[Agim!]

Rrëximi i kabinetit Jeunë-tyrk.
Pushtimi i Prishtinës na lëshonte në dorë krejt vilajetin e Kosovës. Në Stamboll filloi me mbretnue nji frigë aq e madhe sa shkaktoi dorhjekjen e Said Pashes, ministri i parë i kabinetit Jeunë-turk. Në vend të tij formoi kabinetin e Turkis Qamil Pasha, i njoftëm si ma i madhi anmik i Xhemietit.
Qamil Pasha na lajmoi telegrafisht se kishte vendosë me çue në Prishtinë nji mission zyrtar nen kryesi t'Ibrahim Pashes, ish qeveritar e kommandant i Tarabullusit, me Ali Danish Prishtinen, ministri i Punevet të Mbrendëshme e me Sylejman Pashë Kolonjën, senator.
Ky mission kishte per detyrë me u marrë vesh me shqiptarët e me i dhanë fund kryengritjes. Qellimi i im u permblidhte në këto pika kryesore:
a) Të njifen zyrtarisht kufijt e Shqypnis.
b) Autoritetet civile e ushtarake të ken komsin Shqyptare.
c) Ushtrija shqyptare të sherbejë në Shqypni e të jet komanda prej oficiervet shqyptarë.
ç) Veprimet zyrtare në Shqypni të bahen në gjuhë shqype.
Ibrahim Pasha këto pika i gjykoi si shumë të randa e si hapi i parë qi qitet per me u da nga Perandoria othomane. Pra, kerkoi prej meje qi t'i lehtësojshe këto pika e më tha qi nuk kishte me i pasë hije Shqypnis me kerkue kësi pikash, pse populli asht muhamedan.
- Pashë i a prita; feja nuk ka shka të bajë me komsi, Zotnija e Juej jeni nga Manastiri, pra shqyptar si unë. Këto pika lypet t'i gjeni teper të lehta per me lanë kështu nji emën të mirë në histori të Shqypnis.
Pritëshe prej Zotnis së Juej qi të më këshilloni me kerkue dishka ma me randësi. Pse jeni ma shumë të vaditun se unë për kësi punësh. Sido qi të jet, vijova, nuk pranoj kurrfarë pergjegjsije në kjoftë se këto pika nuk pelqehen e na mund të hecim kështu deri më Stamboll e aty mund të mirremi vesh me Turkin. Besojmë se këjo punë nuk asht aq e vështirë per ne.
Ibrahim Pasha kerkoi prap me fjalë t'ambla me më kallxue se sjellja e ime ishte kundra myslimannismit e nuk u dam mirë me te.
Në tjetrën anë Ibrahim Pasha filloi me i lëmue kryetarët tjerë qi shkuen m'e vizitue edhe nisi me u perpjekun me të gjith fuqin e vet per me shti dasin në mes t'onë. Sidomos filloi me perfitue në ma të mirën mënyrë prej pa dijes së Riza Beg Gjakoves e të fanatizmit fetar të tij. Riza Beg Gjakova e mandej edhe Isa Boletini filluem me thanë: "Na nuk duem autonomi edhe nuk mund të dahemi prej osmanlive". N'anë tjeter filluen me u perpjekë me konsulin serb në Prishtinë. Konsuli do t'i u ket thanë se do tu epte armë, mbasi ma vonë, moren prej Serbis shumë pushkë. Gjendja ishte tue shkue per ditë e ma keq. Para se me lanë Prishtinën u mundojshe me sigurue shkaqet per të xjerrunit e privilegjeve; pse ishte e mundun me sigurue qellimin ma lehtësisht në Pnshtinë. Por në njenën anë Ibrahim Pasha e në tjetrën konsuli i Serbis kishin mërrijtë me futë farën e dasis në mes t'onë me propoganda qi bajshin nën dorë.
