[Kalt]

Shpresa Gashi, këngëtarja që këndon shqip…

Nga Flora Durmishi
Gazetare në Radio Blue-Sky, Prishtinë


Kur flasim për vlerat e mirëfillta të muzikës shqipe, mendojmë gjithsesi edhe për këngëtaren Shpresa Gashi. Me talentin dhe punën e saj i bëri vetes vend në mesin e artistëve të respektuar.
"Jam produkt i institucioneve kosovare. Para luftës ato u shembën nën goditjen e regjimit serb kështu që u pamundësua prodhimtaria e gjithmbarshme institucionale, pra edhe prodhimi i tyre. Unë nuk e mbajta hapin në zëvendësimin e institucioneve me ato private ngaqë, siç thashë, nuk pranova të konvertohem“ !
Shpresa Gashi.
Shpresa Gashi lindi në Pejë më 7 shtator 1950. Rrjedh nga një familje e vjetër qytetare në të cilën është kultivuar dhe trashëguar nëpër breza dashuria për muzikën dhe artin. Gjyshja e Shpresës, Nicë Gashi, ka luajtur shkëlqyeshëm në instrumente harkore, si violinë etj. E ëma e Shpresës, Gjina Ndueleshi-Gashi, ishte këngëtare, tezja, Jozefina, po ashtu një kushërirë e saj e parë, Gongja, ishte soprano me emër në Kosovë. Ndërkaq babai i Shpresës ishte i pasionuar pas fotografisë.
Ajo lindi dhe u rrit në një ambient familjar ku tingujt e bukur, kënga dhe bisedat për muzikën ishin të përditshme. Pra që në familje fitoi dashurinë për muzikën, e natyrisht, edhe përkrahjen që të vazhdojë shkollimin në këtë fushë. U regjistrua në shkollën e mesme të muzikës në Prizren ku u dallua dhe ra shpejt në sy për kualitetet e saj. Pas kryerjes së shkollës së mesme të muzikës punon si mësuese e muzikës në qytetin e saj të lindjes. Ky ishte vetëm një pushim i shkurtër para studimeve të mëtejme. Në vitin 1970 fillon studimet në Akademinë e Muzikës - në degën e Teorisë së Muzikës. Njëkohësisht jashtë akademisë, me punë plotësuese, bën avancime serioze në perfeksionimin e solokëndimit te profesorët eminentë të kohës, në Zagreb, Shkup e Tiranë.
Tashmë, në kokën e saj, kishte disa idole si Tefta Tashkon, Marie Krajën, Lucie Milotin dhe Nexhmije Pagarushën. Shpresa po pushtohej nga një dëshirë e fuqishme që të shkojë gjurmëve të këtyre figurave, të mëdha, të kulturës sonë.
Më 1974, Shpresa mbaroi Akademinë e Muzikës. Por këtu nuk mbaruan dëshirat dhe ambiciet e saj për të mësuar më shumë e më shumë. Ishte, më shumë, një fillim i ri për përparime të reja në këtë vokacion. Kjo dëshirë e gjeti në Zagreb, ku duke lënë mbrapa një konkurrencë mjaft të fortë, u bë pjesëtare e Ansamblit Profesional, të parit dhe të vetmit në hapësirën e ish Jugosllavisë, i cili kultivonte muzikën e renesancës dhe quhej, Universitas Studiorum Zagrebiensis.
Me themelimin e redaksisë së muzikës në Televizionin e Prishtinës ajo jep kontributin e vet të çmuar. Shpresa këtu punon si bashkëpunëtore e muzikës serioze, si ilustratore dhe si drejtuese e emisioneve muzikore.
Origjinaliteti dhe timbri, tepër i veçantë, i zërit të Shpresës, janë veçori dalluese të saj. Sot, thotë Shpresa, kur ka kaq shumë huazime të muzikës së huaj i vetmi bastion që nuk pushtohet e tjetërsohet është timbri muzikor që ruan vlerat origjinale. Natyrisht rëndësia e institucioneve është e vetëkuptueshme.
Ndër shumë epitete, thënë për Shpresa Gashin, ajo pëlqen pikërisht vlerësimin se “Shpresa këndon shqip dhe ka timbrin shqip”. Kështu ka thënë në një rast për Shpresën, muzikologu i madh shqiptar, Ramadan Sokoli. Shpresa e provoi veten në disa zhanre dhe në të gjitha shkëlqeu, duke dëshmuar se është artiste e mirëfilltë. Asaj i ngeli pa realizuar vetëm një dëshirë! Limitet e kohës, mundësitë e kufizuara, mungesa e institucioneve operistike nuk i mundësuan realizimin e ëndrrës: ngjitjen në skenat e operas. Edhe Legjenda e këngës Shqipe, Nexhmije Pagarusha, shpreh keqardhje që nuk u bë e mundur ta dëgjonte një ditë Shpresën në një rol në opera për çka Shpresa ishte e zonja.
