[ebu Hamza]

Ibën el Xheuzi

I dalluari me mendjemprehtësi dhe shpejtësi të kujtesës, imam që shkroi libra në shumë lëmi të shkencës. Dija e tij dhe ëmbëlsia e shkrimit edhe sot e kësaj dite mahnitin shumë kërkues të dijës.

Nëse me një fjalë do të donim ta përshkruam ibën Xheuzin do të thonim shkurtë: Dijetarë me dije enciklopedike. Në hadith kishte arritur titullin e Hafidhit, këshillat e tij gjatë hutbeve dhe vazeve kanë mbetur dëshmi pamohueshme për dijen e tij. Grada të larta arriti edhe në shkencat e gjuhës, historisë, tefsirit dhe fikhut.

Ai është Xhemaluddin, Ebul Ferexh Abdur Rahman ibën Ali ibën Muhammed ibën Ali ibën Ubejdil-lah el Xheuzi Es Saf-far. Ka prejardhje fisnike dhe është pasardhës i halifës të drejtë, Ebu Bekr Es Siddik, radijall-llahu anhu.

Ka lindur në Bagdad në vitin 508 H (sipas disa burimeve në vitin 512 H) dhe në moshën trevjeçare mbeti pa kujdesin e babës i cili u shpërngul në ahiret.

Pas vdekjes së babait për të u kujdesën e ëma e tij dhe halla e cila në vitin 516 H e dërgoi në xhaminë e dajës së tij Ebu Fadl Muhammed ibën Nasir El Bagdadi i cili ishte mësuesi i parë që e pati ibën Xheuzi. Gjatë mësimeve në xhami mësoi përmendsh Kur’anin dhe studioi shumë libra të hadithit siç janë Musnedi i Imam Ahmedit, Sahihët e Buhariut dhe Muslimit si dhe Suneni i Imam Tirmidhiut. Gjatë kësaj periudhe lexonte edhe libra të historisë, letërsisë si dhe ushtronte vazin (këshillimin).

Nga mesi i mësuesve prej të cilëve përfitoi dije do t’i përmendim edhe:

Ebu Mensur El Xhevaliki, Ibën Taber El Hariri, Ebu Mensur Muhammed ibën Hajrun dhe tjerë.

Numri i mësuesve të tij që i përmendi vetë ai arrin numrin e tetëdhjetë e shtatë mësuesve.

Për kërkimin e dijës thoshte: “Kur isha i ri udhëtoja në kërkim të hadithit... ushqimin e mëngjesit e haja në mbrëmje sepse asgjë nuk ishte më e këndshme për mua se sa kërkimi i dijës.

Në personalitetin e Ibën Xheuziut janë përmbledhur shumë cilësi të mira që rrallë gjenden tek një njeri. Kishte virtyte të larta, me lëvizje të matura, asket në këtë botë dhe i këndshëm në bisedë.

Shprehej me fjali të bukura me stil të lartë artistik që zbulonin në imtësi qëllimet e fjalisë. Përshkrimet e tij ishin piktoreskë plot sinqeritet që nuk u përgjajnë fjalive që i thuan ata që shtirën.

Veprimtaria e tij ka përfshirë gjitha lëmitë e kohë së tij. Po qe se numërohen veprat e tij dhe jeta e tij do të shohim se ai për një ditë ka shkruar nëntë fletore (sipas Halikanit).

Hulumtuesi irakian Abdul Hamid El Aluxhi ka shkruar libër në të cilin i ka përmbledhur titujt e librave që i shkroi Ibën Xheuzi dhe ato arritën numrin e 402 librave.

Për të fituar kohë për shkrim dhe lexim i ka pakësuar vizitat dhe e ka shkurtuar kohën e tyre. Gjatë vizitave ka prerë letër dhe i ka gdhendur lapsat që pastaj i ka përdorur për shkrim.

Shpeshherë ka e ka bë këtë dua: “O Zot na e mundëso ta kuptojmë vlerën e kohës në jetën tonë.”

Nga librat e tij të botuara do t’i përmendim:

- Ahbaru Ehli Rusuh

- Ahbarul Hamaka ve mugaffelin

- Ahbaru Dhr-ar vel Mutemaxhinin

- Ahbarun Nisa

- El Edhkija

- Bustanul Vaidhin ve Rijadu Sami’in

- Sifetus Safve

- Tarih Umer ibën El Hattab

- Telbis Iblis

- El Hasen El Basri siretuhu ve adabuhu

- Dhemmul Heva

- Edh Dheheb El Mesbuk fi sijeril Muluk

- Zadul Mesir fi Ilmit Tefsir

- Sajdul Hatir

- Leftatul kebi ila nasihatil Veled (botuar në gjuhën shqipe me titull Porosia djalit, përkthim i Bekir Halimit, Urtësia, Shkup sh.p.)

- Menakib Imam Ahmed dhe shumë të tjera.


Jeta e tij në këtë botë përfundoi natën e xhumasë më dymbëdhjetë Ramazan të vitit 597 H, mes namazit të akshamit dhe jacisë, pas nje sëmundjeje që zgjati pesë ditë. Për shkak të numrit të madh të njerëzve që morren pjesë në xhenazën e tij nuk u arrit të varroset para namazit të xhumasë. Atë ditë u mbyll tregu dhe dyqanet. U varros në afërsi të Imam Ahmedit. All-llahu e mëshiroftë me mëshirën e tij të gjerë.

Dr. Muhammed ibën Muhammed El Muhtar Esh Shenkiti

Dr. Muhammed ibën Muhammed El Muhtar Esh Shenkiti


Njëri prej dijetarëve të njohur të kohës tonë. Profesor i fikhut në Universitetin Islamik në Medine si dhe ligjërues në xhaminë e të Dërguarit po ashtu në Medine.

I dalluar me devotshmërinë, modestinë dhe para se gjithash me dijen që e posedon është njëri prej dijetarëve që la mbresa pozitive në shpirtrat e nxënësve të tij në mesin e të cilëve kisha nderin të marr pjesë edhe unë.

Shumë rrallë flet për vetën për këtë shkak është vështirë të gjesh informata burimore për jetën e tij.

Ajo që dihet është fakti se pason traditën e vjetër e ligjërimit duke i dhënë përparësi uljes para dijetarit para mësimit prej librit.

