[Pause_Print_Scroll]

Gjurmat e luftërave krishtere

Plotësisht, pavarur nga papajtueshmëria shpirtërore, ekziston edhe një shkak, përse muslimanët duhet t'i shmangen imitimit të civilizimit perëndimor; përvoja historike perëndimore thellë janë të përshkruara me animozitet të çuditshëm ndaj islamit.
Deri diku, ajo është edhe trashëgim i antikës evropiane. Grekët e Romakët vetëm veten e kanë konsideruar "të civilizuar", derisa e tërë e huaja, e sidomos tërë ata që kanë jetuar në lindje nga Mesdheu, kanë bartur etiketën "barbarë dhe barbarizëm". Që nga ajo kohë, Perëndimorët besojnë se superioriteti i tyre racorë mbi pjesën tjetër të njerëzimit është fakt; përbuzja pak apo më tëpër e theksuar, ndaj racave të popujve joevropian - kjo është njëra prej vijave të përhershme të civilizimit perëndimor.
Megjithatë, gjithsesi se vetëm kjo nuk është e mjaftueshme për shpjegimin e ndjenjave të tyre në raport me islamin. Këtu dhe vetëm këtu, qëndrimi perëndimor nuk është vetëm indiferentizëm, siç është rasti me religjionet dhe kulturat tjera "të huaja"; ai është averzion i mbjellur thellë dhe gati fanatik; e ai nuk është vetëm intelektual, por ka edhe ngjyrë intenzive emocionale. Perëndimi mundet të mos i pranoj doktrinat budiste apo filozofitë hinduiste, por gjithmonë do të ruan qëndrim të drejtëpeshuar, të matur shpirtëror në raport me ato sisteme.
Mirëpo, posa t'i kthehet islamit, drejtëpeshimi trazohet dhe futet njëfarë paragjykimi emocional. Mezi pranë disa përjashtimeve, madje edhe orientalistët më të shquar evropian janë përgjegjës për prezencën joshkencore në shkrimet e veta mbi islamin. Në hulumtimet e tyre gati se është e dukshme se islami nuk mund të trajtohet si subjekt i thjeshtë i hulumtimit shencor, por si i akuzuar para gjykatësve të vet. Disa nga ata orientalist, luajnë rolin e prokurorit publik, këmbëngulës në sigurimin e dënimit; të tjerët janë sikur avokatët, të cilët duke qenë se është personalisht i bindur në fajin e klientit, mundet vetëm që me gjakftohtësi të angazhohet për "rrethanat lehtësuese". E tërë kjo - teknika e të nxjerrurit të përfundimit dhe arumentimit, të cilën e kanë përvetësuar shumica e orientalistëve, na përkujton, në veprimet e atyre gjykatave famëkeqe të Inkvizicionit, të cilat i formoi kisha Katolike kundër "heretikëve" në mesjetë; dmth. ata mezi që i hulumtojnë ndonjëherë faktet historike me mendje të hapur, por gati në çdo rast të veçant, fillojnë nga konkluzioni qysh më parë i përvetësuar, të diktuar me paragjykime. Ata i zgjedhin dëshmitë, në përputhje me nxjerrjen e përfundimit, gjer te i cili synojnë që të vijnë. Atje ku zgjedhja arbitrare e dëshmitarëve është e pamundur, ata këpusin pjesë të argumenteve të dëshmitarëve në dispozicion nga konteksti, apo i "interpretojnë" deklaratat e tyre në frymën e keqdashjes joshkencore, duke mos i dhënë kurrfarë rëndësie ekspozimit të rastit të anës tjetër, d.m.th. të vet muslimanëve.
Pasojë e veprimit të tillë, është fotografia çuditërisht e shëmtuar e islamit, të cilën e hasim në literaturën orientaliste të Perëndimit. Shëmtimi i tillë nuk është i kufizuar në ndonjë vend të veçantë; mund ta gjejmë në Angli, Gjermani, Amerikë, Rusi, Francë, Itali e Holandë - shkurtazi, kudo që orientalisti perëndimor ta drejton vëmendjen e tij në islam. Duket sikur janë të gudulisur me ndjenjën e kënaqësisë smirëzezë, sa herë që t'u ofrohet rasti - real apo i përfytyruar - për kriticizëm armiqësor. E pasiqë orientalistët e tillë nuk janë rasë e veçantë, por vetëm eksponente të civilizimit të vet dhe rrethit të vet shoqëror, domosdo duhet të vijmë deri te përfundimi se shpirti perëndimor, në tërësi nga kjo, apo ajo arsye është i mbushur me paragjykime kundër islamit si religjion e si kulturë5. Një nga arsyet mund të jetë pikëpamja antike, e cila ndanë tërë botën në ''Evropian'' e ''Barbarë''; e arsyeja tjetër, drejtpërdrejtë e lidhur me islamin, nëse shikojmë, mund të gjendet në të kaluarën, e veqanarisht në historinë e mesjetës.
