[Gentiani]

BASHKËBISEDIM ME FITUESIN E ÇMIMIT NOBEL: "NË BRUKSEL ASKUSH NUK E DI SE KU PO SHKOJMË"

Saramago: "Dhe e quajnë Bashkim"

Hozé Saramago, një prej shkrimtarëve - filozofë më të mëdhenj europianë, nuk i beson kësaj Europë, bile ka frikë prej saj. Hetues i apasionuar i historisë, thotë: "Për të bërë inventarin e rrënjëve europiane do të duhej një pyll i tërë". Ateist me rregull moral dhe ndjenjë të thellë të së shenjtës, thotë: "Nuk mund të përjashtohet që pas nja pesëdhjetë vjetësh Europa të përgatitet të bëhet muslimane". Armik i jotolerancës dhe i pabarazisë, thotë se shikon të profilohet "jotoleranca më gjakatare". Sizmograf i ndjeshëm i politikës, thotë se Europa është pa lider: "Kemi të bëjmë me një masë politikanësh që janë vulgarë sa nuk ka ku të shkojë më".

Portugez i rritur në Lisbonë, thotë se portugezët nga Europa kanë pasur shumë pará dhe i kanë "harxhuar gjallërisht". Intelektual marksist i impenjuar, thotë për kolegët e tij europianë: "Ka shumë heshtje nga ajo anë". Është melankolik dhe i hidhur mjeshtri luzitan, por e ka pranuar menjëherë të dërguarin e La Stampa për t'i rrëfyer "Europën time". Në rifuxhon e tij spanjolle në Lanxarote, shtëpi e ulët me ngjyrë të hapur mbi tokën kafe e errët të ishullit, shikon vullkanet dhe detin e Kanarieve. I gjatë, elegant, teksa përgjigjet shkëmben buzëqeshje me bashkëshorten Pilar, andaluziane bukuroshe nga Sevilja tridhjetë vjet më e re se ai. Duhet të jetë ajo e qeshur që i ka rindezur ironinë e kolauduar.

Hozé Saramago, kjo Europë nuk ju pëlqen?

"Është pothuajse kaosi. Asnjë në Bruksel nuk e di se ku shkon Europa, kufizohet të lundrojë për të mos humbur nga shikimi bregun. Nga ana tjetër, vendet ndodhen të gjitha përpara pamundësisë për të zgjidhur kuadratimin e rrethit që do të thotë të mbrosh sovranitetin tënd dhe njëkohësisht të duash të përfitosh nga çdo zvogëlim i sovranitetit të partnerëve të tyre. Qëndrimi më i zakonshëm është të shtiresh se je solidar me të tjerët për t'i kamufluar më mirë objektivat e tu kombëtarë".


Sipas jush, cili është gabimi më i rëndë i Europës?

"Gabimi më i rëndë i saj, mëkati i saj origjinal, është që ka besuar se do të arrihej të bashkohej politikisht tërësia e vendeve europiane nëpër rrugën e ngushtë të përshkuar nga ekonomie, domethënë një disiplinë burokratike e forcave ekonomike të kontinentit. Porr kështu janë lënë menjanë problemet sociale të pranishme në çdo moment dhe duke dhënë provë të një mungese totale largpamësie respektivisht problemeve që do të jenë pasojë e drejtpërdrejtë ose jo. Rezultati paradoksal është evident: të krijohet përshtypja se Europa e djeshme, pavarësisht konflikteve, pavarësisht luftërave, të luftërave të përjetshme për hegjemoni mbi kontinent, ishte më shumë Europa nga sa nuk është tani".


Dhe problemi më i rëndë?

"Problemi imediat më i rëndë, sipa mendimit tim, është zgjerimi i Bashkimit Europian, ashtu siç është konceptuar dhe realizuar. Edhe njëherë akoma është dhënë prova e një mendjelehtësie të pafalshme. Muret e ndërtesës janë akoma përgjysëm dhe vrapohet për të vënë çatinë... Dhe, me 70 milion banorët e saj, ja Turqia që pret".


Rruga e sigurtë për një Europë të besueshme?

"Nxitja e një debati të vërtetë në shkallë europiane, apelimi i vetëdijes civile së qytetarëve, mospasja frikë nga kontradikta, reflektimi për të vendosur më mirë, luajtja me inteligjencën. Dhe, dora dorës që ecet, braktisja e një publiciteti elementar dhe nganjëherë grotesk që nuk arrin të bindë askënd".


Si i gjykoni liderët europianë? Ka ndonjë që e shikoni më të denjë për këtë emër?

"Jo, nuk ka liderë në Europë. Kemi të bëjmë më një masë politikanësh që më vulgarë nuk ka si të bëhen, që nuk janë në lartësinë e posteve të tyre. Arrivistë, pothuajse gjithmonë".


Çfarë roli ka Portugalia në Bashkimin Europian?

"Një rol shumë të vogël, siç është e zakonshme prej tre apo katër shekujsh".


Çfarë i kanë dhënë Europës portugezët? Çfarë kanë pasur prej saj?

"Nëqoftëse i kemi dhënë vërtet diçka Europës, i takon kësaj të fundit ta thotë. Pres opinionin e saj. Përsa i përket asaj që Europa na ka dhënë, përgjigjja është shumë e lehtë: shumë pará që ne i kemi harxhuar me gjallëri".


Çfarë roli duhet të ketë vendi juaj?

"Është ajo për të cilën pyes veten çdo ditë...".


Rrënjët kristianë të Europës janë një problem i vërtetë apo falls?

"Rrënjët europiane nuk janë të gjitha kristiane. Inferior, por akoma i gjallë, është shpirti i paganizmit. Do të duhej vërtet një pyll i tërë për të bërë inventarin e rrënjëve europiane".


Po Islami që zgjerohet në botë, që vjen në shtëpinë tonë?

"Pas baticës kristiane që ka pushtuar gjithçka për dymijë vjet, duket se ka ardhur radha e Islamit. Nuk mund të përjashtohet që pas nja pesëdhjetë vjetësh Europa të përgatitet të bëhet muslimane. Duke pasur parasysh se nëqoftëse ka Zot, nuk ka veçse një Zot, kjo nuk do të ndryshojë ndonjë gjë të madhe... Por është e vërtetë se horizontitemporal paraqitet i mbushur me kërcënime. Kudo në Europë spikat jotoleranca më gjakatare, nëqoftëse përgjegjësi religjiozë të njërës anë dhe tjetrës nuk bëjnë, deri më tani, një përpjekje sa serioze, aq dhe kurajoze, për të caktuar pikat e kontaktit dhe të konvergjencës midis dy feve".


Është e mundshme?

"Ka mundësi që jo. Gjithësesi, llogaria e ciktimave tashmë ka filluar. Unë jam ateist, nuk është faji im".


Çfarë mendoni për raportet midis Europës dhe Shteteve të Bashkuara? Po për ato me Rusinë?

"Europa do të jetë gjithmonë vartëse e Shteteve të Bashkuara. Është fati i saj. Përsa i përket Moskës, duhet pritur për të mësuar se çfarë zogu do të dalë nga veza që po ngro Putini".


Ju duket e kënaqshme gjendja e kulturës europiane?

"Për "spektaklin", në rregull. Pjesa tjetër, shumë e trishtuar, shumë melankolike...".


Edhe shkrimtarët europianë?

"Shkruajnë, bëjnë punën e tyre, por do të doja shumë të dëgjoja zërat e tyre. Ka shumë heshtje nga ajo anë e Europës".


Keni një ëndërr europiane? Një frikë?

"Ëndërra jo. Frikëra, po".