Disertacionin e tij të doktoraturës “Dispozitat islame për operacionet kirurgjike” e mbrojti para komisionit përkatës.

Tubimet e tij janë plotë nxënës, ndërkohë që faqen e tij në internet e kanë vizituar mbi milion vizitorë.


Pyetjes se parashtruar për jetën e tij i është përgjigjur si vijon:


All-llahu e shpërbleftë pyetësin i cili e shkroi këtë pyetje duke shpresuar shpërblimin e All-llahut. Kam frikë se përgjigja ime do shkakton më shumë dëm se sa dobi (këtu dijetari tregon modestinë e tij duke e potencuar se ai shumë pak ka bërë për fenë e All-llahut) sepse gjatë ftohtit njeriu nuk nxehet dot me hi.

Të flasësh për vetën është gjë e pakëndshme për besimtarin, por unë do të mundohem që në përgjithësi të përmendi disa fakte për jetën time. All-llahun e lus të mos më dënon në ahiret, ai më mjafton dhe sa ndihmës i mirë është Ai.

Sa i përket kërkimit të diturisë All-llahun e lus që të shpërblen im atin me shpërblime të panumërta, prania e të cilit ishte begati e vërtetë për mua si fëmijë. Ai, All-llahu e mëshiroftë, ishte i kujdesshëm për edukimin tim dhe vazhdimisht insistonte që unë të marr pjesë në mësimet e tij në xhaminë e të dërguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme si dhe në shtëpi. Ndodhte që të më mund gjumi në prehrin e tij gjatë ligjëratave. Ai kishte ligjërata në xhami pas gjithë namazeve përpos pas namazit të iqindisë pas të cilit kishte mësim në shtëpi. Kur i mbusha pesëmbëdhjetë vjet më urdhëroi që unë të lexoj nga libri të cilin ai e shpjegonte duke filluar me Sunenin e Imam Tirmidhiut. Edhe pse isha i ri ai vazhdimisht me nxiste dhe kishte besim në aftësitë e mia sepse leximi para grupit të madh të nxënësve me të vërtetë ishte një sfidë e madhe. Para tij i lexova këto libra:

Sunen Et Tirmidhi, Muvetta e Imam Malikut, Sunenin e Ibën Maxhes leximin e të cilit nuk arrita ta kryej para tij sepse ai ndërroi jetë. All-llahun e lus që ta shpërblen me shpërblimet e tij të plota. Këto ishin ligjëratat e tij pas namazit të akshamit. Në shtëpinë tonë vinin edhe nxënës të cilët para im atit lexonin libra të gjuhës, fikhut etj.

Edhe unë isha i pranishëm në këto ligjërata duke e lexuar para tij Sahihun e Muslimit të leximin e të cilit e përfundova para tij.

Para tij lexova edhe Sahihun e Buhariut të cilin e lexonim pas namazit të drekës. Përpos këtyre librave në praninë e tij lexova librin Er Risale të Imam Shafi’iut si dhe shumë nga libri Bidajetul Muxhtehid (në lëminë e fikhut). Baba, All-llahu e mëshiroftë kishte dije të gjerë për çështjet për të cilat ka më shumë se një mendim të dijetarëve. Ai i tregonte mendimet e dijetarëve duke mos e shpallur si të vërtetë asnjërin për shkak të respektit që e kishte për imamët. Prej tij mësova diçka nga bazat e fikhut edhe pse nuk i pëlqenin debatet filozofike. Mësimin e bazave të fikhut e përfundova para disa dijetarëve për të cilët mendoj se kanë qenë zëvendësim i mirë për babën tim.

Para babës lexova edhe disa libra që kanë të bëjnë me terminologjinë e hadithit siç janë: Metnul Bejkunijje, Et Tal’ah dhe Tedribur Ravi.

Gjatë muajit të Ramazanit ligjëronte librin e historisë El Bidaje ven Nihaje (8 vëllime të mëdha) për të cilën Ibën Uthejmini, rahimehullah thonjte: Babai yt e di përmendsh librin El Bidaje ven Nihaje.

Ai gjithashtu kishte dije të madhe të gjenealogjisë (njohja e fiseve) të cilën nuk arrita ta përvetësoj prej tij por jam i kënaqur me dijen e hadithit dhe fikhut si dhe shkencat tjera që i kam përfituar prej tij.


All-llahu e ruajt mësuesit tonë. Amin.

Muhammed Salih el Uthejmin

Muhammed ibën Salih ibën Muhammed el Uthejmin ka qenë antar i „Këshillit të Ulemave të Mëdhenj“ (K.U.M.) në Mbretërinë e Arabisë Saudite, profesor në filialën e Universitetit islamik „el Imam Muhammed ibën Saud“në Kassim dhe imam dhe hatib në xhaminë e madhe në Unejze.

Lindja e tij: Lindi më 27 Ramadan të vitit 1347 h.në qytetin Unejze.

Zhvillimi i tij: Në fëmijërinë e tij e mësoi Kur’anin përmendësh dhe shkoi në kërkim të diturisë tek eminenca e tij, eruditi, Abdurrahman ibën Nasir es Sa’dij-Allahu e mëshiroftë, i cili konsiderohet shejhi i tij i parë, të cilin e shoqëroi dhe nga ai mësoi Teuhidin, Tefsirin, Sire-n (biografinë e Muhammedit a.s.), Hadithin, Fikhun, Usuli Fikhun, Feraidin(e drejta e trashëgimisë), Terminologjinë e Hadithit, Nahv-in (sintaksa arabe), Sarf –in (morfologia arabe), dhe nga ky shejh shumë përfitoi me që ai ishte shumë i pajisur me dituri, vepër, zuhd, devotshmëri, modesti dhe zemërgjërësi. Pati poashtu ndikim nga menhexhi i tij i shëndoshë dhe metodologjia e tij e veçantë në mësimdhënie dhe paraqitjen dhe afrimin e dijes tek studentët.

Kurse shejhi i tij i dytë ka qenë eminenza e tij shejh Abdulaziz ibën Abdullah ibën Baz-rahimehullah-mufti i përgjithshëm i Arabisë Saudite dhe kryetari i K.U.M.dhe i drejtorisë së Kërkimeve Shkencore dhe Fetvasë, tek i cili ka mësuar Sahihul Buhari-un dhe disa veprat e Shejhul Islam-it Ibën Tejmije-s dhe libra nga Fikhu.

