[musl|m]

Humbja e besimit në testamentet e shenjta me siguri ka qenë pasojë e dështimit të misionit të inkuizicionit që përpiqej me dhunë t’i imponojë dogmat fetare dhe t’i kontestojë, t’i shpall si herezi të vërtetat shkencore. Galilelo Galileli (1564-1642), euridit i njohur i periudhës së Renesancës, i cili e mbështeti teorinë heliocentrike të Kopernikut para se ta përfshinin flakët deklaroi me bindje të thellë “Eppur si muove” (Megjithatë po lëviz, duke aluduar në rrotullimin e tokës rreth diellit). Guximi moral dhe intelektual i shkencëtarëve të mëdhenj ishte më i fortë se sa dënimet drastike të rojeve të dogmës fetare që më në fund rezultoi me humbjen e besimit në një sistem, deri më atëherë të padiskutueshëm të vlerave. Qytetari dyshues evropian i kësaj periudhe e ndjeu veten të pasigurt, të humbur. Deri më atëherë ai ishte i edukuar dhe mësuar që të besojë në prejardhjen hyjnore të superstrukturës, ishte mësuar që ndjenjat fisnike të qenies së tij t’i vë në dispozicion të religjionit, të rendit kishtar, prandaj kishat dhe çdo gjë që kishte të bënte me religjionin kishin bukuri mahnitësi. Besimi në Zot i motivonte ata që ta fisnikërojnë veten dhe shoqërinë kështu që bindjet fetare ishin një kolektor i fuqishëm ku stivoheshin vlerat që e bënin kuptimplote jetën dhe ndërveprimin shoqëror. Humbja, apo dyshimi sado i vogël në besueshmërinë e këtyre parimeve aksiomatike krijoi një destabilizim të thellë në planin individual dhe atë shoqëror. Ky shqetësim me gjasë nxiti evropianin kërkimtar të gjejë zëvendësimin për humbjen e sigurisë, të zbulojë vlerën e re që do ta rikthente ndjenjën e sigurisë së humbur dhe kohezionin shoqëror. Pra, fillet e nacionalizmit në Evropë kanë qenë fisnike dhe sublime. Nacionalizmi ishte ndjenja që e fisnikëronte njeriun, individin e vetmuar i cili filloi t’i investojë virtytet e veta në sistemin e ri të vlerave, nacionalizmi u shndërrua në rrufepritës të vlerave, të ndjenjave fisnike, të mirësisë dhe të arsyeshmërisë njerëzore . Ai e gjeti planin e ri shoqëror, relacionin e ri të afërsisë, të qëllimeve dhe të vlerave të përbashkëta për të cilat ishte i gatshëm edhe të flijohet. Shtetet e para nacionale synonin që të ofronin barazinë e plotë të qytetarit i cili deri më atëherë konsiderohej si pronë e monarkut apo të princërve të ndryshëm. Me sloganin “Liri, barazi, vëllazëri” filloi një fazë e re e barazisë së njerëzve, të paktën brenda një shteti të ri. Pra, nacionalizmi në këto fillime solli standardet sipas të cilave garantohej barazia në mes njerëzve, në mes të vëllezërve. Kjo tendencë barazimtare në kuadër të sistemit perëndimor të vlerave do të përfundoj me standardet që garantojnë të drejtat e njeriut që do të jetë faktor kryesor në humanizimin e formacioneve të ndryshme shoqërore, shkaktar i rrënimit të sistemeve të ndryshme despotike, autoritare anekënd botës.

Nacionalizmi e prodhoi kombin, kombi e prodhoi shtetin kombëtar dhe shteti kombëtar e fiku zjarrin mobilizues, veprues të nacionalizmit. Nëse ky konstatim është i saktë, atëherë mund të shpjegohet për se shqiptarët e Shqipërisë janë më pak “nacionalist” sesa shqiptarët e viseve të cilët kanë qenë nën sundimin e nacionalizmave të tjerë, pse shqiptarët e Shqipërisë ndryshe e perceptojnë Goran Bregoviqin nga vëllezërit e tyre në Kosovë dhe gjetiu.


