[Dilaver]

Përveç kësaj, nga vetë burimet shkrimore serbe mësohet se administrata e Republikës së Vendikut edhe para shek. 12 e përdorte nocionin Ilirik. Kjo shihet qartë nga konteksti: „Nga regjionet serbe, në tregje të huaja lënda e drurit eksportohej kryesisht përmes Drinit nga Shqipëria e Veriut, përmes Bunës nga Zeta dhe përmes Neretvës nga Zahumi. Marini pohon me ngulm se venedikasit nga Dalmacia dhe nga „Iliriku eksportonin dru për ndërtimin e shtëpive. Kemi një dëshmi të vitit 1373 përkitazi me eksportimin e drurit nga Shqipëria.

Karl Topia i nadaloi barkat e Andrija dhe Graton Dandul-it, sepse këta nuk e kishin paguar doganën për drutë e ngarkuara në ato barka”.[31] Për ata që mund të thonë se përmendja e emrit Dardania mund të jetë rezultat i modës mesjetare për t’i përdorur emrat antikë, po shtoj vetëm se në shkrimet kishëtare serbe nuk ndeshet asnjëherë emri Mizia, me të cilin, në kuadër të „modës mesjetare” të periudhës së Humanizmit e të Renesansës europerëndimore, dijetarë e shkrues mesjetarë të Perëndimit e quanin herë pas here krijesën shtetërore të Serbisë.

Ndryshe qëndron puna me të huajët. Kështu, në një letër të perandorit Friedrich I Barbarossa drejtuar mbretit të Egjyptit, Saladinit, në kohën e kryqëzatës së dytë thuhet në vitin 1187 se „Ti do ta përjetosh mllefin e Teutonëve, të cilët edhe në kohë të paqes i rrëmbejnë armët. Ti do t’i njohësh banorët e Rheinland-it dhe rininë e Istrisë, që cilëve s’u është parë shpina në asnjë betejë; bavarët shatmëdhenj si pirguj, Schwab-ët krenarë e dinakë, Frankët e kujdesshëm, Sasët që luajnë me shpatat e tyre, Tyringenët, Westfal-ët ... malësorët e shkathtë të Alpeve ... Bohemiasit, që dinë të vdesin përflakshëm, Polakët që janë më të egjër se shtazët e pyllit, Austriakët, Istrët, Ilirët, Toskanët, Venecianët, Pizasit...”[32] kur për ilirë mbaheshin, pas gjithë gjasësh, dalmatët.

Për rezultat të modës mund të merret edhe emri parasllav Moesia për shtetin e Rashkës. Një shembull konkret për këtë e gjejmë psh. në një shkresë që ka të bëjë me qytetin mesjetar të Novobedës i cili, deri në fillim të shekullit 16, ishte një koloni e rëndësishme e sasëve. Në këtë shkresë është shënuar: „Novomontana civitias, Germanorum coloniie principio namque Saxones in Mysiae partibus metalla et argendi materiam reeperere ...”,[33] përkatësisht „Qyteti Novomontana, fillimisht një koloni e germanëve, sepse sasët gjetën në pjesë të Mizisë metal e argjend”.

Këtë fenomen e ndeshim psh edhe tek një kont me mbiemrin Branković, i cili duke u paraqitur për kinse pasardhës i dinastisë së Branković -ëve të mirëfilltë të shek. 14 - 15 u shkruante letra kryesisht diplomatëve rusë se çfarë hapësire do të duhej të zinte shteti i ardhshëm i Serbisë. Në një kësi letre të vitit 1690 ky shkruante se brenda atij shteti duhej të hynin edhe Jusitiniania përkatësisht hapësira e Kosovës dhe e Maqedonisë, Iliria (Kroacia) dhe vetë nënshkrante „Georgie despot Prvo Justinianskog otačastvii, i vasoi Sloveno - Srbskio Ilirii i Misiam i proč”.[34]