Veprat dhe aktiviteti i tij shkencor: Që nga vdekja e shejh Sa’di-ut-rahimehullah-shejh Uthejmini u bë imam i xhamisë së madhe në Unejze dhe jepte mësim në të siç jepte mësim në Fakultetin e Sheriatit dhe atë të Usuli Dinit në filialën e Universitetit Islamik „el Imam Muhammed ibën Saud“ në Kassim.

Shejhi pati aktivitet të bujshëm dhe mund të pakursyer në fushën e da’ves, mësimdhënie, shkrimin e librave, dhënien e fetvave, shkrimin e mesazheve dhe mbajtjen e ligjëratave të përgjithshme të dobishme në Mesxhidul Haram (Qabe) dhe Mesxhidi Nebevij (xhaminë e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.) dhe në qytete të ndryshme në Mbretërinë e Arabisë Saudite me një metodë të dalluar me urtësi dhe këshillë të mirë dhe paraqitjen e një menhexhi të gjallë të Selefi Salihit.

Prej veprave të tij-rahimehullah: Si mësimdhënës filloi qysh në v.1370 h.në xhaminë e madhe në Unejze në një përmasë të ngushtë në kohën e Sa’di-ut, kurse pasi e mbaroi Institutin Shkencor në Rijad, u emërua mësimdhënës në Institutin Shkencor në Unejze në vitin 1374 h.Në vitin 1376 vdiq shejhi i tij es Sa’di-u dhe pas tij u bë imam dhe hatib i xhamisë së madhe në Unejze dhe mësimdhënës në bibliotekën kombëtare e cila ishte në kuadër të xhamisë e të cilën e kishte themeluar shejhi i tij në vitin 1359 h. Pasi u shtuan shumë talebet (studentët) dhe biblioteka u bë e pamjaftueshme për ta, filloi të japë mësim në të njejtën xhami dhe atij iu tubuan shumë studentë prej brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite saqë numri i tyre arriti në qindra sosh. Këta nuk prezentonin vetëm për t’i dëgjuar mësimet por edhe i mësonin ato.Ai vazhdoi punën e tij si mësimdhënës, imam dhe hatib në xhaminë e tij derisa vdiq-rahimehullah.

-Vazhdoi si mësimdhënës në Institutin Shkencor në Unejze deri në vitin 1398 h.dhe kah fundi i kësaj periudhe mori pjesë në antarësinë e Komisionit Planpërpilues Programor dhe planprogramin e Instituteve Shkencore në Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”saqë ishte autor i disa planprogrameve mësimore.Pastaj vazhdoi si mësimdhënës në filialën e Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”në Kassim, në Fakultetin e Sheriatit dhe atë të Usuli Dinit që nga viti shkollor 1398/1399 h. e deri kur vdiq-rahimehullah-.

-Ka dhënë mësim në Mesxhidul Haram(Qabe) dhe në Mesxhidu Nebevij (xhaminë e Pejgamberit a.s.në Medine) gjatë sezonave të Haxhit , muajit të Ramazanit dhe pushimeve verore.

-Ka marë pjesë në Komisione Shkencore Ekspertësh të shumënumërta brenda Mbretërisë Saudite.

-Ka mbajtur ligjërata brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite përmes telefonit.

-Udhëhoqi kryesinë e “Shoqatës Humanitare për Mësimin e Kur’anit famëlartë Përmendësh” në Unejze që nga themelimi i saj në vitin 1407 h.e deri në vdekjen e tij.

-Ka qenë antar i Mexhlisit (Këshillit) Shkencor pranë Universitetit Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud” për dy vitet akademike 1398/1399 h. dhe 1399/1400 h.

-Ka qenë antar në Mexhlisin e fakultetit të Sheriatit dhe të Usuli Dinit dhe Kryetar i Katedrës së Akides në to.

-Ka qenë antar i „Këshillit të Ulemave të Mëdhej“ (K.U.M.)në Mbretërinë e Arabisë Saudite që nga viti 1407 h. e deri në vdekje.

-Krahas veprave të çmuara dhe përgjegjësive të mëdhaja, ai kishte kujdes të veçantë për doibënë e njerëzve me fetva dhe kryerjen e nevojave të tyre gjatë natës dhe ditës, në prezencë dhe gjatë udhëtimit dhe gjatë ditëve kur ishte i shëndoshë dhe i sëmurë.

-Siç e obligonte veten me takimet e dobishme shkencore dhe shoqërore të sistemuara dhe të programuara, ai i mbante takimet e sistemuara favore me gjykatësit e Regjionit të Kusejmit, me antarët e”Këshillit për Urdhër në të Mirë dhe Ndalim nga e Keqja”në Unejze, me hatibët e qytetit të Unejzes, me studentët e mëdhej të tij, me studentët në konvikt, me antarët Këshillit Drejtues të “Shoqatës Humanitare për Mësimin e Kur’anit famëlartë Përmendësh”dhe me antarët e Pjestarëve të Katedrës së Akides pranë filialës së Universitetit Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud” në Kusejm.

-I mbante takimet e përgjithëshme, prej tyre takimin javor e mbante në shtëpinë e tij, kurse takimin mujor në xhaminë e tijdhe takimet sezonale vjetore të cilat i programonte i mbante jashtë qytetit të tij.Jeta e tij pra, ishte e bujshme me dhënie, aktivitet dhe vepër të çmuar kështu që i bekuar ishte kudo që shkonte sikur shiu prej qielli, ku bie bën dobi.

-U shpall lajmi për fitimin e tij “Çmimin Ndërkombëtar të Mbretit Fajsal” për shërbim Islamit për vitin 1414 h.dhe Komisioni Selektues në justifikimin e tyre për fitimin e shejhut “Çmimin“në fjalë, theksuan këtë që vijon: Së pari:pajisja e tij me virtyte të larta të Ulemave nga të cilat më të dalluara janë devotshmëria, zemërgjërësia, thënia e të vërtetës, të vepruarit në interes të muslimanëve dhe këshillimi i njerëzve në mënyrë të veçantë dhe të përgjithëshme.

Së dyti: dobia e shumtë e njerëzve nga disuria e tij përmes dhënies së tij mësim, fetva dhe shkrimit të librave.

Së treti: mbajtja e tij ligjërata të përgjithëshme të dobishme në në vende të ndryshme brenda Mbretërisë Saudite.