Nëse një nacionalizëm dështon, atëherë fillon procesi i akulturimit, i përtharjes, i asimilimit dhe njëherësh i bartjes së besnikërisë, së interesimit të qytetarit në koncepte të tjera komunitariste, duke filluar nga ato ideologjike, fetare e deri te ato sportive. Bie fjala dështimi i nacionalizmit arab, i personifikuar në figurën e presidentit nacionalist Gamall Abdel Naserit, apo Sadam Huseinit nxori në shesh lëvizjet fetare që propagojnë idetë komunitariste mbi baza fetare, ummetin islam.


Deformitete të misionit fisnik të nacionalizmit shfaqen edhe në shtetet post komuniste ku nacionalizmi shfaqet si ideologji ekskluziviste që në mënyrë patologjike spikat pikat dalluese në mes të njerëzve dhe jo ato bashkuese. Ky koncept i nacionalizmit nuk është në vijë të traditës evropiane të nacionalizmit që kishte mision kompensues, pas humbjes së sigurisë së dikurshme në vlerat e një formacioni feudal shoqëror.


Nacionalizmi i llojit evropian, pra ai që i nxit njerëzit që virtytet më sublime të qenies së tyre të investojnë në një sistem vlerash që i bashkon individët, krijon barazi në mes tyre, që i jep kuptim jetës së tyre është i domosdoshëm për mbijetesën e shqiptarëve. Ky nacionalizëm i llojit fisnikërues nuk ka të bëjë fare me urrejtjet llojesh të ndryshme patologjike, ksenofobike , por shërben si frymëzim i vazhdueshëm për të prodhuar vlera të përbashkëta shoqërore, barazinë në mes të njerëzve. Ky lloj nacionalizmi frymëzues, fisnikërues në shoqëritë më të avancuara perëndimore manifestohet në çdo segment të shoqërisë dhe është standard, kusht pa të cilin nuk mundet të funksionojë shteti.
Nacionalizmi i këtillë jo vetëm që forcon kohezionin shoqëror, por edhe parandalon deformitetet e ndryshme siç është korrupsioni, nepotizmi, evazioni fiskal dhe abuzimet e ndryshme të pozitës në shoqëri, nacionalizmi i këtillë e rimëkëmb shpirtin e një kombi, nacionalizmi i llojit të rilindësve tanë.


Këtë apologji për nacionalizmin e shoh të udhës ta përfundoj me një rrëfejzë të vërtetë nga jeta e një të mërguari shqiptar. Ai ishte martuar me një suedeze dhe kishte tre fëmijë të cilëve u kishte dhënë emra shqiptarë. Një ditë, në vitet ’80-ta, djali i tij gjashtë vjeçar, Besimi me rrëmbim hyri në shtëpi duke bërtitur “ Papa, papa svenska gurka”! (Baba, baba trangull suedez!). Babë e bir këmbenin fjalë që s’i kuptoja unë, aq më pak euforinë e tyre me një trangull të mbështjellë me celofan ku ishte stampuar flamuri suedez. Kërkova shpjegime prej mikut tim kosovar. Ai me një indiferencë m’u përgjigj: “Hiqu tyre, ata gëzohen kur arrijnë të prodhojnë madje edhe perime. Gjithkund e vënë flamurin, madje edhe në brekët e tyre”.


Nacionalizmi suedez manifestohet jo vetëm në krijimin e shtetit funksional ku suedezi është i mbrojtur, i sigurt, ku i respektohet integriteti dhe dinjiteti individual, por edhe në këto mesele trangujsh. Shtetet kombëtare formohen që pjesëtari i atij kombi (nacioni) të jetojë sa më mirë. Shtetet kombëtare nuk formohen që pjesëtari i atij kombi të jetojnë keq në të.


Pale si do të përfundojë nacionalizmi malazias?


Po ne ku jemi se?