Kur shkuem prej Prishtine në Ferizoviq ishte nevoja me shkrue privilegjet qi do t'i kerkojshin prej qeveris edhe me i a kumtue asaj në nji mënyrë kategorike. Ma në fund, me vështirsina e mbas shumë fjalimeve i u ba kerkesa Ibrahim Pashës qi përmbante 14 pika; e cila kje pranue prej Qeveris së Qamil Pashës. Në ketë rasë, me të vertetë, asht per t'u permendë mundi e zelli i Bajram Beg Curit, (Kur ishim në Ferizoviq krejt parsija e Shqypnis jugore, per secillën punë, më kishte ba perfaqsues të vetin edhe më kishte dhanë nji autorizim të plotë. Në librin qi kam me shkrue ma gjansisht per kryengritjen e vjetit 1912, kam me pershkrue ndodhinat e rrjedhuna në Shqypnin e Jugut e të Mesmen).
Pikat janë këto :
1 ) Me perdorue në Shqypni nëpunës të praktikuem qi dijnë gjuhën e zakonet e vendit;
2) Me ba sherbimin ushtarak vetem në Shqypni e Makedoni, per jashta kohës së luftës;
3) Me ba e me vu në zbatim ligjë tue u bazue ne ligjen e maleve (xhibal) për disa krahina në të cilat asht forcue me fakte se nuk mund të xierret kurrnji fryt prej organizmit të drejtsis.
4) Me i dhanë shqyptarve armët e nevojshme e moderne, mënyra e të damit të cilavet do t'i perkitte Qeveris. (Do t'u bajshin nder vende të randësishem deposita armësh, të cilat, në rasë të nevojes, do të mund t'i merrshin shqyptarët).
5) Me themelue e me hapë shkolla reale në të gjitha Prefekturat e qandrave të Kosoves, të Monastirit, të Shkodrës e të Janinës qi numrojnë ka nji popullsi ma se 300.000 frymesh; me hapë edhe shkolla bujqsije si të Salonikut, mbassi vendi me krejt kuptimin asht nji vend bujqsije; si edhe me shti në program të mësimeve gjuhen e vendit.
6) Me hapë shkolla theologjike moderne ndër vende ku asht nevoja;
7) Me kenë i lirëshëm në Shqypni të hapunit e të themeluemit e shkollave private;
8) Me u mësue gjuha e vendit në shkollat fillestare, qytetse e në gjymnaze;
9) Me i dhanë randsi të posaçme tregtis, bujqsis e punve botore si edhe me plotsue e me perhapë udhët e hekurit;
10) Me vu në veprim organizimin e krahinave: 1)
11) Me u kujdesue me ruejtë ma fort se perpara zakonet e tradicjonet komtare;
12) Me çpallë amnistin (faljen e pergjithshme), pa vështrue klasë e racë, per të gjith othomanët qi kanë marrë pjesë ne kryengritje, per komandantat, oficerat, nepunesit e ushtaret qi kanë lanë ushtrit e vendet e veta si edhe per të liruemit e t'ikunit prej burgut ne kohen e kryengritjes;
13) Me u dhanë çdamim, mbas çmimit të vertetë, prej Qeveris Turke për të gjitha ato shpija qi u prishen ma para e nuk u kje dhane të zotve çdamimi si edhe për ato qi u prishen e u rrenuen kësaj here;
14) Me i marrë në gjyq të naltë pjestarët e kabinetvet të Haki e të Sait Pashes;
_____
1) Këto janë propozime per me diftue kufijt e Shqypnis heshtimisht (tacitement). Me folë kjarisht per caktimin e kufijve të Shqypnis u donte të vrahemi me Riza Begun.
Këto kërkesa kjenë ba me qellim per me perhapë ma shpejt e ma themelisht organizimin e propagandës. Sidomos dobija e organizimit të krahinave, n 'administratë, nuk mund të mohohet.

Kush mundet me mohue pra, se këto privilegje nuk kanë kenë hape të mëdha kahë indipendenca e jonë.
Poh, vetem, lufta ballkanike u ba shkak qi këjo nder e famë t'i mbetet Vlones e jo Kosoves e ne vend të nji Shqypnis se madhe të bahet nji Shqypni e vogël.