Së katërti:pjesmarja e tij konstruktive në Kongrese të mëdhaja Islamike.

Së pesti:ndjekja e tij një metodë të dalluar në Da’ve në Allah dhe Va’z të mirë brenda Mbretërisë Saudite dhe paraqitja e tij një shembull të gjallë të Menhexhit të Selefi Salihit në të mënduar dhe sjellje.

-Ka pasur -Allahu e mëshiroftë-një erudicion të madh për Sheriatin e Allahut s.v.t. dhe tërë jetën e kaloi në rrugën e diturisë dhe nxënies së tij, pastaj ua mësonte dhe e përhapte atë në mesin e njerëzve çdoherë i pajisur me argumentim të shëndoshë, analizim të drejtë, siç ka qenë jashtzakonisht i kujdesshëm t’i përmbahet akides së Selefi Salihit në dituri, vepër, da’ve dhe sjellje kështuqë veprat e tija shkencore dhe Menhexhi i tij në Da’ve ishte po në atë Menhexh të shëndoshë. Allahu fuqiplotë i kishte dhënë aftësi të madhe në prezentimin e ajeteve dhe haditheve për përforcimin e argumentit dhe deduktimin e hukmeve (dispo0zitave) dhe dobive dhe ai në këtë fushë ka qenë dijetar në diturinë dhe precizitetin e deduktimit të hukmeve dhe dobive dhe në gjërësinë e fikhut dhe njohurisë së tij në fshehtësitë e gjuhës arabe dhe retorikës së saj, nuk ka patur mundësi t’i hudhet pluhur përmbi.

-Kohën e tij e ka kaluar në dhënie mësim, arsim, ifta (dhënie fetva), kërkim, verifikim dhe ka patur ixhtihad.Ai ka patur zhjedhje dhe ixhtihade të mirëpritura.Vetes nuk i lente kohë për pushim saqë edhe kur ecte në këmbë prej shtëpisë së tij e deri në xhami dhe në kthim për në shtëpi, njerëzit e pritnin dhe ecnin bashkë me të duke e pyetur, e pastaj ky u përgjigjeshe dhe ata i shënonin përgjigjet dhe fetvatë e tij.

-Ai-rahimehullah-ka pasur një metodë të shkëlqyer arsimore dhe të veçantë.Ai pyette dhe diskutonte që kështu ta mbjellë vetëbesimin në shpirtat e nxënësve.I mbante mësimet dhe ligjëratat me plot vullnet, aktivitet dhe interes të madh dhe kalonte orë të tëra pa u mërzitur fare, bile në të e gjente kënaqësinë dhe dëshirën e tij vetëm për shkak të përhapjes së diturisë dhe afrimit të saj tek njerëzit.

Nga aktivitetet dhe përpjekjet e tij shkencore:

1- Në arsim ka punuar që nga viti 1370 h. e deri në natën e fundit të muajit Ramadan të vitit 1421 h.(më shumë se gjysëm shekulli)-Allahu e mëshiroftë me mëshirë të gjërë-.Mësimdhënien e kishte të përditshëm, kurse në disa pjesë të vitit brenda një dite mbante edhe më tepër se një hallkë shkencore.

-Jepte mësim në Mesxhidul Haram dhe Mesxhidi Nebevij gjatë sezonave të Haxhit, Ramazanit dhe pushimeve verore.

-Ka dhënë mësim në Universitetin Islamik “el Imam Muhammed ibën Saud”.

-Ka dhënë mësim përmes telefonit brenda dhe jashtë Mbretërisë Saudite nëpër qendrat islamike.

2-Mbante ligjërata të përgjithëshme, të drejtpërdrejta dhe mësime nëpër xhamitë brenda Mbretërisë Saudite, sa herë që shkonte në vizitë të ndonjë regjionit.

3-Aspekti i Va’zit, i cili ka qenë një ndër preokupimet kryesore të tij, i kushtoi një pozitë të veçantë dhe bukur shumë në mbajtjen e derseve të tij.

4-Kujdesi i tij për orientimin dhe udhëzimin e talebeve dhe durimi i tij në mësimin e tyre dhe durimi i tij në pyetjet e shumta të tyre dhe kujdesja e tij për çeshtjet e tyre.

5-Mbajtja e hutbes nga xhamia e tij nga xhamia e tij në Unejze në të cilën u dalluan hutbet e tij me sqarimin e hukmeve të ibadeteve dhe marëdhëniet ndërnjerëzore dhe rastet e tyre sipas ndodhive, sezonave kështuqë të gjithat kanë qenë frytdhënëse dhe realizuese të qëllimit fetar.

6-Takimet shkencore të sistemuara dhe të programuara javore, mujore dhe vjetore.

7-Fetvatë për të cilat Allahu i mundësoi pranim të lehtë në mesin e njerëzve kështu që ishin të kënaqur në fetvatë dhe zgjedhjet e tij.

8-Distribuimi përmes mjeteve të informimit si radio, gazetë dhe përmes kasetaveqë sa më lehtë të përdoren dhe dëgjohen.

9-Së fundi u kurorëzuan përpjekjet e tij shkencore dhe shërbimi i madh që ua ofroi njjerëzve në veprat e shumënumërta me vlerë të çmuar shkencore.

Veprat e tij në libra, mesazhe dhe sqarime shkencorearrijtën horizontet me famë, të cilave talebet u u afruan nga anët e botës.Veprat e tij numrohen në më shumë se 90 libra dhe mesazhe dhe assesi nuk i harojmë ato thesaret e çmuara shkencore që ruhen në kasetat e derseve dhe të ligjëratavetë cilat vlerësohen se janë me orë të tëra.Allahu i madhëruar e nderoi këtë dijetar të nderuar në kohën dhe jetën e tij, andaj pra i lutej Allahut s.v.t. që çdo hap të tij që e ka ndërmarë në përpjëkjet e tij të hajrit dhe të dobishme, ta vënë në mizanin e punëve të mira të tij Ditën e Kijametit, që do ta pregaditin për në pozitën e shehidëve dhe salihinëve në afërsi të Zotit të botrave.

