[Psikologu]

PJESA E DYTË
HYRJE
Zakonet shoqërore të Hixhazit
Fatimeja është bija e katërt dhe më e reja e Pejgamberit të Islamit. Ajo është bija më e re e familjes nga e cila nuk ka djem që mbijetuan. Ajo u lind në shoqërinë në të cilën edhe babai edhe familja birit i kushtojnë rëndësi të veçantë.
Rregullimi shoqëror arab kapërceu periudhën e maternitetit shekuj të tërë para Islamit. Gjatë periudhës së injorancës, që i parapriu misionit Të të Dërguarit, në botën arabe u themelua patriarkati. Zota të tyre u bënë meshkujt, ndërsa idhujt e tyre, engjëjt ishin gra (që d.t.th. bijat e Zotit të madh). Me fiset kanë administruar "mjekrat e bardha", ndërkaq familjet i kanë udhëhequr gjyshërit. Parimisht, religjioni i tyre ka qenë lloj i adhurimit të të parëve.
Ata mbaheshin për besimet dhe traditat të cilat i kishin të parët e tyre.
Ishte në kundërshtim me besimin e stërgjyshërve që të dërguarit e mëdhenj, të përmendur në Kur’an, të rebelohen.
Të ballafaquar me kundërshtimin e besimeve dhe miteve stërgjyshore, të paraqitura në kohën e të parëve më të vjetër, fiset u ngritën në mbrojtjen e traditës së gjinisë mashkullore.
Ishte ky një lloj i adhurimit të trashëguar, imitues, i bazuar në parimet e adhurimit të të parëve.
Të dërguarit sjellin mesazhin revolucionar. Bëjnë përpjekje që ta zgjojnë mendimin i cili bazohet në parimin e adhurimit të Zotit. Veç kësaj, jeta e vështirë e fiseve të shkretëtirës së thatë është e përmbushur me armiqësinë ndërmjet fiseve, kështu që parimet themelore të jetës janë "mbroju dhe sulmo" dhe "realizoi premtimet tuaja". Në këtë shoqëri, biri ka rol të veçantë të bazuar në "dobitë dhe nevojat" e bazamenteve sociale dhe ushtarake të shoqërisë.
Në pajtim me sentencën universale të sociologjisë, kufizimi është zëvendësuar me vlerën, të jesh biri i dikujt, është vetvetiu vlera më e lartë. Kjo nënkupton trupëzimin e virtyteve, vlerave të rëndësishme shoqërore dhe etike si dhe trupëzimin e dinjitetit njerëzor. Për këtë arsye, është degraduese të jesh femër, apo të kesh vajzë. Butësia e saj është zëvendësuar me nocionin "të jesh i dobët". Kjo "të jesh i dobët" e saj, e shtyn nga robëria, ndërkaq robëria ndikon që vlerat e saj njerëzore të zvogëlohen.
Ajo bëhet qenie që është rob i mashkullit, trupi i babait të saj, lodër për kënaqjen e nevojave seksuale të meshkujve, "dhi" ose robëreshë në shtëpinë e bashkëshortit të saj.
Tekembrëmja, kjo krijesë përherë ofendon ndjenjën e krenarisë së mashkullit, sepse ajo është forma më e lartë e turpit dhe amoralitetit. Për hir të përmirësimit të shoqërisë dhe lirimit të mendimeve, është shumë më mirë që të mbytet në foshnjëri, që nderi i baballarëve, vëllezërve dhe nderi i të parëve, nderi i të gjithë meshkujve që janë të lidhur me të, të mos përlyhet dhe nëpërkëmbet. Ashtu siç na thotë Firdusi, poeti i madh iranian, në Shahname:
"Më mirë do të ishte që gratë dhe kuçedrat të varrosen në tokë. Bota do të jetë më e mirë në qoftë se lirohet nga prania e tyre". Një poet arab na thotë: "Në qoftë se babai ka bijën dhe dëshiron të mendojë për tre dhëndurë të ndryshëm: i pari, shtëpia që do ta fshehë; i dyti, bashkëshorti i cili do ta mbajë; dhe i treti, varri i cili do ta mbulojë. Dhëndri i tretë, varri, është më i miri!"
Shprehja që ka të bëjë me varrin, si dhëndër më i mirë ekzistonte në fjalorin e njerëzve më të pasur dhe më të nderuar. Të gjithë indigjenët dhe baballarët e nderuar, të cilët janë të lidhur për familjen dhe asaj i kushtojnë rëndësi të madhe, si dhe u kushtojnë rëndësi etërve dhe të parëve mashkullorë, të gjithë ata që kuptojnë idealet e emrit dhe nderit, janë të gatshëm dhe jetojnë në pritje të vdekjes, kështu që mund të kërkojnë dorën e motrave dhe bijave të tyre për shkak të bashkëshortësisë. Nusja dhe dhëndri i tmerrshëm bashkohen ose nëpërmjet duarve të veta, ose për nusen zgjedhet dhëndri më i mirë i mundshëm. Poeti përkujton bijën e vet për dhëndrin më të dashur: "Varri është dhëndri më i dashur".