Përplasja e parë e madhe ndërmjet Evropës se bashkuar nga njëra anë, dhe islamit nga ana tjetër, pra, luftrat e kryqëzatave, koincidoi me vet fillimin e civilizimit evropian. Në atë kohë ky civilizim, ende në aleancë me Kishën, pikërisht kishte filluar ta kërkonte rrugën e vet pas shekujve të errët, të cilët pasuan me rënien e Romës. Literatura e tij, pikërisht kalonte gjatë pranverës së re të lulëzuar. Arti ngadalë zgjohej nga letargjia e shkaktuar me dyndjet luftarake të Gotëve, Hunëve e Avarëve. Evropa pikërisht u rrit nga kushtet e vrazhdëta të mesjetës së hershme; sapo kishte arritur vetëdijen e re kulturore dhe përmes saj, ndieshmërinë e shtuar. Mu në atë periudhë jashtzakonisht kritike, luftërat e kryqëzatave e sollën në kontakt armiqësor me botën islame. Padyshim, ka patur konflikte ndërmjet muslimanëve e Evropianëve edhe para periudhës së Kryqëzatave; pushtimet arabe të Sicilisë e Spanjës dhe sulmet e tyre në Francën Jugore. Por ato luftëra kanë ndodhur para ardhjes së vetëdijes së re kulturore evropiane, prandaj, për këtë shkak ata, në kohën e vet, të paktën nga pikëpamja evropiane, kanë patur shenjë të ngjarjeve lokale dhe ende nuk ishin plotësisht të kuptuar në rëndësinë e vet të plotë. Pikërisht luftërat e Kryqëzatave, para të gjitha tjerave, kanë vendosur mbi qëndrimin evropian ndaj islamit për shumë shekuj, të cilët kanë pasuar. Kryqëzatat ishin vendimtare, për shkak se ranë në periudhën (të thuash) e fëmijërisë së Evropës, periudhë kur tiparet e saja karakteristike për herë të parë u afirmuan dhe ende ishin në zhvillim. Sikur tek individët, poashtu edhe tek popujt, mbresat e fuqishme nga fëmijëria e hershme qëndrojnë me vetëdije, apo nënvetdije, gjatë tërë jetës së mëvonshme. Ato janë të rrënjosura aq thellë sa që munden vetëm me vështirësi të madhe, dhe rrallë herë plotësisht, të shlyhen me përvojat intelektuale të periudhës së mëvonshme, periudhës më tepër reflektive e më pak emocionale. Ashtu ishte edhe me luftërat e Kryqëzatave. Ato kanë fabrikuar një nga ndjenjat më të thella e më të qëndrueshme në psikologjinë masovike të Evropës. Entuziazmi universal, të cilin ato e kanë nxitur në kohën e vet, nuk mund të krahasohet me asgjë, që Evropa ndonjëherë më parë ka sprovuar, e edhe me diç që ka ndodhur më vonë. Vala e verbueshmërisë kaloi përtej tërë kontinentit, admirimi i vërshoi, të paktën për një kohë, përtej kufinjve ndërmjet shteteve, kombeve e klasave. Pikërisht atëherë, për herë të parë në histori, Evropa e pa veten si tërësi - ajo ishte tërësi kundër botës islame. Pa u futur në ekzagjerim të pahijshëm mund të themi se Evropa bashkëkohëse është e lindur nga fryma e luftërave të Kryqëzatave. Para asaj kohe kanë qenë Anglo - Saksonët dhe Gjermanët, Françezët e Normanët, Italianët e Danezët; por gjatë kohës së Kryqëzatave është krijuar koncepti i ri politik i ''krishterizmit'', çështje e përbashkët për të gjithë popujt evropian, njëlloj (në asnjë mënyrë identik me konceptin e ''krishterizmit''): pikërisht urrejtja ndaj islamit ishte shkaktare e këtij fenomeni të ri... ثshtë ironi e madhe e historisë, që ky akt i parë i vetëdijes kolektive, të themi kushtetuta intelektuale e botës përendimore, është e paraqitur për shkak të impulseve të përkrahura plotësisht, e parezervë nga kisha Krishtere, derisa arritjet e shumta të mëvonshme të Perëndimit janë bërë të mundshme vetëm përmes revoltit kundër gati çdo gjëje, që ka qenë e përhapur nga Kisha dhe për të cilën është përpjekur ajo.