Disa ndriçime nga cilësitë e tij personale: -Shejhi-Allahu e mëshiroftë-ka qenë një shembëlltyrë e mirë dhe e gjallë dhe disuria e tij nuk ka qenë vetëm mësime dhe ligjërata që jepen para auditoriumit të studentëve por kanë qenë shembëlltyrë në diturinë e tij, modestinë, butësinë, devotshmërinë dhe vyrtytet e tij të larta morale.U veçua me butësinë, durimin, qëndrueshmërinë dhe seriozitetin në kërkimin e diturisë, mësimin e saj tjerëve, sistemimin e kohës së tij dhe përkujdesjen ndaj çdo çasti të jetës së tij.Ai ishte larg ngarkesave.Ka qenë kulmi i modestisë, vyrtyteve morale, i cilësive të mira dhe shembëlltyrë në veprim, adhurim, zuhd dhe devotshmëri.Me fytyrën e tij shkëlqyese ishte shoqëror, përziheshe me njerëzit dhe kishte ndikim tek ata, në zemrat e tyre fuste gëzim.I lexoje njerëzit duke shqiptuar shehadetin nga gjallëria e tij, ndërsa gëzimi shëndriste në ballin e tij derisa i mbante derset dhe ligjëratat.

Ishte-Allahu e mëshiroftë-sentimental me të rinjtë, i dëgjonte, debatonte me ta dhe u jepte va’z edhe mësime me plot butësi edukatë. Ka qenë jashtzakonisht i kujdesshëm në praktikimin e sunetit në të gjitha punët e tij.

Nga devotshmëria e tij ishte se kishte shumë stabilitet në çështjet për të cilat jepte fetva.Nuk nxitonte në fetvanë para se t’ia shtrojë argumentin dhe kur ndonjë fetva i bëhej e përzier dhe joeqartë, thoshte:”prit të kujtohem mirë në këtë mesele” e fjalë të tjera, të ngjajshme me to nga të cilat nënkuptohet devotshmëria e tij dhe kujdesi i tij për analizim preciz në meselet e fikhut.

Vullneti i tij në rrugën e përhapjes së diturisë nuk pushoi, saqë edhe në udhëtimin e tij për mjekim në SH.B.A.gjashtë muaj para se të vdesë, organizoi një numër ligjëratash nëpër qendrat islame dhe u takua me një numër tëmadh amerikanë dhe të tjerë dhe u dha va’ze e udhëzimedhe poashtu u prijti si imam në namazin e xhumasë.Brengat e Ummetit islam i barti anekënd botës.

Ai -Allahu e mëshiroftë-e vazhdoi udhëtomin e tij mësimdhënës dhe të da’ves edhe pas kthimit të tij nga udhëtimi që e pati për mjekim dhe sëmundja e madhe nuk mundi ta ndalojë nga derset dhe udhëzimet në Haremin Mekkas (Qabe) deri pak ditë para vdekjes së tij.

E goditi sëmundja dhe e pranzi caktimin e Allahut kështuqë u veçua me një shpirt durues, të pajtuar dhe shpërblimfitues dhe dhe paratiti një shembëlltyrë të gjallë dhe të mirë për të marë shembull nga ai se si të veprojë besimtari me sëmundjen e brendëshme.E lutim Allahun e lartmadhëruar që në këto të ketë ngritje të pozitës së tij tek Zoti i botërave.

Ai -Allahu e mëshiroftë-i dëgjonte ankesat e njerëzve dhe i traente nevojat e tyre sipas mundësisë që kishte dhe për këtë punë të hajrit kishte ndarë një kohë të caktuar çdo ditë për pranimin e këtyre çështjeve.Ai i përkrahte shoqatat bamirëse dhe ato për mësimin e Kur’anit famëlartë përmendësh (hifz).Allahu e kishte dhuruar për të gjitha dyert e mirësisë dhe hajrit dhe dobisë së njerëzve dhe me hak ka qenë institucion mirësie dhe shoqërie edhe atë me mirësitë e Allahut që ia jep kujt don Ai.

Vdekja e tij: Vdiq -Allahu e mëshiroftë-më 15/Shevval v.1421 h. (dita e Mërkurë), duke lënë përmbrapa pesë djem:Abdullah, Abdurrahman, Ibrahim, Abdulaziz dhe Abdurrahim, Allahu mbjellt në ta hajr dhe bereket dhe i bëftë prej pasardhësve të mirë.

Pas namazit të ikindisë, ditën e Ejte më 16 Shevval v.1421 h. në Mesxhidul Haram (Qabe) ia falën xhenazen mijëra muslimanë të cilët e përcollën deri tek varrinë një numër thuajse i pamundur të numrohet.Pastaj të nesërmen, pas namazit të xhumasë në të gjitha qytetet e Mbretërisë Saudite dhe jashtë saj ia kanë falur xhenazen në mungesë (salatul gaib) poashtu një numër jashtzakonisht i madh.U varros në Mekke mukerreme -Allahu e mëshiroftë-, pas një jete që e mbushi me dituri, mësim dhe udhëzim dhe me vdekjen e tij muslimanët janë goditur me musibet të madh.

Kohëve të fundit është parë në ëndërr duke bërë lutje të përzemërt për atë që mësimet e tij i zbret në internet-faqe.

Allahu e mëshiroftë shejhun me mëshirën e tij të gjërë dhe e gradoftë me xhenetet e Tij të pakufijshme.Allahu e shpërbleft nga Islami dhe Muslimanët meshpërblimet më të mira për atë që ka bërë……..Allahumme Amin!

Imam Tirmidhi
Emri i plotë i tij: Quhet Muhammed ibën Isa ibën Sevre ibën Musa ibën Dahhak, Ebu Isa Es-Sulemi El Bugi Ed-Darir Et-Tirmidhij prej fisit të njohur arab Beni Sulejm u lind dhe jetoj në qytetin Tirmidh1 i cili gjindet në bregun e lumit Belh, i njohur edhe me emrin Xhejhun.

Datëlindja: Në fillim të shekullit tretë sipas kalendarit hixhrij, në kohën e artë të sunnetit, në vitin 209 h. lindi Imami Ebu Isa Et-Tirmidhij në një familje të varfur në qytetin Tirmidh.

