[Albanam]

Ishte një ditë e zakonshme marsi. Viti i largët 1990. Dita e parë e stinës së pranverës, edhe pse kjo stinë e vitit kaherë sikur kishte humbur shkëlqimin e saj të vërtetë në Kosovë.
Po afrohej fundi i javës, kurse unë me padurim prisja që sa më shpejt të përfundoj ushtrimet dhe ligjëratat e asaj dite dhe të kthehem në gjirin familjar, për të pushuar pak nga lodhjet që di nganjëherë t’i bëjë ai orar i stërngarkuar i Fakultetit të Mjekësisë.
As që më kishte shkuar mendja se kjo ditë marsi do të ishte një ditë që do të më mbetet në kujtesë për tërë jetën, së paku jo e ndërlidhur me një ngjarje të tillë për të cilën po shkruaj.
Koncentrimin ushtrimeve që kishim nga lënda e sëmundjeve interne e prishi një zhurmë e parëndomtë e automjeteve dhe piskamë e njerëzve jashtë ndërtesës së spitalit. Dhe përderisa akoma nuk kishim të qartë se çfarë në realitet po ndodhë, hyrja e vrullshme në klasë e një motre të shastrisur medicinale e ngriu gjakun në damarët tanë: “Zotëri Profesor, studentë, më falni por poshtë është rrëmujë e vërtetë, shumë pacientë ia kanë mësyer spitalit, nuk di se çfarë po ndodhë, dëgjohet zhurmë e piskamë! Ndihmoni ju lutem!” Pa diskutuar dhe pa zgjatur shumë u vërsulem shkallëve teposhtë për të parë se për çka është fjala. Atje, në hyrje të spitalit, tollovi e vërtetë: njerëzit bartin në krahët e tyre vajza të reja e djem të rinj, kurse veturat me sirena të lëshuara nuk zgjedhin rrugën për të arritur sa më shpejt deri te spitali. Të sëmuarit lëshonin zëra lemeritës, kurse simptomet dominuese ishin shtangimet, vështirësitë në frymëmarrje, të qajturit dënesës i përcjellur me skuqje dhe djegije të syve, alivanosje.
“Të gjithë këta janë nxënës të shkollave të mesme. Gjatë procesit mësimor nëpër shkolla janë hedhur gazra të dyshimtë. Fëmijët janë helmuar!”, ishin fjalët e vetme që kishin mundësi të thonë ata që me shumë vështirësi kishin sjellur këta të rinj e të reja të pafat para dyerve të spitalit.
U mobilizua atë ditë pothuasje i tërë personeli i fakultetit të mjekësisë, kurse studentëve të këtij fakulteti pa planifikuar dhe padashje iu mundësua një kalitje profesionale në një gjendje kaq të rëndë.
Në gjendje të tillë morbide nuk ishte vetëm Prishtina, por të sëmurë të panumërt vinin edhe nga qytetet tjera të Kosovës. Në valën e tërë atij kaosi dhe aktiviteti për ndihmë urgjente, një taksi vozitës privat më një zë gjysmë të shterrur na informoi për shumë nxënës e qytetarë tjerë që kishin nevojë për ndihmë në qytetin e Ferizajt. Pa menduar shumë, bashkë me dy kolegët tjerë u futëm në veturën e tij dhe ia mësyem këtij qyteti. Edhe pse shumë shpesh kam kaluar rrugën Prishtinë - Ferizaj, si asnjëherë më parë kjo rrugë m’u duk e gjatë dhe e paarritshme. Dhe vërtet doli e paarritshme për qëllimin për të cilin ishim nisur! Nuk arritëm t’u ndihmojmë të helmuarve nga Ferizaj, nga shkaku se në hyrje të qytetit, te Qendra Policore e Sigurimit, na ndaloi policia e pozicionuar serbe dhe na prangosi me pretekstin se ishim duke prishur rendin dhe qetësinë dhe ishim duke përhapur dezinformata mbi helmimet e nxënësve shqiptarë! Manteli i bardhë ishte kartela jonë identifikuese. Arma dhe mjeti ynë dezinformues!
Pasuan bisedat informative të shoqëruara me sharje dhe ofendime, kurse aty - këtu edhe me grushtime, shqelmime dhe goditje kërbaçi. Punë serbësh! Pastaj na futën të treve në një qeli betoni që nuk kishte më tepër se katër metra katrorë. Mbi 20 orë pa gjumë, pa bukë, pa ujë, pa mundësinë e kryerjes së nevojave fiziologjike… Por nuk ishte kjo asgjë, vërtetë asgjë krahas dhembjes shpirtërore që ndjenim që nuk arritëm të bëjmë më tepër për fëmijët e helmuar. Kurse edhe më tragjik dhe prekës ishte fakti se nxënës dhe qytetarë të helmuar kishte sjellur policia serbe edhe në Qendrën e Sigurimit! Jo për t’ju ndihmuar, por për të zbuluar dhe vërtetuar “mashtrimin” dhe “aktrimin” që bënin këta njerëz të pafat që kinse simulonin helmim! Në vend se të dërgohen në spital për t’ju dhënë ndihmë, ata ishin sjellur në polici për biseda informative. Burgosja jonë në krahasim me atë të nxënësve dhe qytetarëve të helmuar ishte asgjë!
Të nesërmen na dërguan në Gjykatën komunale për kundërvajtje në Ferizaj, me akuzat e sipërpërmendura të prishjes së rendit dhe paraqitjes së dezinformatave. Fati ynë në gjithë këtë fatkeqësi ishte se atë kohë akoma nuk ishin larguar nga puna të gjithë shqiptarët me gjak shqiptari, kështuqë gjykatësi I. H. vendosi për lirimin tonë nga aktpadia që kishte ngritur policia serbe…
Ishte ky marsi i vitit 1990, kur në kuzhinat nacionalshoveniste serbe ishte përgatitur ky plan morbid për helmimin e disa mijëra nxënësve dhe qytetarëve shqiptarë.
Sot kur po shkruaj këtë tekst, 14 vjet më vonë, një ndjenjë e dyfishtë ka kapluar qenien time: ndjenja e dhembjes dhe mërzisë për gjithë atë tmerr që përjetoi popullata kosovare ato ditë marsi, por edhe ndjenja e dinjitetit dhe krenarisë se pata rastin dhe mundësinë të bëj sado pak për vëllëzërit e mi dhe motrat e mia që kishin nevojë për ndihmë mjekësore.
Por, poashtu sot, 14 vjet më vonë, disi kam përshtypjen se sikur kjo ngjarje është zbehur dhe shmangur nga vetëdija jonë kolektive, se e ka mbuluar një pluhur mashtrues i harresës, sikur edhe shumë katrahura tjera që kemi përjetuar nga pushteti fashizoid serb për disa dekada me radhë. Kurse kjo nuk guxon të ndodhë, ngase mendoj se kjo ngjarje megjithatë paraqet një pjesë të rëndësishme të historisë sonë më të re, ajo simbolizon në mënyrë të denjë qëndrueshmërinë dhe sakrificën tonë para tentimit makabër për shfarosjen kolektive të qenies sonë, paraqet një tullë të rëndësishme në kalanë e quajtur LIRI.


P.S. Dje rastisi puna që ta vizitoj Prishtinën. Ia hodha një sy fakultetit ku studjova plot 5 vjet. Gjëja e parë që mu kujtua nga jeta studentore ishte ngjarja që përshkrova më lartë. Sa për inspirim.