėr tė menaxhuar tėrėsinė territoriale. Referimi si ploblem politik nė veri (dhe jo si problem i zhbėrjes sė bandave), po qon nė hapjen e dialogut tė ri nė mes tė Kosovės, Brukselit e Serbisė, pėr arritjen e njė “ujdie qe do t’i kėnaqte tė gjithė”, me preteks tė “dhėnies” fund, problemit 13-vjeēar tė kėsaj pjese delikate tė territorit tonė. Nė fakt “marrėveshje” tė tilla do tė hapin probleme afatgjate nė mes tė dy shteteve Republikės sė Kosovės dhe Serbisė fqinje. Ēdo pėrulje e sovranitetit tė Kosovės, do ta bėnte shtetin tonė jo funksional (gjithmonė tė cėnueshėm nga fqinjėt), tė pa qėndrueshėm politikisht dhe tė atakuar ekonomikisht. Pra, ēdo tejkalim pėrtej Planit Ahtisari, nė veriun e vendit tonė, do tė thotė hapje “pazar” me autoritetin e shtetėsisė sė Kosovės, ose dhėnie me koncesion tė sovranitetit (ani pse nga qeveritarėt tanė quhen marrėveshje tė pėrkohshme). Duket tejet absurde koncepti i shefes sė ekipit negociator tė Kosovės,znj. Edita Tahiri, duke konfirmuar se Kosova ėshtė “pajtuar” qe tė prezantohet nė rajon pa fjalėn Republikė dhe me njė fusnotė. Sipas znj. Tahiri dhe kryeministrit tonė, Hashim Thaēi, njė kompromis i tillė nuk demton shtetėsinė e as sovranitetin e shtetit tė Kosovės, por, ky ėshtė vetėm njė “bisht” qe bėhet pėr “hatėr” tė Serbisė dhe atyre shteteve qė nuk e kanė njohur pavarėsinė e shtetit tonė. Por, nuk e kam tė qartė se ēfarė do tu thonė qeveritarėt tanė atyre shteteve qė na kanė njohur, si tė pavarur e sovran, me emėrtimin Republika e Kosovės!

Aventurat me shtetėsinė

Nėse realisht Kosova nuk humb asgjė nga sovraniteti (me fusnotėn nė bisht), atėherė pėrse nuk prezantohemi me variantin e parė, Republika e Kosovės. Zonja jonė e “madhe”, Edita Tahiri na del edhe e menēur kur thotė se ajo ka hedhur poshtė insistimin e palės serbe pėr pėrfaqėsim tė Kosovės, sipas Rezolutės 12 44. Kjo na jep tė kuptojmė se vetėm 1244 qenka e tejshkuar, ndėrsa pėrfaqėsimi i Kosovės, pa emrin Republikė qenka realitet! Kjo deshmon se proklamimi i gjertanishėm i znj. Tahiri se kjo pėrfaqėson dialogun teknik nė mes tė Kosovės dhe Serbisė, na del gėnjeshtėr e kulluar. Nėse dialog teknik ėshtė edhe heqja e emėrtimit tė Republikės, atėherė edhe dhėnia me koncesion e territoreve qenka problem teknik. Si zgjidhje tjetėr kompromisi, po kaq absurde, znj. Tahiri shtron idenė e re, qe si shėmbull precedent tė merret rasti i Maqedonisė me Greqinė (kontesti pėr emrin). Pothuajse, Maqedonia dhe Greqia, kanė bėrė “mrekulli” nė raport tė ndėrjellėt. Me kėtė hidhen poshtė tė gjitha teoritė qė e mbronin parimin e shtetit tonė, se Kosova ėshtė rast “sui generis”. Vet shtrimi i tezės sė problemit nė fjalė, ėshtė koncept tejet i turbullt, i palogjikshėm dhe i quditshėm, ngase Greqia e konteston vetėm emėrtimin Maqedoni, ndėrsa Serbia nuk e konteston emrin Kosovė, por e konteskton shtetėsinė, pavarėsinė dhe sovranitetin, me tendencė territoriale (bllokimi i rrugėve dhe menaxhimi i bandave nė veri nga Serbia). “Ne nuk pranojmė pėrfaqėsimin e Republikės sė Kosovės nė bashkėpunimet rajonale sipas rezolutes 12 44, sepse kjo ėshtė tashmė e tejkaluar – si nė kuptimin juridik, ashtu edhe nė atė politik. Ne mendojmė qė Kosova duhet tė pėrfaqėsohet si shtet ku mund tė ketė njė fusnotė tė modelit tė Maqedonisė”. Pėrse znj. Tahiti nuk merr ndonjė shembull mė tė mirė, psh. krijimin e raporteve tė Serbisė me Kroacinė, Slloveninė, ose me Maqedoninė a Malin e Zi. Realitete kėto, tė cilat i kontestonte nė fillim, por mė vonė i njohu shtėtėsinė. Kam vetėm njė sugjerim pėr znj. Tahiri: shteti bėhet pėr tu pėrfaqėsuar nė instanca ndėrkombėtare, e jo pėr ti hedhur valle a pėr ti kėnduar kėngė patriotike.