Udhëtimet e tij në kërkim të hadithit: Imam Tirmidhi ishte prej dijetarëve që udhëtonin shumë në kërkim të hadithit për t'i shenuar. Thotë Ibën Haxhëri: "Udhëtoi në Horasan, Irak, Hixhaz dhe në vende të tjera ". Nuk ka udhëtuar në Egjipt dhe Sham

Mësuesit e tij: Tirmidhi pati fatin që të mërr dijën prej imameve më të njohur të kohës së tij. Ai mësoi tek Imam Muslim, Imam Ebu Davud, Imam Darimiu dhe Imam Ebu Zur'a Er-Razi, por mësuesi i tij më i njohur ishte Imam Buhari tek cili Tirmidhi qëndroi kohë të gjatë dhe u bë i njohur si nxënës i tij.

Tirmidhi dhe shkenca e fikhut: Tirmidhi shkencës së hadithit ia bashkangjiti edhe kuptimin e haditheve dhe nxjerjën e dispozitave të fikhut prej tyre. I njihte mirë mendimet e dijetarëve për çështje të ndryshme gjë të cilën e përfitoi prej mësuesit të tij Buharit. Libri i tij "Xhamius-Sahih" është argument i fuqishëm për atë, sepse në këtë libër shpeshherë pas haditheve hasim në mendimet e dijetarëve për ndonjë çështje. Pastaj ai krahason mendimet duke e zgjedhur më të bazuarën në argumente të sakta. Kjo është argument i qartë për njohuri të gjëra në këtë lemi.

Disa nga fjalet e Imamëve për Imam Tirmidhin: Thotë Idrisi: Një Imam me peshë në shkencën e hadithit, autor i librave: El Xhami', Et-Tarih dhe Ilel të cilat i shkroi me precizitët të dijetarit. Mirej si shembull për kujtesën e fortë të tij.

Thotë Ibën Ethiri: Imam me peshë në shkencën e hadithit

Thotë Hafidh El Mizzi: Një prej Imamëve, Hafizave të veçuar, prej diturisë së tij patën dobi muslimanët.

Thotë Imam Dhehebiu: Hafidh, Shembulltyrë, Imam i shkathët.

Thotë Imam Buhari: Nuk përfitove prej mua me tëpër se sa përfitova prej teje.

Një ndodhi nga jeta e Imam Tirmidhit: Rrëfen Imam Tirmidhi: "Isha udhëtar për në Mekke dhe me vete pata disa hadithe të shkruara të një shejhut (dijetar) i cili ishte bashkëudhëtari jonë. Thash do shkoj të ai për t'i vërtetuar këto hadithe. Kur arrita të dijetari kuptova se e kisha marrë fletorën e gabuar. Ai më tha lexo. Kur kuptoi se me vete nuk i kam fletoret në të cilat i kisha të shenuar hadithet e tij më tha: "A nuk turpërohesh prej mua"? U përgjigja: "Hadithet e tua i di përmendsh" dhe ia tregova rastin se si e kam harruar fletorën. Më tha "Lexo". Pasiqë i lexova hadithët më pyeti: "Mos vallë bëre përsëritje para se erdhe?" "Jo" u përgjigja. Pastaj më tregoi 40 hadithe nga hadithet më pak të njohura dhe më tha: "Përsëriti". Kur i përsërita më tha: "Nuk kam parë njeri si puna jote" .

Ky tregim qartë tregon fuqinë e kujtesës që e pati Imam Tirmidhi.

Veprat e tij: Është autor i veprave të shumta:

"Es-Sunen", e botuar me redakturë të Ahmed Shakirit dhe Fuad Abdul Baki dhe është më tepër e njohur me këtë emër edhe pse titulli origjinal është "El Xhami' Es-Sahih"

"Esh-Shemail En-Nebevijje vel Hasail El Mustafavijje", ky libër

"El Ilel El Kebir", e botuar

"Ez-Zuhd", e humbur

"El Esma vel Kuna", e humbur

"Esmaus-Sahabe", e humbur

"Kitabun fil Athar el Meukufe", e humbur Tirmidhi e përmend në fund të librit "Es-Sunen".

"El Ilel Es-Sagir", e botuar në fund të "Es-Sunen".


1. Krahinë në gadishullin Arabik ku gjendën qytetet Mekke, Medine dhe Taif

2. Shih, Tehdhibut-Tehdhib, vëll. 9

3. Krahinë ku më para bënin pjesë Siria, Palestina dhe Jordani i sotëm

4. Shih, Tedhkiretul Huffadh, f. 635, Sijer A'lamin-Nubela, vëll. 13 dhe Tehdhibut-Tehdhib, vëll. 9


Shejhul-Islam Ibën Tejmijje

Shejhul-Islam Ibën Tejmijjerahmetullahi alejhi)

Falendërimi i takon Atij që e pëlqeu për ne Islamin, skaliti në zemrat tona imanin, na ndihmoi që vetëm Atë ta adhurojmë, askënd në mbretërinë, zotërimin dhe hyjnizmin eTij mos ia shoqërojmë. E falendërojmë Allahun për begatitë e panumërta që na dhuroi. Dëshmojmë se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut, Ai është një, i parival, me sinqeritet, me akide (besim) të pastër, jo me përgjasim (teshbih) i cili prish besimin as me mohim (ta'til) që zbrazë imanin, porse duke pranuar se "asgjë nuk i përngjet Atij dhe Ai është Gjithëndëgjuesi dhe Gjithëshikuesi." Dëshmojmë se zotëriu ynë Muhamedi [alejhis-selam]është rob dhe i dërguar i Allahut të cilin e dërgoi mëshirë, udhëzues dhe begati për atë që ndjek rrugën e tij, shkatërrues të kufrit dhe bidateve.

Për Zotin njeriu ndien mangësi, kupton lartësinë e qëllimit, largësinë e përfundimit kur mendon të shkruaj për këtë kolos të historisë, për këtë dijetar të papërshkruar i cili ndriçoi rrugën e Pejgamberit [alejhis-selam]dhe shokëve të tij pasi që ishte zbehur. Allahu [subhanehu ve teala] e la në kujtesë të krijesave, e bëri simbol të rrugës së drejtë, e deshën pasuesit e sunnetit dhe përfituan nga dituria e tij, shkruajtën për aspektet e jetës së tij më tepër se njëqind libra . Pra për çka të shkruajmë? Për metodologjinë e tij në konsolidimin e akides së pastër dhe demantimin e shtrembërimeve, apo për xhihadin, durimin dhe sakrifikimin e tij? Apo për përpjekjen e tij për të përhapur thirrjen e selefit? Tema para të cilave njeriu mbetet i hutuar. Mirëpo ajo që s'arrihet në tërësi nuk lihet në tërësi.