Ka edhe raste kur një krahinë a krahinëz kinse na e paska marrë emrin (edhe) nga ndonjë qytet. Kështu, ka një supozim se krahina që më vonë u quajt Metohia e paska marrë emrin nga një qytet që qenka quajtur Metoja ose Metuja që po u përmendka gjatë shek. XIX, si një mbishtresë toponimike mbi emrin Hosnon të dëshmuar ndër shkrime bizantine, ndërsa në ato sllave si Hvosno e i ripërtrirë pas Luftërave Ballkanike; Krahina Dukagjin u quajt kështu mbase nga një qytet të cilin Frang Bardhi e përmendte më 1636 si Gjytetja e Re ose Dukagjina,[35] të cilin kujtoj se duhet kërkuar në anë të Gjakovës; krahina Altin ili u quajt sipas emrit parasllav të Bjeshkëve të Junikut; krahina Opoja qenka quajtur kështu[36] sipas një qyteti të padëshmuar *Opola (emri i të cilit po rrjedhka nga një polis e greqishtes sic!) e të cilin Jastrebov e lokalizonte në territor të katundit të sotëm Kuklibeg të kësaj ane; emri Izmornik i krahinës së Moravës së Poshtme është zgjerim i funksionit të emrit në përmasë regjioni nga emri i qytetit apo qendrës regjionale kishëtare të periudhës bizantine Preamoron, të përmendur me 1019 në një krisobulë të carit bizantin Vasilit II[37] e ndonjë tjetër.

Pra, për të dalur një emër regjioni Kosova, do të duhej që serbët ta kishin gjetur ndonjë qytet, castrum kështjellë, municipium apo statio të periudhës romake, romane apo bizantine që do ta mbante një emër i cili, kur të përkthehej në serbisht (siç e kanë zakon sidomos sllavët e Jugut), të dlite një emër regjioni Kosovo, ose do të duhej që pushtuesit serbë ta kishin ngritur vetë një qytet dhe ta kishin pagëzuar Kosovo.

Në rastin tonë (shih më poshtë) nuk ndodhi as njëra e as tjetra. Bile, ngritja nga serbët e ndonjë qyteti në Kosovën e pushtuar as që mund të merret me mend aqë më parë pse në shkrime të karakterit gjenealogjik, biografik mësohet se Stefan Nemanja ka rrënuar qytete të „grekëve”. Nemanja e paska marrë pushtetin „në shtetin serb”*, kështu thuhet në shkrime të kësaj natyre, vitin e 24 të sundimit të Mihail Komnenit; se i vëllai i tij Miroslavi kishte qenë knez në shtetin e Zahumit** dhe se Dalmacinë e mbanin „Grekët”. Pikërisht në këtë kohë 12 bujarë të mëdhenj (serbë) e paskan nisur përndjekjen e bullgarëve e të grekëve dhe i rrënuan qytetet e tyre”.[38]

Shënimi tjetër, i cili rrjedh nga shek. 15, dëshmon se një pjesë e Rrafshit të Kosovës ishte në mesjetë e mbuluar me pyje, sepse për të shkuar nga Prishtina për në Vushtrri tregtarët (mbase jo vetëm raguzas) duhej të kalonin nëpër pyje ose shkorrete, përkatësisht nëpër boschi di Cossova.[39] Duket se vetë gjenitivi (di Cossova) i emrit Kosova në këtë njoftim lë të kuptohet se këtu vërtetë kemi të bëjmë me emër të një regjioni ose të një pjese të tij të quajtur Kosova dhe jo me ndonjë qytet.

Nga këto dy burime rezulton se as në luginën e Llapit e as në hapësirën nga Prishtina deri në Vushtrri nuk kishte ndonjë qytet Kosova. Sigurisht që, po të kishte ndonjë qytet të quajtur kështu, këtë do të duhej ta dinte kosovari Segano aq më parë kur ky e përmend një luginëz të quajtur Kosovica afër Podievës, jo porse një qytet që do të quhej Kosova.

