[Dilaver]

2. Opusi e Sistemi

Në kapitullin e studimeve e të shqyrtimeve letrare Rugova demonstron gjerësinë e dijes letrare, shkathtësinë e analizës dhe mjeshtërinë e argumentimit, qoftë kur shkruan për romanet e Nazmi Rrahmanit, për pikëpamjet estetike të Esad Mekulit, burimsinë e poezisë së Din Mehmetit, apo dramën shqiptare të Josip Relës. Megjithëkëtë, kredon e vet kritike ashtu dhe shkathtësinë diskursive ai e provon edhe një herë në studimet për poezinë e dy autorëve të brezit të vet. Opusi poetik i Beqir Musliut dhe Sistemi poetik i Sabri Hamitit duket të jenë studimet më të mira të këtij kapitulli. Kjo ka të bëjë më tepër me fenomenin letrar sesa me rastin apo me përkushtimin. Në të vërtetë të dy studimet janë shkruar në trajtë të studimeve hyrëse për veprat poetike të zgjedhura që u kishte bërë kritiku autorëve për një koleksion të botimit të poezisë. Rugova do të sprovohet me poezinë e dy autorëve, të cilët që në rini ishin admiruar, por në të njëjtën kohë edhe keqkuptuar. Kritiku tani merr riskun që të krijojë tekstin interpretues dhe vlerësues, i cili i botuar si parathënie, rri binjak me poezinë dhe mund të sprovohet përgjithmonë nga secili lexues. Kjo është një ego kritike e çuar deri në fund, një aventurë e krijuesve të njëmendtë edhe në kritikë letrare dhe, më në fund, një moral kritik i provuar në vepër. Dhe Rugova ia del, meqë tekstet e tij është parë të jenë bërë më vonë pika të mbështetjes për kërkimet e mëvonshme për këta autorë.
Një studim për romanin bashkëkohor shqiptar, që megjithatë mbetet në nivel të skicimit të ideve kryesore, ashtu dhe një bibliografi e romanit bashkëkohor shqiptar (1949-1986), sikur japin sinjale që autori do të punonte në një studim për romanin shqiptar, që nuk është shfaqur më vonë.