Quhet Ebul Abbas Ahmed ibën Shihabuddin Ebil Mehasin Abdul Halim ibën Mexhdudin ibën Tejmije, i njohur me emrin Ibën Tejmije. U lind ditën e Hënë, dhjetë Rebiulevvel të vitit 661 sipas hixhretit në Harran, vend i cili shtrihet mes Irakut dhe Shamit. Në vitin 667 h. Tatarët sulmuan Harranin dhe familja e tij emigroi në Damask.

Allahu [subhanehu ve teala] qëndisi në shpirtin e Ibën Tejmijes vyrtyte të shumta, e ngriti në shkallë të lartë moralin e tij, bujarinë e bëri pasuri të tij, trimërinë vlerë, diturinë, urtësinë dhe butësinë stoli të tij, adhurimin dhe asketizmin thesar të tij. Nuk e tërheqnin ëndjet e kësaj bote, kënaqësinë e gjente në përhapjen e diturisë, shkrimin e librave dhe kryerjen e obligimeve ndaj Allahut [subhanehu ve teala]. I madhëronte ligjet e fesë me trup e me shpirt, nuk veçohej nga të tjerët në mendimet e tij, nuk polemizonte rreth asaj që ishin pajtuar dijetrët porse argumentonte me Kur'an, sunnet dhe Kijas. Nuk lëshonte pe në fenë e Allahut [subhanehu ve teala], e thonte të vërtetën të cilën e kishte kuptuar me zgjuarsinë e tij. Shumë shigjeta u gjuajtën prej një harku kundër tij por Allahu [subhanehu ve teala] e shpëtoi. Vetëm Allahun e luste, prej Tij kërkonte ndihmë, në Të mbështetej. Ishte durimtar i fjalëve të hidhura, i drejtë në fjalë, i guximshëm para sundimtarit të padrejtë. Kishte qëndrim të fortë, bënte xhihad në rrugë të Allahut me zemrën, gjuhën dhe dorën e tij, nuk u kushtonte rrëndësi fjalëve të ziliqarëve. Pas gjithë kësaj shohim se ai është më meritori për ofiqin "Shejhul Islam", vërtet ai është dijetari i Islamit.

Qysh në fëmijërinë e tij u dallua me mendjemprehtësi të çuditshme, lexonte pa ndërprerë dhe i mësoi përmendësh shumë libra. Nxënësi i tij Bezzari thotë: "Vazhdimisht shfrytëzonte kohën që prej fëmijërisë së tij, mësoi Kur'anin përmendësh në vegjëli pastaj u angazhua në mësimin e Hadithit, Fikhut dhe rregullave të gjuhës arabe përmendësh derisa arriti kulminacionin. Prezetonte në tubimet e diturisë, në leximin e hadithit. Dëgjoi shumë libra të transmetuara me zinxhirë të saktë në tubimet shkencore kurse prej librave voluminoze dëgjoi disa herë Musnedin e imam Ahmedit, Sahihun e Buhariut, Sahihun e Muslimit, Xhamiun e Tirmidhiut, Sunenin e Ebu Davudit, Nesaiut, Ibën Maxhes dhe Darekutnit. Libri i parë që e mësoi përmendësh ishte El-xhem'u bejne sahihajn të Humejdit. Nuk kishte libër në shkencat fetare vetëm se e patë leuxuar. Allahu e patë veçuar me shumë gjëra, shumë shpejtë mësonte përmendësh, ngadalë harronte, në të shumtën e rrasteve atë që e dëgjonte apo lexonte mbetej në memorien e tij, tekstualisht apo me kuptim. Dituria sikur të ishte përzier me mishin, gjakun dhe tërë trupin e tij."

Nxënësi i tij Ibën Abdul Hadi thotë: "...mësoi Kur'anin përmendësh, pastaj iu dha Fikhut, mësoi gjuhën arabe tek Ibën Abdul Kavij dhe e studioi librin e Sibevejhit, pastaj iu rrek Tefsirit me tërë qenien e tij derisa i tejkaloi garruesit, e përkreu Usululfikhun dhe shkencat tjera .. tërë këtë posa kishte kaluar të dhjetat e jetës së tij. Banorët e Damaskut u mahnitën me zgjuarsinë e tij, me kthjelltësinë e mendjes së tij, forcën e memories së tij dhe perceptimin e shpejtë të gjërave që kishte."

Imam Dhehebiu shkruan për Shejhul Islamin: " u lind në një familje të ndershme, të pastër, fetare dhe ekonomike në ushqim e të veshur. Që në vegjëlinë e tij prezentonte nëpër shkolla dhe tubime shkencore, debatonte me të rritur të cilët mbetnin pa përgjigje. Me dijen e thellë të tij habiteshin dijetarët e vendit të tij. Arriti gradën e muftiut në moshën nëntëmbëdhjetëvjeçare, madje edhe më herët. Që në këtë kohë filloi të shkruajë...", Imam Dhehebiu transmeton fjalët e disa dijetarëve për Shejhul Islamin të cilët kanë thënë: "E kemi njohur si njeri me dije të thellë, i kapërthente hadithet dhe fjalët e transmetuara nga të parët në memorien e tij. Nëse fliste në shkencën e Tefsirit mbante flamurin në këtë drejtim, nëse jipte fetfa në shkencën e Fikhut arrinte majen e qëllimit, kur pëmendte hadithe ishte dijetar i aftësuar në këtë shkencë, kur ligjëronte për popujt dhe fetë nuk kishim parë talent më të zhvilluar, as dituri më të gjerë se dituria e tij. I tejkaloi bashkëkohasit e tij në çdo fushë të diturisë, syri i njerut nuk ka parë si ai, as syri i tij nuk ka parë si vetvetja e tij." Imam Dhehebiu poashtu thotë: "E ndihmoi sunnetin e pastër dhe rrugën e selefit të cilën e argumentoi me argumente dhe gjëra të papara deri në atë kohë."

