[ebu Hamza]

Imam Malik

Imami i Medinës, njëri prej katër imamëve më të njohur, imami i medh-hebit Malikij, autori i Muvetta-së, njeriu për të cilin Imam Shaf’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Imam Maliku është yll.

Emri i plotë dhe lindja e tij:

Ai është Shejhul Islam, Huxhetul Umme (autoriteti i Ummetit), Imami i Medinës, Ebu Abdil-lah, Malik ibën Enes ibën Malik ibën Ebi Amir ibnë Amër ibën El Harith ibën Gajman ibën Huthejl El Esbuhij El Himjeri.

Ka lindur në vitin 93 H., në vitin në të cilin ndërroi jetë sahabiu i njohur, shërbëtori i Muhammedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, Enes ibën Malik, radijall-llahu anhu. (Es-Sijer 8/48)

Në kërkim të diturisë:

Prej moshës dhjetëvjeçare filloi të kërkoi diturinë ashtu që në moshë 21 vjeçare arriti të bëhet mësues të cilin e vizitonin shumë dijetarë për të përfituar prej tij.

Duke kërkuar diturinë është takuar me shumë dijetarë prej të cilëve përfitoi shumë. Imam Dhehebiu në librin e tij “Sijer A’lam Nubela” (8/49-51) përmend me emër 121 mësues prej të cilëve ka transmetuar hadithe në librin “El Muvetta”

Prej mësuesve më të njohur do t’i përmendim:

Nafi’ meula Abdil-lah ibën ‘Umer

Se’id El Mekburij

Ejjub Es-Sihtijanij

Rebi’atur-Re’ji

Humejd Et-Tavil

Salih ibën Kejsan

Ez-Zuhri

Muhammed ibën El Munkedir

Hisham ibën ‘Urve ibën Zubejr

El ‘Ala ibën Abdur-Rahman dhe shumë tjerë.


Nga Imam Maliku, këtij oqeani të dijes, përfituan shumë kërkues të diturisë. Imam Dhehebiu me emër përmend mbi 240 nxënës që kanë transmetuar prej tij. Më të njohur prej tyrë janë:

Ibën Xhurejxhi

Ebu Hanife

Amër ibën El Harith

Sufjan Eth-Theuri

Shu’betu ibën El Haxh-xhaxh

El-Lejth ibën S’ad Imami i Egjiptit

Jahja ibën Ebi Kethir dhe shumë tjerë që arrijnë gradën e Imamit në shkencat islame. ( Es-Sijer 8/52-55)


Disa fjalë të imamëve për Imam Malikun:


Imam Jahja ibën Se’id El Kattan thotë: Askush nuk i ka hadithet më të sakta prej Imam Malikut, ishte Imam i hadithit


Imam Muhammed ibën Hasen Esh-Shejbani (nxënësi i Ebu Hanifes) thotë:Tek Imam Maliku qëndrova mbi 3 vjet dhe prej gojës së tij mësova mbi 700 hadithe.


Imam Abdur-Rahman ibën Mehdi thotë: Imamë të kohës së tyrë: Theuriu, Maliku, Evzaiu dhe Hammad ibën Zejdi. Nuk kam parë njeri më të mençur se Maliku


Imam Sufjan Ibën Ujejne ka thënë: Maliku ishte dijetari i banorëve të Hixhazit, autoriteti i kohës së tij.


Imam Shafi’iu ka thënë: Kur të përmenden dijetarët, Maliku është ylli i tyre.


Vuhejbi ka thënë: Me i dituri mbi shkencën e hadithit dhe transmetuesit e tij…


Imam Dhehebiu ka thënë: Medineja pas Tabi’inëve nuk ka pasur dijetar të rangut të Malikut …


Imam Hakimi ka thënë: Tek asnjë prej dijetarëve të Medinës nuk janë nisur kërkuesit e diturisë siç janë nisur tek Imam Maliku. Këtë e pranuan Lejthi, Imami i Egjiptit dhe Magribit, Evzaiu, dijetari i Shamit, Theuriu, i pari i Kufës dhe Shu’beja, dijetari i Basrasë.

Disa qëndrime të Imam Malikut:

Thoshtë: Nuk fillova të përgjigjem në pyetjet e parashtruara para se të marr leje prej Reb’iasë dhe Jahja ibën Se’id el Ensari.