Ai është poeti i njëjtë i cili thotë se është më mirë që gratë dhe kuçedrat të mbulohen me dhe, sepse kjo është mënyrë e ndryshimit "Mbulimi i vajzave me dhe është mënyrë e ruajtjes së nderit". Kjo është arsyeja për të cilën Kur’ani, me fjalët më të rrepta, tërheq vërejtjen për rrezikun nga ky "nder më i madh" i tmerrshëm, dhe thotë:
"Fshihet nga njerëzit për shkak të fatkeqësisë e cila i është lajmëruar: a thua kështu i përbuzur ta mbajë, apo ta fusë në tokë? Sa në mënyrë të shëmtuar ata gjykojnë!" (en-Nahl:59).
Pika e ndjeshme të cilën shkrimtari bashkëkohor islam e zbuloi në Kur’an, është se tragjedia rrënjë më të rëndësishme ka atë ekonomiken, krahas frikës shoqërore nga varfëria që mbretëronte në periudhën e injorancës arabe. Besimi themelor të cilin shumica e sociologëve të sotëm e pranojnë dhe e konfirmojnë është shpirtmadhësia e atërisë ndaj birit, ndërsa turpi dhe ultësia në atërinë ndaj bijës. Ky besim i themeluar në etikë dhe shpirtëroren, kjo ndjenjë dhe sensitivitet, burojnë nga trajtesat për vlerat shpirtërore të nderit, integritetit, dinjitetit, respektit dhe nderit të mashkullit dhe femrës ose birit apo bijës. Vogëlushet janë varrosur të gjalla nga frika se do të mund të sillnin turpin në të ardhmen me martesën me dhëndrin e papërshtatshëm, me rënien në duart e armikut gjatë kohës së luftës dhe me shndërrimin e tyre në robëresha në vende të huaja. Të gjitha këto janë shfaqje të dorës së dytë, ose, siç thonë ata, ato janë fakte të dukshme të cilat dalin nga realiteti i ndryshuar, i cili ka përfituar trajtë të re. Mirëpo, prapëseprapë, shkaku themelor është i natyrës ekonomike.
Siç thamë më parë, në sistemin fisnor, njerëzit janë të ballafaquar me vështirësitë e jetës dhe të prodhimtarisë (veçan në shkretëtirat e Arabisë) dhe me marrëdhëniet përherë problematike ndërmjet fiseve. Në jetën e këtillë është e domosdoshme përkrahja e fuqishme. Automatikisht biri bëhet faktori i rëndësishëm në mjedisin ekonomik dhe shoqëror, si dhe faktori i rëndësishëm i mbrojtjes së familjes dhe fisit të tij. Ai është element i domosdoshëm social i familjes dhe fisit. Biri sjell bukën, ndërkaq bija e han. Është e natyrshme që dallimet gjinore shkaktojnë dallimet klasore. Mashkulli bën pjesë në klasën e atyre që posedojnë dhe sundojnë, ndërkaq gratë në klasën të cilën e posedojnë dhe e udhëheqin meshkujt.
Raporti ndërmjet burrave dhe grave, është sikur raporti ndërmjet pronarit të madh dhe fshatarit. Mashkulli dhe femra, si tërësi ekonomike, kanë vlera të ndryshme njerëzore dhe shoqërore.
Si çifligar bujqësor ai është bartës i lidhjes së gjakut, i fisnikërisë së trashëguar të familjes së vet, si dhe bartës i vlerave etike të mirëfillta, i dëlirësisë dhe shpirtmadhësisë së madhe, por është e vërtetë se në lidhje me gruan dhe katundarin është krejtësisht tjetërfare.
Varfëria bart me vete çdo gjë që përfiton njeriu apo që mund ta përfitojë, në të katër anët. Prandaj ajo mund të bëhet shkaktare e humbjes së vetërespektit të familjes. Përherë ekziston mundësia se bija mund ta turpërojë familjen duke u martuar me dikë i cili nuk ka pozitë të njëjtë si ajo familje. Sipas mendimit tim, kjo frikë, e cila është një dukuri etike, kryesisht ka të bëjë me faktorin ekonomik, me fjalë të tjera, me ruajtjen e pasurisë së tokës dhe sigurimin e centralizimit të pasurisë për gjeneratat e ardhshme të asaj familjeje.
Në shoqëritë patriarkale, kur vdes babai, djali më i madh trashëgon çdo gjë, jo vetëm tokën por edhe gratë e babait, duke e inkuadruar këtu edhe vetë nënën e tij!
Për shkak të kësaj arsyeje të veçantë, vajzat nuk kanë qenë trashëgimtare me qëllim që të mos ndahej pasuria e babait dhe të mos përcillej në familje të tjera nëpërmjet martesës së saj. Kjo është arsyeja që në familjet tona shumë të vjetra është ende shumë i fortë theksimi i martesës së vajzave në suazat e vetë familjes. Ato premtojnë vajzën e dajës për djalin e dajës "në qiell", në mënyrë që vajza e dajës të mos nxjerrë trashëgiminë e saj jasht familjes, gjë e cila do të ndodhte po të martohej me një të huaj në këshillin e qytetit.
