[Zana_ch]

Bashkimi Europian ne labirintin ballkanik

Konflikti kosovar eshte padyshim nje drame qe luhet ne zemer te Europes dhe si e tille, nuk mund te neglizhohet nga europianet. Ne kete konflikt, BE-ja vjen pas nje eksperience te gjate dhe te hidhur. Vitet e krizes jugosllave perkuan me Traktatin e Mastrihtit (pa dyshim, per nga vendimet e marra, nje nga me te rendesishmit ne historine e BE-se), i cili pervec te tjerave, do te ngrinte ne nje stad me te larte bashkepunimin politik dhe pikerisht krijimin e nje Politike te Jashtme dhe Sigurise se Perbashket si nje nga shtyllat e BE-se. E sapokrijuar, ajo u desh te ndeshej shpejt me realitetin e ashper te nje prej krizave me te komplikuara dhe me te pergjakshme ne Europe qe pas Luftes se Dyte Boterore. Dhe kjo ishte kriza jugosllave, nje "nyje" e v-_te gordiane. Dhe eksperienca meson. Per kater vjet ajo punon e vetme. Me pas, ne bashkepunim me OKB-ne deri me 1994, vit kur krijohet Grupi i Kontaktit. Ne ate epoke, BE-ja "vuante" nga nje politike e jashtme qe bazohej ne nje sistem institucional te bashkepunimit nderqeveritar ku vendimet merreshin me unanimitet. Vetem per mjetet e perdoruara per realizimin e vendimeve, mund te vendosej me shumice. Pervec kesaj, keto vite treguan se me shume se sa nje "bashkesi e qeverisur", jo rralle ai gjendej ne nje mungese te theksuar kohezioni midis anetareve te tij, te cilet shpesh, per hir te ruajtjes se politikave nacionale nuk kishin munguar ta futnin ate ne situata te veshtira. (Rasti i njohjes se Sllovenise dhe Kroacise nga Gjermania ne menyre te njeanshme). Te ndare ishin treguar edhe ne rastin e percaktimit te institucionit i cili do te bente te mundur trajtimin e krizes. Per Gencherin (minister i Jashtem i Gjermanise ne ato vite) ky institucion duhej te ishte OSBE-ja, pa marre parasysh se ajo nuk kishte "as mjetet dhe as ambicjet" (Vernet D, "Le retour des grandes puissances en Europe", in Relationes internationales et stratégiques, automne 1995, faqe133) per Miterande ky rol i takonte Bashkimit te Europes Perendimore, nderkohe qe per britaniket, ky rol i takonte NATO-s nen komanden amerikane. E tille ishte eksperienca e BE-se, ndersa produkti me i fundit i historise se Ballkanit, konflikti kosovar del ne skene me gjithe egersine e tij.

A ka ndryshuar BE-ja gjate ketyre viteve, a eshte ajo e gatshme te trajtoje nje krize te re ne zemer te saj, a i disponon ajo mjetet per kete? Nuk mund te thuhet se BE-ja synoi qe ne fillim - sikurse gjate atij boshnjak - te monopolizonte trajtimin e ketij konflikti. Ne te vertete, gjate gjithe perpjekjeve te tij sidomos dy viteve te fundit 1998-1999, konstatojme nje deshire te madhe per nje partneritet me organizatat e tjera dhe ketu kam parasysh OSBE-ne, NATO-n dhe kryesisht OKB-ne. Nje gje duhet shenuar, per gjate kesaj kohe u vu re nje kohezion me i plote (me perjashtime te rralla) midis anetareve, gje qe s(ish pare ne krizen boshnjake. Dhe per kete ndihmonte vete natyra e konfliktit kosovar. Nje populli te tere, pas gjithe ketyre viteve te dhunshme, po i hiqej pergjithmone e drejta e fundit, ajo e jetes. BE-ja ishte deshmitare e nje "terrori" te vertete ndaj te drejtave me elementare te njeriut, qe kishin qene themeli baze mbi te cilin ishte ngritur ai.

Megjithate, mund te konstatojme dy faza ne qendrimin e Bashkimit Europian:

* Pergjate viteve 98-99 e shohim BE-ne si nje mbeshtetes te vendimeve te Grupit te Kontaktit. Kater nga gjashte fuqite e ketij Grupi ishin ne te njejten kohe vende anetare te tij. Ne kete periudhe, ai kontribuon ne ndihma financiare dhe asistence humanitare ndaj refugjateve kosovare ne vendet fqinje. Nese behet fjale per kontardikta ne kete periudhe, mund te kene qene te tilla vetem ne rastin e ndermarrjes se nje aksioni ushtarak kunder Jugosllavise, qe ne pergjithesi mendohej se duhet te mbante firmen e OKB-se.

* Ndersa gjate fazes se dyte, aktiviteti i BE-se perkon me momentet e fundit te aksionit NATO-s. BE-ja gjendet ne rolin e "artizanit te paqes" nepermjet perfaqesuesit te tij, Ahtisari (President i Finlandes, vend qe ne ate periudhe kryesonte Keshillin Europian).

Por rol me te madh BE-ja do te luante sidomos pas luftes, ne rindertimin e asaj cka cmenduria njerezore shkaterroi ne Ballkan dhe ketu kam parasysh nje proces te gjate e te veshtire, qe fillon nga tullat dhe llaci dhe mbaron me ndertimin e nje mentaliteti te ri tek popujt e ketij gadishulli europian.


Vazhdon....