Përveç kësaj, sikur midis Prishtinës, Vushtrrisë e (edhe) Podievës të kishte pasur ndonjë qytet Kosova sigurisht që tregtarët raguzas nuk do të kishin pasur nevojë që, për të shkuar nga Prishtina në Vushtrri, të kalonin nëpër pyje e shkorrete, përkatësisht vështirë se do të mbetej pa u pas përmendur edhe në dokumente të Repubikës së Raguzës apo edhe të asaj të Venedikut. Përveç kësaj, sikur të kishte pasur ndonjë qytet të quajtur Kosova, sigurisht që sundimtarët serbë do ta bënin për seli të tyren, qoftë edhe të përkohëshme, siç e bënë herë pas here psh. edhe Prishtinën, Bellosicën dhe Krushevcin, i cili sot bie në të ashtuquajturën Serbi e Jugut.

Kjo don të thotë, në vija më të largëta, se ndonjë qytet Kosova nuk ekzistonte së pakut as në kohën e pushtimit serb të hapësirës së Kosovës së sotme në shek. 12. Nga ana tjetër nëpër shkrime të shek. 15 - 17 nuk ka ndonjë shënim se u ndërtua ndonjë qytet, fortifikatë apo kështjellë e quajtur Kosova. Mbetet e vështirë të besohet ekzistenca e një qyteti Kosova i papërmendur kurrnjëherë më parë deri në shek. 17 dhe, njëkohësisht, i zhdukur po gjatë atij shekulli.

Megjithatë, ka bukur shumë shkrime që e kanë për objekt trajtimi vendndodhjen e një qyteti, për mendimin tim të supozuar, të quajtur Kosova, sepse për ekzistimin e një qyteti të quajtur Kosova paska të dhëna që nga shek. 17 e njëkohësisht edhe mendime të ndryshme mbi vendndodhjen e tij.

Me çështjen e ubikimit e të identifikimit të një qyteti të zhdukur Kosova, i cili në veprën e Haxhi Kallfës - gjeografit turk të gjysmës se dytë të shek. XVII -cilësohej për kadillëk, u muarrën disa dijetarë të historisë. Kështu, Stojan Novaković (për mendimin tim me të drejtë) e mohonte plotësisht ekzistimin e këtij qyteti, qoftë si vendbanim qoftë edhe si kadillëk Kosova dhe e identifikonte këtë me Janjevën e sotme duke e pasur për mbështëtje rrethanën se gjeografi turk thoshte se popullata e këtij qytetthi ishte kryesisht minatore. Së këndejmi, Novaković kujtonte se qyteti i imagjinuar Kosova s'është tjetër veçse Janjeva vetë. Mirëpo, Skender Rizaj, i mbërthyer nga ideja e ekzistimit domosdo të një qyteti të quajtur Kosova, për njërin ndër argumente në të mirë të tezës së tij mbështetet tek „fakti” se H. Kallfa nuk po i përmendka rastësisht njërin pas tjetrit të dy qytetet: Janjevën e Kosovën. [40]

Edhe Johann Georg von Hahn ishte marrë me çështjen e ubikimit të këtij qyteti. Për lokalizimin e këtij qyteti Hahn mbështetej në një gojëdhanë që e kishte shënuar edhe gjeografi turk, sipas së cilës gurët që janë afër kishës, së cilësuar e Vjetër, në Janjevë qenkan sjellur nga gërmadhat e një qyteti që ndodhej nja një orë udhë këmbë në jug të Janjevës - vend që po e quajkan Basilovica dhe u gjendka buzë lumit Koznica*. Së këndejmi Johann Georg von Hahn propozonte që qyteti Kosova duhet kërkuar në këto anë, respektivisht një orë udhë larg në jug të Janjevës. Në të mirë të ubikimit këtu të lokalitetit të zhdukur Kosova, Hahn e merrte edhe përshkrimin tjetër të Haxhi Kallfës, sipas të cilit „kur vihet nga Kaçaniku, ky qytet pa mure gjendet në të sosur të luginës” - përshkrim ky që po u përputhka me atë të rrafshinës së rrumbullakët të rrethuar në të dy anët me kodrina.[41]