Mbyllja e pavarėsisė me bishtin prapa

Heqja e emėrtimit tė Republikės, shemb imazhin shtetėror tė Kosovės, dhe kthen nė pikėn zero, kredibilitetin e gjertanishėm si njė vend i pavarur, i qendrueshėm dhe funksional. Me njė fjalė Kosovės nuk i duhet kurrfarė pėrfaqėsimi nė nisma rajonale dhe ndėrkombėtare, nėse “detyrohet” tė heqė dorė nga Republika. Me la pėrshtypje, koncepti i ish-ministrit tė Punėve tė Jashtme, Skėnder Hysenit, duke shprehur drojėn se “Kosova do tė shndėrrohet nė njė Palestinė tė dytė, nėse pala vendėse pranon tė hyjė nė koncesione pėr shtetėsinė e saj. Fusnota, betonon njohjet e mėtejme tė shtetit tė Kosovės. Bota do tė mėsohet me Kosovėn si njė shtet qė ka status gjysmak. Prandaj, Kosova nuk guxon tė pranojė asnjė zgjidhje gjysmake”. Pėrpos qeverisė sonė, tė gjitha institutet, OJQ-tė, etj., shprehin dronė e tyre pėr heqjen e emėrtimit Republikė, nė pėrfaqėsimin ndėrkombėtar tė Kosovės. Njėherėsh ky koncept ėshtė vlerėsuar si lojė me shtetėsinė dhe sovranitetin e Kosovės. Deputeti i VV, Visar Ymeri, thekson se ky veprim ėshtė kontestim i Republikės sė Kosovės. “Natyrisht qė ėshtė kthim prapa dhe e konteston Republikėn. Republikė duhet tė jesh ndaj secilit dhe ēdo gjėje. Nėse je, je, po nėse nuk je, nuk je. Nuk ka gjysmė Republikė, apo gjysmė pavarėsi. Nuk ka pavarėsi tė shpallur tash e tė realizuar nė tė ardhmen”. Veprimet kryeneqe dhe pa koncepte tė qarta tė QK-sė, po dėmtojnė tej mase profilin shtetėror tė Kosovės. Kėtė bindje e forcon edhe z. Behlul Beqaj, kur thotė se kompromiset e kryeministrit Thaēi, po rrezikojnė interesat tona kombėtare e shtetėrore. “Kryeministri Thaqi, me veprimet e tija, qe njė kohė tė gjatė ėshtė nė kundėrshtim me vetė kushtetutėn, dhe shkon nė vazhdėn e rrezikimit tė interesave kombėtare e shtetėrore”. Por, pėr kryeministrin tonė, Hashim Thaqi, heqja e emrit Republikė nė pėrfaqėsimin ndėrkombėtar tė Kosovės, pėrsėri mbetet prezantim “dinjitoz” i shtetit tonė, respektim tė autoritetit shtetėror dhe vet Kushtetutės. “Marrėveshja nėnkupton respektimin e plotė tė sovranitetit, integritetit territorial, tė Kushtetutės dhe ligjeve tė Kosovės”. Duket se kryeministrin tonė e impresionon mbyllja e mbikqyrjes sė pavarėsisė nga ndėrkombėtarėt, por jo edhe izolimi i Kosovės (regjimi i vizave pėr kosovarėt), as cenimi i shtetėsisė e as referendumi serb pėr pavarėsinė pjesės veriore tė vendit tonė. “Viti 2012 do tė jetė viti i Kosovės evropiane, viti i pėrmbylljes sė pavarėsisė sė mbikėqyrur, viti i fillimit tė funksionimit real tė pavarėsisė sė plotė tė shtetit tė Kosovės”. Mbyllja e pavarėsisė me bishtin prapa! Qeveria e Kosovės duhet tė bėjė gjithēka pėr tė pamundėsuar mbajtjen e zgjedhjeve lokale tė Serbisė nė territorin e vendit. Ndryshe, zgjedhjet serbe janė provokim i rėndė, me pasoja tejet tė rrezikshme pėr institucionet tona dhe atentat politik kundėr shtetit tė Kosovės. Shtetit tė Kosovės, i duhet angazhim imediat dhe strategji e kthjellėt pėr mbrojtjen e asaj qe e kemi arritur gjer mė sot (sovranitetin dhe shtetėsinė), pėr tė vazhduar rrugėn e integrimeve evropiane e Euro-atlantike. Nė tė kundėrtėn, Kosova mund tė rreshqasė nė kthim nė shkallėn zero tė eksistencės sė shtetėsisė sė saj, nė kontekst tė tė cilit mund tė hapen teori tė reja tė ndarjes sė Kosovės, nėse jo nė formėn juridike, nė atė faktike gjithsesi. Paaftėsitė pėr politikėbėrje fleksibile, nuk mund tė justifikojnė hedhjen e fajit tek ndėrkombėtaret, sepse sa mė shumė qe jemi sovran aq mė shumė jemi edhe pėrgjegjės pėr shtetin dhe sovranitetin. Heqja e emėrtimit Republikė, nė pėrfaqėsimin ndėrkombėtar tė Kosovės, ėshtė kontestim i shtetėsisė, kompromis dhe eventurė e pacipė me vullnetin politik tė popullatės shumicė shqiptare, tė cilėt jetojnė nė trojet e veta etnike e autoktone. Ēdo lėshim i mundshėm qe cenon autorėsinė e sovranitetit tė Kosovės, ėshtė sindromi i parė i “virusit” pėr rrėnimin e fleksibilitetit tė shtetėsisė. Shenjat e para tė “pazarit” me shtetin, tashmė janė dhėnė, se cili do tė jetė ēmimi i kėsaj gare, kjo varet nga komprimisi qe “patriotėt” tanė mund tė bėjnė pėr sovranitetin nė shkėmbim tė pushtetit. GJND-ja nuk e mbrojti shtetėsinė tonė, pėr ta dhėnė me koncesion institucionalistėt e retarduar. Se ku do ta ndalin degjenerimin e shtetėsisė pinjollėt e papėrgjegjshėm, njė Zot e di?!

*Autori ėshtė publicist dhe drejtor pėr marrėdhėniet me publikun nė Institutin pėr Hulumtime dhe Analiza tė Politikave Ekonomike.
natyra Nuk ėshtė nė linjė   Pėrgjigju Me Kuotė