Një pjesë e karrierës dhe suksesit të Shpresës lidhet me Radio Televizionin e dikurshëm të Prishtinës duke i dhënë shumëçka njëri tjetrit. Me themelimin e korit profesional të Radio Prishtinës, ajo bëhet soliste e këtij institucioni të ri kosovar. Kompozitori dhe dirigjenti, Rafet Rudi, duke iu referuar pikërisht kësaj periudhe të bashkëpunimit me Shpresën, në korin e Radio Prishtinës, vë në dukje paraqitjen e suksesshme të saj në disa zhanre: popullore, zbavitëse, serioze dhe muzikës së vjetër qytetare. Një nga momentet kulmore z. Rudi veçon realizimin brilant të Shpresës në veprën “ Flijimi”, shumë e popullarizuar në vitet e ’80-ta. Në Korin e Radio Prishtinës Shpresa punoi deri në vitin 1990, kur të gjitha institucionet kosovare po mbylleshin një nga një. Ajo kaloi vite të rënda në vazhdim. Shpresa Gashi, ka kënduar në shumë festivale dhe skena muzikore, në hapësirën shqiptare dhe jashtë saj, në vendet ballkanike, në Evropë, SHBA dhe Australi. Zëri i saj, i sopranos lirike, me një koloraturë të veçantë, është në më se 60 incizime, shumë prej të cilave edhe janë vlerësuar me çmime të ndryshme. Shpresa është edhe kantautore e tetë këngëve. Ka disa këngë në duet, me Bashkim Paçukun, Xhelal Bakraçin dhe një me djalin e saj Edmondin, tek i cili Shpresa sheh vazhdimësinë e traditës familjare.
Shpresa, keni pasur afinitet të barabartë për muzikë dhe pikturë. Zgjodhët muzikën, pse?
Po, kam pasur afinitet të barabartë për muzikë dhe pikturë, vendosa për të parën sepse ishte dëshirë e prindërve, kryesisht, e nënës, e cila këndonte shumë bukur! Kështu që ajo mosrealizimin e saj e plotësoi tek unë.
Ju kujtohet kënga e parë me të cilën u dallua prirja juaj për këndim?
Kënga e parë me të cilën u dallua talenti dhe afiniteti im, mësuar nga Gongje Gashi, këngëtare shumë e njohur asokohe, e Radio Prishtinës, ishte kënga - “Këndo kitarë me gjuhën time”, të cilën më vonë, në rininë time të hershme, e këndoja së bashku me Jusuf Gërvallën, në përcjellje të kitarës së tij. Ata që e kanë njohur Jusufin, e dinë se ai nuk ka qenë vetëm patriot i rrallë po edhe artist i vërtetë i këngës dhe poezisë.
Si studente keni pasur një ofertë serioze për të kënduar në Universitas Zagrebiensis!
Gjatë studimeve të mia në Zagreb, mora ftesën për të kënduar në Ansamblin profesional, të parin asokohe në Jugosllavi, i cili kultivonte muzikën e renesancës dhe quhej Universitas Studiorum Zagrebiensis. Pas disa muaj ushtrimi, mbajtëm tri koncerte në Kroaci, Slloveni dhe Istër. Pasoi oferta për specializim dyvjeçar në Amerikë, por nostalgjia dhe dëshira që të kontribuoj në Kosovë ishte më e fortë. Kështu u ktheva së bashku me ambiciet e mia për ta kultivuar muzikën klasike shqipe si dhe atë botërore. Institucionet përkatëse kurrë nuk u formuan deri më sot, kështu, ëndrra ime nuk u realizua deri në fund.
Pas përfundimit të studimeve filluat punën në TVP e më pas edhe në Radio Prishtinë. Të flasim pak edhe për atë kohë!
Pas TV Prishtinës, mora ofertën shumë privilegjuese që të jem këngëtare e paguar e Radio Prishtinës së atëhershme. Aq më shumë komplementonte me atë se ai vend pune i takonte vetëm legjendës sonë, Nexhmije Pagarushës. Por më vonë u shtua nevoja edhe për dy këngëtarë, natyrisht jo të formatit të saj unik, siç ishte Nexhmija, u pranua Bashkim Paçuku dhe unë.
Më pas keni shkuar në Tiranë për një specializim apo jo?
Nga ky vend i punës rastisi që të shkoj së bashku me flautisten tonë të mirënjohur, Venera Mehmetagaj, në një specializim të shkurtër në Tiranë dhe të punoja me pedagogen, tanimë të ndjerë, Jorgjia Truja. Ishte fat për mua të punoja me këtë profesioniste të rrallë. Kam kujtime të mrekullueshme nga ajo kohë.
Keni kënduar në të gjitha zhanret. Pse kjo larmi e zhanreve? A mos ishte ky një hulumtim...
Ah, jo! Kjo larmi e zhanreve, në repertorin tim, nuk flet për hulumtimet e mia, por mungesën e përkrahjes shoqërore kryesisht institucionale. Në fillim, e më vonë herë pas here, kam kënduar arie operash të lehta dhe të vështira të autorëve klasikë botërorë e shqiptarë. Por nevoja ime e pandalshme që t’i shpreh ndjenjat e mia përmes këngës më shtyri që të bashkëpunoj edhe me kompozitorët e zhanreve të tjera.
Sigurisht keni shumë kujtime nga koncertet dhe festivalet nëpër botë!
Do të veçoj, me këtë rast, një koncert në Opati, ku asokohe bëhej zgjedhja e Këngës së Evrovizionit. Konkuronin këngë nga të gjitha trevat e ish Jugosllavisë. Të gjithë këngëtarët e tjerë kishin të drejtë të visheshin sipas dëshirës dhe nuk u bëhej vërejtje në zgjedhjen e ngjyrave përveç këngëtarit nga Kosova, i cili nuk kishte të drejtë të kombinojë dy ngjyrat, qofshin ato edhe të trendit. Unë e kisha veshur një fustan pikërisht me kombinimin e dy ngjyrave të ndaluara: kuq dhe zi! Në shtypin e nesërm Jugosllav u kritikova zëshëm.