Kur Halifeja i muslimanëve i tha se do të urdhëron që libri i tij “El Muvetta” të shkruhet dhe të shpërndahet në gjitha krahinat e hilafetit tha: Mos e bë atë o Emir i besimdrejtëve sepse shokët e të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, janë shpërndarë nëpër vende të ndryshme dhe në të janë përhapur fetvatë e tyre të cilat populli i ka pranuar dhe kanë vepruar sipas tyre e ti e din se mes as-habëve të Dërguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka pasur mendime të ndryshme dhe largimi i njerëzve nga ajo që e konsiderojnë si të vërtetë, është gjë e vështirë…

Në një rast halifeja i muslimanëve i kishte dërguar 2000 ose 3000 (dyshon transmetuesi) dinar dhuratë dhe më vonë ka dërguar njeri që t’i ofron Imam Malikut të shkon në Bagdad për të jetuar në afërsinë e halifës. Imam Maliku është përgjigjur: Medineja është më e mirë për të, nëse ata janë njerëz që dijnë dhe parat që mi solle janë paprekur.

Kur halifeja kërkoi që ta viziton u përgjigj: Të diturit janë ata që duhet vizituar…

Një ditë në tubimin e tij erdhi një njeri dhe pasiqë lexoi ajetin: I gjithëmëshirshmi u ngrit mbi Arsh (Ta-Ha, 5) pyeti: Si u ngrit? Imam Malikun u përgjigj: Istivaja është gjë e njohur (e përmendur në Kur’an), mënyra e saj nuk është e njohur, të besuarit në të është obligim kurse të pyeturit për (mënyrën) është bidat dhe ti je një bidatxhi dhe urdhëroi të përjashtohet prej tubimit.

Në një rast është pyetur për 48 çështje dhe në 32 prej tyre është përgjigjur se nuk e din.

Disa fjalë të tij:

Pas vdekjes së pejgamberve dhe shkruarjes së librave dituria dita ditës po pakohet.

Është fesat i madh që njeriu të fol çdo gjë që dëgjon.

Grindja (gjatë diskutimit) nuk ka asgjë me fenë.

Mburoja e dijetarit është fjala “nuk e di”, nëse e harron goditet për vdekje.

Dijetarët duhet që nxënësve të tyre t’ua trashigojnë fjalën “nuk e di”.

Prej katër persona nuk mirret dituria: prej mendjelehtit që flet pa dituri, prej bidatxiut nese thërret në bidatin e tij, prej gënjeshtarit, prej njeriut të devotshëm nëse nuk ka kujtesë të fortë (harron çfarë ka transmetuar).

Veprat e tij:

• Risaletu fi kader

• Risaletun fi Ekdije

• Xhuz’un fi tefsir

• Risaletun fi ixhmai ehlil Medine

• El Mudvvene El Kubra (e botuar)

• El Vadiha

• El Muvetta (e botuar)

Vdekja e tij:

Ndërroi jetë me 14 Rebi’ul Evvel 179 H., fjalët e fundit që i tha ishin ajeti: Vendosja e çështjes, para dhe pas është vetëm nga All-llahu… (Er-Rum, 4)

All-llahu e mëshiroftë Imam Malikun dhe e shpërbleftë me kopshtet e gjëra të xhennetit, në afërsi të krijesës më të zgjedhur, Muhammed, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sunnetin e të cilit, ai aq shumë dhe me vendosshmëri e mbronte. Amin


Imam Muslimi

Emri i plotë i tij:Quhet Ebul Husejn, Muslim ibën Haxhxhaxh ibën Muslim ibën Verd ibën Keushadh, nga fisi Kushajrij që banonte në Nejsabur. Autor i librit “Es-Sahih”, një prej Imameve të hadithit, Eth-Thikka (i besueshëm), El-Hafidh, El-Alim (dijetar) në lëminë e fikhut, El Huxhe (autoritet) në shkencën e hadithit.

Rrejdh prej fisit Kushajrij që ishin pasardhësit e Kushajr ibën K’ab ibën Rebi’a ibën Amir ibën S’asa. Ky fis është degë e fisit Hevazin prej Adnanijunë-ve dhe është i njohur me shumë dijetarë në mesin e tyre. (El-Lubab fi teh-dhibil ensab 3/37-38)

Imam Muslimi u lind dhe jetoi në qytetin Nejsabur një prej qyteteve më të bukur në krahinën Horasan.

Datëlindja:

Në fillim të shekullit tretë sipas kalendarit hixhrij, në kohën e artë të sunnetit, në vitin 204 h (sipas shumicës) në qytetin Nejsabur lindi Imam Muslimi. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

Imam Muslimi jetoi një jetë të pasur sepse ishte tregtar i njohur një nga bamirësit e Nejsaburit. (Sijer, 12/570)

Udhëtimet e tij në kërkim të hadithit:

Imam Muslimi ishte prej dijetarëve që udhëtonin shumë në kërkim të hadithit për t'i shenuar.

