[Kalt]

Profil

Mahmut Bakalli, pamundësia për të qenë “komunist i mirë”

Blendi Fevziu

Ishte mesdita e një jave më parë, kur Baton Haxhiu më telefonoi për të më dhënë lajmin se Mahmut Bakalli nuk jetonte më! Asgjë më shumë se sa kaq, asnjë hollësi më tej, por për mua ishte e mjaftueshme të më vinte përpara syve me fytyrën e tij të qeshur dhe me zërin kumbues, aq karakteristik. Mbasdite vonë ndoqa pothuajse gjithë komentet për vdekjen e tij në internet, ndërsa një javë më pas, me keqardhje vura re se në shtypin shqiptar lajmi zuri shumë pak, për të mos thënë aspak vend. Një jetë e tërë në politikë ishte reduktuar në disa rreshta të thatë, shkruar padyshim nga dikush që as e ka njohur kurrë dhe as e ka ndjekur karrierën e tij, por që me sa duket kishte marrë porosi nga shefi i redaksisë. Një cv e thatë, pa asnjë prej dilemave që shqetësuan jetën e tij, pa asnjë prej dritëhijeve dhe padyshim, me një tis të rëndomtë dhe të bezdisshëm patriotik. E lexova duke qenë i bindur se askush më shumë se sa ai nuk do të ishte ndjerë i fyer nga ai stil i thatë që po përcillte në varr njërin prej njerëzve më të rëndësishëm të politikës së shqiptarëve në Kosovë. Padyshim, për shumë Shqiptarë këtej kufirit, emri i tij nuk thotë diçka. Shumë të tjerë e kujtojnë si një apo disa rreshta në historinë e Shqipërisë; shumë të tjerë në Kosovë përcjellin ndjenja të dyzuara, herë mërie e herë adhurimi. Unë pata fatin ta njoh disa vjet më parë dhe që atëherë e kam takuar shpesh dhe në disa kohë. Ndenja me të një javë në Cecina të Italisë më 1998, duke biseduar gjatë dhe duke tentuar të hyj sadopak në botën e ndërlikuar të tij. Që atëherë mbajta disa shënime, që po ju kthehem tani, duke shpresuar që nëse do të ishte gjallë, ai do të qeshte fort dhe do t’i kalonte si gjithnjë me shaka….

Korrik 1998, Cecina Mare
Rrallë kisha parë një personazh aq interesant e mbi të gjitha një njeri që pretendonte se jetën e tij kryesore, atë të karrierës e kishte kaluar si një komunist i mirë. Ndryshe nga shumë liderë Kosovarë nuk kishte fare poza, nuk fliste ndryshe nga sa mendonte dhe as thoshte sllogane të gatshme patriotizmi dhe qëndrese. Kur e takova, ruante po atë dinjitet të shkuar, po atë pamje të gëzueshme dhe një optimizëm që i buronte nga kudo edhe pse ndihej që ishte në gjendje jo të mirë ekonomike. Mbi të gjitha, e ardhmja e panjohur e trembte ato momente shumë. Por ai nuk e reflektonte këtë. I pëlqente të hante peshk, të pinte verë të mirë italiane dhe me humor nuk harronte të kërkonte një raki për aperitiv dhe një proshutë të mirë të ndërmjetme.
Në të vërtetë ai ishte krejt e kundërta e asaj që pata menduar unë. Nuk kishte lukun e një burokrati komunist, por atë të një kongresmeni amerikan. Të një njeriu që siç u shpreh Vincenzo, të ngjall simpati vetëm duke e parë. Ju fliste të gjithëve, shtrohej me këdo në një bisedë të gjatë dhe të hareshme dhe i mbronte fort idetë e tij. Nuk kishte asgjë tragjike në sjelljen e tij, edhe pse, shpesh jeta e tij kishte qenë buzë saj. Në Kosovë kishte filluar lufta e UCK – së dhe po ato ditë luftohej fort në Rahovec. Ai ishte anëtar i 15 - shes dhe çdo ditë, diplomatë italianë, personel ushtarak apo persona të çuditshëm merrnin kontakte me të. I takonte të gjithë, kishte një besim të çuditshëm në atë që sipas tij ishte fundi i pashmangshëm dhe për këtë sillte si shembullin më të mirë, jetën e tij.
Dukej se vuante edhe pse koha dhe historia i kishte dhënë normalisht të drejtë. Jugosllavia që ai kishte besuar, dashuruar dhe që i pati kushtuar energjitë e tij kishte marrë fund. Pati marrë fund sipas asaj formule që ai e kishte parashikuar 17 vjet më parë, kur studentët dolën në rrugët e Prishtinës në Prill 1981, ndërkohë që Tito kishte vdekur që prej një viti. E kishte ndjerë se ëndërra e “bashkim – vëllazërimit” qe tretur bashkë me ideatorin e saj dhe se tani, fundi, ishte shpërbërja, pavarësisht se kur do të vinte ajo. 17 vjet më pas, kishte mbetur me kujtimin e Jugosllavisë së tij, të Jugosllavisë së Titos, duke u rrënqethur nga çdo suvenir i saj. Qoftë edhe nga disa gra të moshuara serbe që vinin nga Beogradi, qyteti i studimeve të tij. Ai çelej, bëhej tjetër njeri, kur gjysëm me shaka ato i thoshin: - Druzhe Mahmut, ti je i vetmi politikan tek i cili ne kemi ende besim.
Po ç‚politikan kishte qenë ai, cili kishte qenë besimi dhe frymëzimi që e kishte mbajtur në karrierë. Padyshim që kishte besuar tek Jugosllavia, tek Jugosllavia me të cilën qe rritur çdo njeri i brezit të tij dhe e kishte adhuruar Titon. Kishte besuar diçka që në thelb ishte e pabesueshme dhe këtë zhgënjim e kishte vuajtur gjatë. Duke nisur që nga ditët e Prillit 1981, kur si shumë pak vetë në Jugosllavi, ai kishte besuar se ëndërra që mbante atë emër kishte vdekur dhe se shkërmoqja e saj do të vinte një ditë. Siç po ndodhte tani, kur Jugosllavia reale qe shpërbërë prej 7 vitesh dhe kur më në fund, atdheu i tij po trokiste në derën e lirisë! Dhe ai kishte nisur të besonte tashmë këtë ëndërr të re, pikërisht atëherë kur shumë vetë e shihnin atë me frikë dhe pamundësi. Ai kishte pritur 17 vjet që dikush t’i trokiste në derën e tij për t’i thënë: ajo që besoje po ndodh! Por ajo që po ndodhte ishte edhe më radikale se çdo ide që kishte pasur ai vetë.
Kishte një shqisë të veçantë politike dhe mbi të gjitha kishte aftësinë bazë që shumë politikanëve të rinj ju mungon: prit, mos merr vendime të shpejta, por kur je i bindur mos hezito.