U nisëm prej Ferizoviqit per Shkup. Nuk kishim ma shumë fuqi se 20% t'asaj fuqije qi kishim në Prishtinë. Shkaku i svoglimit të fuqis ishte ky: Riza Gjakova e Isa Boletini mendojshin me pështue Sulltan Hamidin, qi ishte i burgosun në Salonik e prandej me kenë qi u shikonte me nji fuqi të madhe, tue mos muejtë me dallue antarët e Riza Begut e t'Isa Boletinit, kishim frigë e drojshim se ndjeksat e tyne do t'u bashkojshin me këta dy për pështimin e Sulltan Hamidit e kështu e pam me nevojë për me shperda fuqin kunder ç'do rase qi mund të ndodhte. T'ardhmen në Shkup, çashtja e Sulltan Hamidit ndër qëllime të Riza Begut e Isa Boletinit u pa shumë kjartas; e per ket arsye u prishëm keqas me këta dy.
Ishe i bindun se ishte nevoja me shpërda nji orë e ma parë fuqin, qi kishim në Shkup, abolla qi mos t'i mbette vend ndodhinave të pakandshme. Per ket shkak fillova me ba të perpjekuna ma të shpeshta me Ibrahim Pashen. Edhe ky ishte frigue tepër keqas prej çashtjes së Sulltan Hamidit. Ibrahim Pasha, tue mendue se shqyptarët kishin nji fuqi të pakët, kishte qitë ceken me xanë Riza Begun e Isa Boletinin bashkë me ushtarët e Turqis edhe këte m'a pat thanë edhe mue Ibrahim Pasha kujtonte se unë do t'a pranojshe ket propozim, mbassi e dinte se unë nuk ishe i marrun vesht e nji mendimi me Riza Begun e Isa Boletinin.
Unë i pata kundershtue këtij propozimi rreptsisht edhe i pata thanë qi ma parë t'a vete në veprim ket punë kunder meje se kunder të permendunve e kështu ma ne fund, merrijta m'e shporrë prej këtij mendimi Ibrahim Pashen. Qellimi i em për të mprojtun të Riza Begut e t'Isa Boletinit ishte per mos me damtue prestigjin e shqyptarvet. Me të vertetë këta të dy, n'at kohë, nuk mendojshin ndonji send tjetër veç me pështue Sulltan Hamidin prej burgimit. Jo qi nuk mund t'u flitte me ta per punë t'independences; por nuk mund t'u permendte gja as per autonomi pse keto ishin fjalë qyftri (mkati) per Riza Begun e Isa Boletinin.
Unë qindrojshe në mendimin qi edhe me kenë nevoja me i ndeshkue dy të permendunit, t'u ndeshkojshin me anë te shqyptarve e jo të tjeter kujt. Me gjith këte këjo kryengritje na ka mësue shum të vërteta t'idhta e na ka dhanë eksperiencë të madhe.
Paten ardhë në Shkup si perfaqsuesa te Shqypnis se mesme ZZ.Abdi Beg Toptani, Mustafa Krueja e Kapidani i Mirdites, Marka Gjoni. Kur e pan shkallen e fanatizmit, të Riza Begut t'Isa Boletinit e të shokve të tij, të thuesh se u dishpruen. U vërtetuen edhe ata se atë herë nuk ishte e mundun t'u ngrehte flamuri i independences. Unë u pata thanë këtyne zotnive të ndershem, se mbas tre a kater mujve do të bajshim prap nji kryengritje edhe se atë herë do t'a çpallshim independencen t'onë. Veç kësaj u pata shtue se nder këta tre a kater muej do t'a perhapshim organizimin t'onë ma gjansisht edhe do t'i bajshim të pa kenun, n'emen t'intereses së Shqypnis, disa vetë të cilët muejshin me kenë nji pengim per t'arrijtun qëllimin e shejtë.
Per ket çashtje patem ra në godi me ZZ. e naltpermendun. Me të vërtetë, patem fillue me u organizue ma themelisht se perpara, por çka të bajshim mbassi mbas pak kohe krisi lufta ballkanike, e cila i qiti poshtë të gjitha planet t'ona.