Thotë Dhehebiu për herë të parë dëgjoi hadithe prej Jahja ibën Jahja Et-Temimiut në vitin 218 h pastaj në vitin 220 h udhëtoi për në haxhxh ku mësoi tek K’anabiu. Në Kufe dëgjoi hadithe prej Ahmed ibën Junusit dhe prej tjerëve. (Sijer, 12/558)

Në Horasan mësoi tek Is-hak ibën Rahavejhi, në Rejj shenoi hadithe prej Muhammed ibën Mihranit, Ebu Gassanit dhe tjerëve. Udhëtoi në Irak për të mësuar tek Ahmed ibën Hanbeli dhe Abdullah ibën Mesleme dhe në Hixhaz për të mësuar tek Se’id ibën Mensur dhe Ebu Mus’ab. Në Egjipt mësues të tij ishin Amër ibën Sevad, El-Lejth ibën S’ad, Harmele ibën Jahja dhe shumë tjerë. (Shedherat dheheb fi ahbari men dheheb, 2/144)

Mësuesit e tij:

Imam Muslimi pati fatin që të mërr dijën prej imameve më të njohur të kohës së tij. Ai mësoi tek Imam Ahmed ibën Hanbeli, Imam Is-hak ibën Rahavejh, Imam Se’id ibën Mensuri, Imam Darimiu, Imam El-Lejth ibën S’ad, Imam Uthman ibën Muhammed ibën Ebi Shejbe, Imam Ebu Zur'a Er-Razi dhe shumë tjerë. Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/499) përmend me emër mbi 250 mësues të Imam Muslimit. Kur Imam Buhariu e vizitoi Nejsaburin Imam Muslim merrte pjesë në tubimin e tij së bashku me Imam Ebu Zur’an dhe Imam Ebu Hatimin.

Thotë Hatib Bagdadi: Muslimi ndoqi metodën e Buhariut në punën e tij. Është i njohur rasti të cilin na e rrëfen Ahmed Hamdun El Kassar kur Imam Muslimi erdhi tek Imam Buhariu e puthi në ballë dhe i tha: O mësuesi i mësuesve , më i zgjedhuri prej muhaddithinëve, mjek i hadithit dhe e pyeti për hadithin për fjalët që thuhen në fund të tubimit dhe kur Imam Buhariu u përgjigj Imam Muslimi tha:”nuk të urren ty kush përveç ziliqarit. Dëshmoj se nuk ka në botë njeri (dijetar) si ti. (Tarih Bagdad, 13/102)

Nxënësit e Imam Muslimit:

Numri i nxënësve që morrën dituri prej tij është gjithashtu i madh në mesin e tyre më të njohur janë:

Imam Tirmidhiu, Ibrahim ibën Is-hak Es-Sajrafij, Ahmed ibën Mubarek el Mustemli, Salih ibën Muhammed El Hafidh, Abdullah ibën Jahja Es-Serhasij El Kadi, Imam Ebu Bekr Muhammed ibën Is-hak ibën Huzejme, Imam Ebu Avane El Isfirainij dhe shumë tjerë.

Imam Mizzi në librin e tij “Tehdhibul Kemal” (27/503) përmend me emër mbi 65 nxënës të Imam Muslimit.

Disa nga fjalet e Imamëve për Imam Muslimin:

Egziston konsenzus të dijetarëve Islam për vendin e lartë të Imam Muslimit në mesin e dijetarëve. Veprimtaria e tij në lëminë e hadithit dhe fjalët e Imamëve flasin qartë për dhe gradën e lartë të cilën e arriti Imam Muslimi. Të dëgjojmë së bashku disa fjalë të dijetarëve:

Një ditë kur Imam Muslimi ishte duke kaluar në praninë e Is-hak ibën Mensurit ky i tha:”Nuk do të mungoje hajri në mesin e muslimanëve derisa je gjallë” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ebu Hatimi:”Muslimi ishte Thikka (i besueshëm) prej Hafidhëve të hadithit. (El Xherhu vet-T’adil, 8/182)

Muhammed ibën Beshshar ka thënë:”Në dynja janë katër Hafidha, Ebu Zur’a në Rejj, Abdull-llah Ed-Darimij në Samarkand, Muslimi në Nejsabur dhe Buhariu në Buhara”. (Tarih Bagdad, 2/16)

Ahmed ibën Seleme thotë: “Ebu Zur’a dhe Ebu Hatimi në njohjën e hadithit i jepnin përparësi Muslimit para shumë dijetarëve të kohës së tyre.” (Tarih Bagdad, 13/101)

Kur tek Is-sak ibën Rahavejhi u përmend Imam Muslim ai tha: “Kush është si ky burrë.” (Tarih Bagdad, 13/102)

Thotë Muhammed ibën Abdul Vehhab El Fera:”Muslimi ishte prej thesarëve të diturisë.” (Tehdhibut-Tehdhib, 10/127)

Thotë Ibën Ehremi:”Nga qyteti ynë kanë dalur tre dijetarë të hadithit: Muahmmed ibën Jahja, Ibrahim ibën Ebi Talib dhe Muslimi.” (Tehdhibut-Tehdhib,10/128).