Prill - korrik 1999
Askush nuk e di se si kishte arritur të dilte nga Kosova për në Londër, por në ato ditë të ngarkuara flisja çdo javë me të. Ishte po aq optimist, po aq i qeshur dhe besimi ishte padyshim bindja e fundit që mund t’i binte atij. Vetëm një herë vura re një luhatje në zërin e tij, por disa muaj më pas, kur e takova në Prishtinë m’u duk më i angazhuar se kurrë. Gazetarët e huaj e takonin të gjithë, politikanët e rinj shqiptarë po ashtu, ai ishte bërë një pikë referimi dhe nuk kishte si të ndodhte ndryshe. Ishte kthyer në profesionin e tij të vjetër, duke qenë padyshim një ndër njerëzit më të këndshëm në Prishtninë. Fliste po aq shumë, në dhomën e tij plot relike gjuetie, prodhonte ide dhe besonte se tashmë kishte nisur një jetë të dytë politike.
E besoi edhe atë moment kur hyri si deputet në Kuvendin e parë të Kosovës së Lirë, duke lënë edhe aty shenjën e tij. Nuk kishte si të ndodhte ndryshe. Ai kishte qenë arkitekt i autonomisë së 1974 dhe ky shtet i ri që Kosova po tentonte të ngrinte, kishte pasur në themele idenë dhe veprën e tij. Ishte formëzuar atëherë, edhe pse dora e dhunshme serbe dhe më pas Millosheviçi e kishin frenuar që të shkonte më tej, që të bëhej një shtet i vërtetë.
Në fund të jetës së tij, ai nuk kishte se si të mos kthente kokën pas. Kishte pasur një rini të shkëlqyer dhe një karrierë madhështore. Qe ngritur nga sekretar partie në kryetar i Kosovës; kishte organizuar jetën atje dhe qe bërë arkitekt i autonomisë më 1974. 35-vjeç kishte hyrë në KQ duke u konsideruar beniamin i Titos. Kishte jetuar me shkëlqimin e plotë të pushtetit, pastaj qe larguar. Nga viti 1981 e deri më 1998 qe përplasur nga valët e fatit, gjysëm i harruar, gjysëm i izoluar, derisa më 1999 qe kthyer në politikën aktive.
Një fat i madh për një njeri si ai, që mbi të gjitha nuk jetonte dot i veçuar. Dhe një njeri që kishte jetuar dy ëndërra: atë tashmë të falimentuar të Jugosllavisë multietnike dhe atë të kurorëzuar të Kosovës së Lirë. Bashkë me to kishte ikur, me zë të shuar nga sëmundja, por po aq optimist. Duke dëshmuar se besimi dhe optimizmi kishin qenë dy armët reale që kishte përdorur në jetë.

A do të mjaftonte ai lajm i thatë gazetash për një njeri si ai? Si do t’a përcaktojnë më pas? Jam i sigurtë që shumë do kenë mëri. Shumë veta nuk e kanë pranuar aksionin e tij të rinisë, militantizmin e tij në Lidhjen e Komunistëve dhe gjithë postet që kishte në atë kohë! Shumë të tjerë nuk ja kanë falur angazhimin pas 1999. Jeta është e tillë dhe derisa historia të marrë për të një qëndrim realist dhe objektiv le t’a kujtojmë, jo si një cv të thatë, siç ai vetë do t’a urrente realisht, por si një personazh plot jetë, që jetoi në një kohë furtune dhe në fund, diti të dalë në breg. Dhëntë zoti të ketë qenë bregu i duhur i historisë së tij!