Ibën Tejmije [rahimehullah] mori dituri nga shumë dijetarë, biografët e tij i numëruan më tepër se dyqind mësues të tij. Ai ishte i kujdesshëm në shpërndarjen e diturisë së vet për atë shkak numri i nxënësve të tij arriti deri në 161, të gjithë arritën gradë të lartë të diturisë. Për të shpërndarë diturinë e gjërë që kishte shkroi edhe shumë libra numri i të cilave nuk mund të kapërthehet. Hafidh ibën Rexhebi thotë: "Librat e Shejhul Islamit janë tepër të njohura për t'u përmendur, tepër të pranuara për t'u mohuar, shkrimet e tij u bënë si Dielli për botën, të shpërndara nëpër qytete e krahina. Numri i veprave të tij kaloi kufirin e të shumtës, nuk mund asnjëri t'i numërojë ato as që është vendi për t'u përmendur ato."

Imam Ibën Kajjim el-Xheuzije e shkroi një përmbajtje të librve të tij ku arriti të përmendë 321 librër të Ibën Tejmijes, mirëpo kjo nuk është e tëra, Imam Dhehebiu thotë: " I mblodha veprat e Shejhul Islamit të cilat kishin arritur 1000 vepra, më pas gjeta edhe libra tjera të tij."

Shejhul Islami shkroi në shumë sfera të diturisë, prej gjithë asaj që shkroi më tepër bie në sy akideja e selefu salihit (besimi i të parëve tanë të mirë), argumentimi i akides së selefit dhe demantimi i mendimeve kundërshtare të apologjetëve, filozofëve, sufinjëve, rafidijve, batinijëve dhe grupacioneve tjera të humbura e të kota të cilët patën për qëllim zhdukjen e sheriatit dhe futjen e dyshimeve te njerëzit. Shejhul Islami këtë e konsideronte obligimin më të rrëndësishëm dhe thoshte se çdo herë që përsëriten rregullat e konsolidimit të akides së selefit dhe shkatërrimit të shirkut dhe bidateve aq më tepër qartësohen ato, e kjo është dritë mbi dritë. Nuk është vetëm kjo e tërë veprimtaria e tij porse ai e nxori akiden në praktikë kur i theu disa gurë të cilët njerëzit i adhuronin pëveç Allahut [subhanehu ve teala] dhe i preu disa drunjë që adhuroheshin. Me këtë u realizua duaja e Imam Neveviut i cili e luti Allahun [subhanehu ve teala] që të dërgojë një njeri i cili do të prishë varrin në Xhejrut. Ashtu edhe ndodhi, Shejhul Islami e theu këtë idhull.

Allahu [subhanehu ve teala] e ruajti diturinë e Shejhul Islamit deri në ditët tona dhe inshalla do ta ruaj deri në ditën e Kijametit. Shumë dijetarë parashikuan përhapjen e diturisë së tij, prej tyre Imam Ahmed el-Merrij, Ahmed ibën Tarhan, Hafidh ibën Haxheri dhe shumë të tjerë. Kjo nuk është vetëm se largëpamsi që Allahu e vendosi në zemrat e tyre. Për të mos e zgjatur po përmendim vetëm fjalën e Hafidh ibën Haxherit i cili pas lëvdatës për Shejhul Islamin jep sinjal për mbetjen e diturisë së tij përgjithmonë, ai thotë: "Ofiqi i tij -Shejhul Islam- ka mbetur deri në ditët tona në gjuhët e pastra e ajo që ishte dje do të vazhdjë edhe nesër, këtë nuk e mohon askush përveç atij që nuk e din vlerën e tij dhe që ëshë larguar nga fjala e drejtë."

Shejhu Islami ishte dijetarë fjala e të cilit përputhej me veprat e tij. Derdhi tërë mundin e tij për të përhapur davetin e vërtetë. Mirëpo ziliqarët nuk ndejtën duarkryq. Ata i kurdisën kurthë duke shpifur për të gjëra që vetë Shejhu i luftonte. Në vitin 719 h. u burgos. Aty mbeti deri në fund të jetës së tij, shkruante pandërprerë dhe ua dërgonte shkrimet dashamirëve të tij. Në vitin 728 h. iu ndalua letra, penda dhe libri. Pas kësaj iu kushtua adhurimit të Allahut [subhanehu ve teala] duke lexuar Kur'an, duke përmendur Allahun, duke falë namaz nate derisa i erdhi vdekja. E lexoi Kur'anin gjatë kohës së burgimit 80 herë apo 81 herë. Për së fundi herë arriti deri te fjala e Allahut: "Momenti është afruar..." (Kamer-1)

Nxënësi i tij Bezzari për ditët e fundit të jetës së Shejhul Islamit thotë: "Shejhu jetoi deri në natën e 22 të muajit Dhulka'de. Ndërroi jetë në mëngjesin e asaj dite në vitin 728 hixhrij. Tërë kohën bënte xhihad në për hirë të Allahut, ishte durimtarë, shpresonte shpërblimin e Allahut. Nuk u frikësonte nga armiqtë, as që shqetësohej, nuk dobësohej porse ishte i drejtuar kah Allahu deri në momentin e vdekjes. Kur dëgjuan njerëzit për vdekjen e tij, nuk mbeti asnjë njeri në Damask, u mbyllën të gjitha tregjet e Damaskut, u ndal zhvillimi i jetës normale atë ditë , të gjithë erdhën për t'ia falur namazin kufomës së tij. Njerëzit i lanë punët e tyrë, të gjithë u preukopuan me vdekjen e Shejhut. Dolën për t'ia falur namazin udhëheqësit, kryetarët, dijetarët, fukahatë, burrat, gratë, fëmijët dhe masa e gjerë..."

Në shumë vende të shtetit islam kur arrinte lajmi për vdekjen e Shejhul Islamit ia falnin atij namazin e Xhenazes. Ibën Kethirri ka përmendur se i është falur namazi i xhnazes edhe në Medinen e Pejgamberit [alejhis-selam]ditën e Xhuma, në fund të muajit Rebiulahar në vitin 829 h., pesë muaj pas vdekjes së tij.

Kështu e përfundoi jetën 67 vjeçare Shejhul Islami duke bërë xhihad dhe duke i këshilluar njerëzit. Ziliqarët dhe tradhëtarët e tij u harruan e mbeti dituria e shejhut dhe mbetën gjurmët e tij, po edhe do të mbeten inshaAllah deri në ditën e fundit.

Allahu e mëshiroftë Shejhul Islamin me mëshirën e Tij të gjerë, e shpërbleftë për punën e tij, i shumëfishoftë të mirat e tij Ditën e Kijametit dhe na udhëzoftë neve që të ndjekim menhexhin(metodën) e të devotshmëve.