Veprat e Imam Muslimit

1) Es-Sahih (e botuar shumë herë)

2) Kitabul Kuna vel Esma (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

3) Kitabul mufredati vel Vuhdan (dorëshkrim, është botuar më herët në Akra, Indi)

4) Kitabut-Tabekat (dorëshkrim në bibliotekën private të Ahmed Eth-Thalith)

5) Rixhalu ‘Urve ibën Zubejr (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

6) Kitabut-Temjiz (dorëshkrim në bibliotekën Dhahirijje, Damask)

Këto dorëshkrime nuk kan humbur kurse librat që vijojnë i ka përmendur Dhehebiu në “Tedhkiretul Huffadh”, 2/590 dhe “Sijer”, 12/579

7) El Xham’i ala Ebvab

8) El Musned El Kebir ala rixhal

9) El ‘Ilel

10) El Ekran

11) Sualat Ahmed ibën Hanbel

12) Amër ibën Shuajb

13) Intifa’ bi uhub siba’

14) Meshajih Malik

15) Meshajih Theurij

16) Meshajih Shu’be

17) Men lejse lehu il-la ravin vahid

18) Evladus-Sahabe

19) El Muhadramin

20) Efradush-Shamijjin (Mukadimetu muhakkik sherh Sahih Muslim li Nevevij 1/69-98)

Libri i tij (Sahih Muslim):

Libri më i njohur i tij është “Es-Sahih” të cilin e përpiloi si përgjijge kërkesës së një nxënësi i cili kërkoi prej tij të shenoi një libër në të cilin do të përmblehen vetëm hadithet e sakta (Sihah) dhe si pasojë e shumë librave që u përpiluan e që ishin përplotë me hadithe të dobëta dhe të shpikura.

Thotë Ibën Sallahi: Na është transmetuar se Imam Muslimi ka thënë:”E përpilova këtë libër dhe i zgjodha hadithet e tij prej 300 000 haditheve të cilët i kam dëgjuar” (Sijanetu Sahih Muslim, 67-68)

Ky libër konsiderohet si libër bazë në lëminë e hadithit dhe libër më i saktë pas librit “El Xhami’ Es-Sahih” të Imam Buhariut.

Sa vend të rëndësishëm ka ky libër shihet nga shumë komentimet e këtij libri dhe ne do të përmendim vetëm disa prej tyre:

1) El Mufhim fi sherhi Muslim- Abdul Gafur ibën Ismail El Farisij

2) El Mu’lim fi sherhi Muslim – Abdullah El Mazirij El Malikij

3) Ikmalul Mu’lim bi fevaidi sherhi Sahih Muslim- El Kadi ‘Ijad El Jehsubij

4) Sherh Sahih Muslim- Amër ibën Uthman ibën Sallah

5) El Minhaxh fi sherhi Sahih Muslim ibën Haxhxhaxh- Ebu Zekerija Jahja ibën Sheref En-Nevevij

6) Ikmalu Ikmalil Mu’lim – ‘Isa ibën Mes’ud Ez-Zavavij

Numri i komentimeve të shkruara për Sahih Muslimin arrinë numrin prej 50 titujve nga ajo që unë pata mundësi ta hulumtoj (Tedvinus-Sunne En-Nebevijje, 129-130 të mësuesit tim D-r Muhammed ibën Matar Ez-Zehranij All-llahu e ruajtë).

Vdekja e Imam Muslimit

Për vdekjen e tij lidhet një rast i habitshëm nga i cili shihet se kur dijetarët janë thelluar në dituri kanë harruar se çfarë ndodhë përreth tyre.

Imam Ibën Kethiri kështu na e rrëfen këtë ndodhi:”U tubua Muslimi me disa njerëz për t’i përkujtuar hadithet. Një prej të pranishmive përmendi një hadith të cilin Imam Muslimi se kishte dëgjuar. Kur e dëgjoi këtë hadithdoli shpejt drejt shtëpisë, ndezi qirinë dhe filloi ti shfleton librat duke kërkuar hadithin në fjalë. Në praninë e tij ishte një shportë me hurma dhe ai filloi të han prej tyre. Tërë natën e kaloi duke e kërkuar hadithin dhe duke hangër prej hurmave në shportë ashtuqë e kishtë zbrazur shportën. Kur në mëngjes e gjeti hadithin sikur u kthjell dhe e pa se e kishta zbrazur shportën.

Pas kësaj ai u sëmuri dhe natën e diel me 25 Rexheb të vitit 261h ndëroi jetë. (El Bidaje ven-nihaje, 11/34)

All-llahu e mëshiroftë Imam Muslimin më mëshirën e tij të gjërë.