Kjo është arsyeja që historianët e vjetër dhe dijetarët modernë, të cilët shkruajnë historinë e besimit, kanë shpjegime të ndryshme për varrosjen e fëmijëve të gjallë femërore në periudhën e injorancës. Duke u nisur nga frika nga turpi, amoraliteti, përbuzja dhe paragjykimet, ose nga frika e martesës me njeri të papërshtatshëm, apo nga talljet dhe përqeshjet, siç thonë disa dijetarë, në religjionet primitive, vogëlushet u janë ofruar si viktima zotave të ndryshëm. Megjithatë, Kur’ani në mënyrë më të rreptë dhe më të qartë thotë se ajo ka qenë frika nga varfëria. Me fjalë të tjera, arsye ka qenë faktori ekonomik.
Shpjegimet tjera janë vetëm fjalë të kota.
Sipas mendimit tim, interpretimi dhe shpjegimi, qartë nuk bëhen vetëm për shkak të shpjegimit shkencor të arsyes për vrasjet e këtilla, por ato bëhen me qëllim që t’i turpërojnë dhe degradojnë njerëzit që flasin për përgjegjësitë etike, morale dhe fisnikëruese të cilat fiset i kishin lidhur me varrosjen e foshnjave vajza të posalindura.
Veprimi i tyre i vrazhdë jonjerëzor buronte nga niveli i tyre i ulët njerëzor, nga bastardimi, frika nga varfëria dhe dashuria ndaj pasurisë. Ky ka qenë rezultati i drejtpëdrejtë i frikës dhe pafuqisë së tyre, ky ka qenë lëshimi i perdes së mashtrimit për shkak të fshehjes së veprimit të tyre, në tentimet që gjithë këtë ta shpjegojnë me fjalë të fisnikërisë, nderit, integritetit, dëlirësisë dhe të respektit.
Kur’ani thekson:
"... që fëmijët tuaj, për shkak të varfërisë të mos i mbytni. Ne edhe juve edhe ata ju ushqejmë" (el-En'âm:151).
Kjo shpjegon shkakun kryesor të tragjedisë. I zgjon njerëzit. E dyta, përgënjeshtron shpjegimet e rrejshme etike dhe humane. Në mënyrë momentale dhe të hapur thotë se praktika nuk është as etike e as fisnike,por aq më parë ajo është qind për qind ekonomike.Buron nga makutëria dhe pasuria, nga dobësia dhe frika.
Para kësaj, opinioni nuk ka qenë i njohur me ndijimet e tyre të vërteta. Ndryshe nga klasa e eksploatuar, shumica e njerëzve kanë besuar se kjo është reaksioni i vetëdijes publike. Kanë besuar se kjo dëshmon shpirtin e guximshëm dhe se ka mbrojtur nderin familjar. Shoqëria fisnore arabe ia jepte gjithë vlerën njerëzore birit, ndërkaq për bijën konsiderohej se asaj i mungon çdo dëlirësi dhe autenticiteti njerëzor.
Mashkulli nuk është i aftë vetëm të krijojë mjete për jetën e vet, po gjithashtu ai është ndihmë e babait, mbrojtës i familjes, hero familjar dhe fisnor, si dhe krenari e gjinisë së tij, bartës i vlershmërisë së trashëgimisë së tij, vazhduesi i ekzistencës shoqërore, shpirti i familjes së tij, pronari i emrit, rojtar i institucioneve dhe fiseve i cili ndezë kandilin familjar pas vdekjes së babait të tij. Bija është element brenda familjes, pjesa e gjallë e orendive shtëpiake. Pas martesës, personaliteti i saj tretet në shtëpinë e të huajit. Bëhet pjesë e orendive në një shtëpi tjetër, në të cilën nuk mund të mbajë madje as mbiemrin e saj. Fëmijët e saj i takojnë njeriut të huaj. Ata mbajnë emrin e tij dhe janë trashëgues të trashëgimisë e cila po ashtu është e huaj për nënën e tyre.
Mashkulli disponon me fuqi materiale dhe kapital ekonomik, ai i ndihmon shoqërisë dhe sistemit patriarkal. Ai zbukuron jetën, ai ka autoritet, famë, vlerë dhe kredibilitet shpirtëror.
Ai mbështet autenticitetin e familjes. Ai është që ofron sigurinë dhe mjetet për jetesë, dhe i cili është autoriteti i ardhshëm i asaj familjeje. Ndërkaq, vajza, asgjë. Ajo në përgjithësi është pronë private e shtëpisë, bima e cila familjes i jep fryte. Ajo është aq e dobët saqë çdo herë duhet të jetë e mbrojtur.
Si zogu të cilit i është lidhur guri për këmbe që të mos fluturojë, ajo, si gur, pengon luftëtarin në sulmin e lirë mbi tendat dhe fortifikatat e armikut. Edhe atëherë kur mbron fisin e vet, luftëtari përherë ëshë i brengosur që ajo të mos merret si robëreshë.
Moskujdesi më i parëndësishëm i tij mund të shkaktojë që ajo të bie në duart e armikut. Me këtë rast, i gjithë fisi do të duronte turpin e robërimit të saj.