[Dr. Leone]

GJUHA DHE SHQISA E TË SHIJUARIT



Njeriu çdo ditë konsumon lloje të ndryshme ushqimesh dhe pijesh të shumllojshme. Shqisa e të shijuarit është protagonistja kryesore në këtë proces. Kur ne hamë ushqim, e kuptojmë menjëherë nëse ai është i kripur apo i ëmbël, i ngrohtë apo i ftohtë. E gjithë merita i takon Allahut (xh.sh), i Cili na krijoi këtë gjuha në formë kaq të përkryer. Ne cipën e sipërme të së cilës ndodhen dhjetë mijë vrimëza mikroskopike dhe poshtë çdonjërës prej tyre është vendosur nga një fije e hollë nervi e cila shërben si informator i trupit për atë ushqim që përcillet në stomak.

Shijet kryesore që gjuha i njeh menjëherë dhe me shumë lehtësi janë, e ëmbla, e hidhura, e tharta dhe e njelmëta. Kjo gjë arrihet vetëm nëse lënda është e tretshme sepse ajo që e bën të mundur shijimin është tretja e lëndës me pështymën.



PJESËT E GJUHËS DHE LIDHJA E TYRE ME SHIJIMIN



Çdo pjesë e gjuhës ka rolin e saj të veçantë në ndjesinë e shijimit.

Për shembull qelizat e shijimit të ëmbëlsirës gjenden kryesisht në pjesën e përparme të gjuhës, qelizat e shijimit të thartirës dhe njelmësisë ndodhen në dy anët e saj, ndërsa qelizat e shijimit të hidhësirës ndodhen në fundin e saj.

Për këtë arsye njeriu nuk e ndjen hidhësirën e ilaçit nëse atë e përtyp shpejt. E nëse atë e përtyp ngadalë dhe ajo fillon e shkrihet prej pështymës do të fillojmë të ndjejmë shijen e hidhësirës kur ajo të arrijë në fundin e gjuhës. Gjuha nuk mund të arrijë plotësisht që ta kryejë funksionin e saj të shijimit nëse ajo sëmuret qoftë edhe nga një grip kalimtar. Këtë dukuri e vëmë re në momentin kur i sëmuri nuk bën shumë dallime në të shijuarin e ushqimeve. Për të pothuajse të gjitha janë njëlloj.

GJUHA DHE PËRTYPJA



Gjuha është ndihmuesja kryesore e procesit të përtypjes së ushqimit. Kjo arrihet prej lëvizjes së saj akrobatike duke e rrotulluar ushqimin brenda në gojë gjatë kohës së bluarjes së tij. E gjithë kjo falë muskujve të cilët janë vendosur në këtë organ kaq perfekt. Në fund të procesit të ushqimit gjuha i jep lamtumirën e fundit ushqimit duke e shtyrë atë drejt stomakut.



SI DEL FJALA NGA GOJA



Zëri del nga dy korda që kanë formën e germës “V” dhe që janë vendosur posaçërisht për këtë mision në gurmaz. Në momentin kur nuk del zë nga goja këto korda largohen nga njëra-tjetra. Kur njeriu do të flasë ato dy korda vrapojnë për tek njëra-tjetra për tu dridhur nga disa muskuj që janë vendosur tek ato vetëm për këtë bashkim dhe dridhje. Kjo dridhje është ajo që ne e quajmë fjalë, e cila ndryshon me ndryshimin e bashkimeve të këtyre dy kordave. Tek fëmijët dhe tek gratë këto dy korda janë më të shkurtra. Për këtë arsye zëri që del prej tyre është më i hollë dhe më i butë. Kurse tek burrat këto korda janë më të gjata dhe më të forta e pikërisht për këtë edhe zëri i tyre është më i fortë dhe më i trashë.



ORGANET E FJALËS



Në kohët e hershme njerëzit mendonin se gjuha ishte i vetmi organ i cili prodhonte fjalën. Me zhvillimin e shkencës u mësua se edhe po të dëmtohet një pjesë e gjuhës fjala vazhdon të prodhohet. Kjo do të thotë se ka edhe organe të tjera që ndihmojnë në nxjerrjen e fjalës. Por cilat janë ato ?

Është zbuluar se ka edhe disa organe të tjera të trupit të njeriut që bashkëpunojnë me njëra-tjetrën në prodhimin e fjalës. Ndër to mund të përmendim: mushkëritë, gurmazi, kordat, muskujt rrethues të gurmazit, qiellëza, membranat e hundës, dhëmbët, nofullat, buzët etj.







DISA PROBLEME TË SHQIPTIMIT



Në disa njerëz vihet re që kanë probleme me shqiptimin e drejt të fjalës dhe këto janë të llojeve të ndryshme si psh:



Memecëria:



Është një sëmundje që shkakton mosnxjerrjen e fjalës dhe këta njerëz quhen memecë. Në pjesën më të madhe të rasteve kjo lloj sëmundje shkaktohet nga një sëmundje tjetër që është shurdhimi total i dëgjimit. Kjo ndodh sepse njeriu i mëson fjalët nga dëgjimi i të tjerëve. Kështu fëmija i cili ka probleme me dëgjimin humb edhe vetinë e të folurit, sepse ai nuk mund të mësojë asnjë fjalë nga të tjerët.

Në shumicën e rasteve këto sëmundje hasen më shpesh tek fëmijët. Kjo për faktin se fëmija mund të dëmtohet në barkun e nënës apo një sërë problemesh të tjera siç është heqja e gurmazit nga ndonjë sëmundje kanceri etj.



Mekja e gojës:



Është një tjetër sëmundje e gjuhës, e cila shkakton pengesën e nxjerrjes së një apo më shumë germave gjatë të folurit, duke mos patur mundësinë e rrjedhshmërisë së gojës. Kjo është një lloj burgimi i fjalës. Nga kjo mekje e gojës shkaktohet në trurin e njeriut një lloj pasigurie dhe ndryshim i volumit të zërit. Kur dëgjojmë një njeri të cilit i meket goja, në momentin që arrin ta nxjerrë pjesën e fundit të fjalës, ai e ngre zërin pavetëdijë.



Nxitimi i të folurit:



Ky është një rast tjetër i sëmundjeve të shqiptimit, i cili shkakton atë që quhet ndryshe edhe nxitimi në të folur apo ngrënia e fjalëve.



Ngathtësia e shqiptimit:



Edhe kjo është një tjetër sëmundje e shqiptimit që e bën njeriun të flasë shumë ngadalë. Kjo vihet re sidomos tek njerëzit e moshuar.











Ndryshimi i germave:



Ka disa njerëz që germën “S” nuk arrijnë ta shqiptojnë dot ashtu siç duhet, por e zëvendësojnë atë me germën “TH”. Këta njerëz quhen ndryshe thuthuqë. Po kështu të tjerë njerëz nuk mund ta shqiptojnë fare germën “R”.

Shërimi: Kurimi i këtyre sëmundjeve arrihet nëse pacienti i nënshtrohet një terapie speciale që ka të bëjë me një shlodhje të plotë të trupit, duke dëgjuar fjalët që ka problem me to e duke ushtruar frymarrjen dhe nxjerrjen e germave .