[Pause_Print_Scroll]

vazhdimi...


Ka qenë ai shtjellim tragjik i ngjarjeve, si nga pikëpamja e kishës Krishtere, ashtu edhe nga pikëpamja e islamit. Tragjik për Kishën, për shkak se pas fillimit aq habitës, e humbi ndikimin mbi intelektet e Evropës. Ndërsa tragjikë për islamin, për shkak se ka qenë i detyruar të përballoj zjarrin e luftrave të Kryqëzatave, në shumë forma e pretekste, gjatë shekujve të gjatë, të cilët pasuan.
Nga mizoritë e pashprehura, shkatërrimet e poshtrimet, të cilat kreshnikët religjioz të kryqit ia shkaktuan vendeve islame, mbiu fara helmuese, animoziteti shumëvjeqarë, i cili që nga atëherë i nxiu marrëdhëniet ndërmjet Lindjes e Perëndimit. Përndryshe, nuk ka pasur kurrfarë domosdoshmërie inherente për ndjenjë të tillë. Edhepse civilizimi i islamit dhe i Përendimit dallohen në parimet e veta shpirtërore dhe në caqet e veta shoqërore, padyshim se ato do të ishin në gjendje ta tolerojnë njëra-tjetrën dhe të jetojnë paralelisht në marrëdhënie miqësore. Mundësia e tillë ka qenë e dhënë jo vetëm në teori por edhe në realitet. Në anën muslimane gjithëmonë ka ekzistuar dëshira e sinqertë për tolerim e respektim reciprok. Kur halifa Harunirr-Rrashidi e dërgoi ambasadorin e tij tek perandori Karli i Madh, ai kryesisht ka qenë i nxitur me atë dëshirë, e jo me dëshirë që materialisht ta shfrytëzoj miqësinë me Françezët.Evropa në atë kohë ka qenë mjaft primitive në aspektin kulturor për ta vlerësuar atë politikë, në kuptimin e saj të plotë, por gjithsesi nuk ka shfaqur jo afrueshmëri ndaj saj. Por më vonë, befas në horizont u paraqitën luftërat e Kryqëzatave dhe i rrënuan marrëdhëniet ndërmjet islamit e perëndimit. Jo nga shkaku se kanë pasur kuptimin luftë; ngase tanimë janë përjetuar tepër luftëra në mes të popujve, e pastaj janë harruar gjatë historisë njerëzore, dhe aq shumë armiqësi janë shndërruar në miqësi. Por, e keqja e shkaktuar nga luftërat e Kryqëzatave, nuk ka qenë e kufizuar në përplasjen e armëve; ajo, para së gjithash, ka qenë e keqe intelektuale. Ajo është përbërë në helmimin e shpirtit evropian kundër botës muslimane si tërësi, përmes prezentimit qëllimisht të shtrembëruar, të përkrahur nga ana e Kishës,të mëimeve e idealeve të islamit. Pikërishtë në kohën e luftërave të Kryqëzatave, ka hyrë në shpirtin e Evropës, mendim absurd mbi islamin, si religjion i sensualizmit të pagdhendur e i dhunës brutale, i formalizmit, në vend të pastrimit të zemrës, hyri mendimi i tillë për të mbetur atje për një kohë të gjatë.
Fara e urrejtjes ka qenë e mbjellur. Entuziazmi i luftërave të Kryqëzatave së shpejti ka patur pasojat e veta edhe gjetiu në Evropë; ai i trimëroi krishterët e Spanjës që të luftojnë për kthimin e asaj toke që gjendej nën ''Zgjedhën e paganëve''. Rrënimi i Spanjës muslimane ka zgjatur me shekuj. Por mu për shkak të zgjatjes së tepërt të kësaj lufte, ndjenja antiislame në Evropë është thelluar dhe rritur gjer në përhershmëri. Ajo rezultoi me shfarosjen e elementit musliman në Spanjë, pas përndjekjes së pamëshirshme e sistematike; e ajo fitore jehoi me kremtime në mbarë Evropën - ndonëse pasojë e saj ka qenë shkatërrimi i kulturës së shkëlqyer dhe zëvendësimi i saj me paditurinë dhe pagdhendshmërinë mesjetare.
Por madje edhe para se pjesa e fundit e Spanjës muslimane, Mbretëria e Granadës, përsëri t’i jetë bashkangjitur Spanjës krishtere, në vitin 1492, ngjarja e tretë me rëndësi të madhe i prishi marrëdhëniet ndërmjet botës perëndimore e botës islame: rënja e Konstantinopolit në duart turke. Në sytë e Evropës, Perandoria Bizantine ende kishte ruajtur diç nga shkëlqimi i vjetër grek e romak dhe është konsideruar si bedemi i Evropës kundër ''barbarëve'' nga Azia. Me rënjen e saj përfundimtare, dera e Evropës i qe hapur vërshimit muslimanë. Në shekujt luftarak të cilët pasuan, armiqësia e Evropës kundër islamit u bë çështje jo vetëm e rëndësisë kulturore, por edhe asaj politike, e kjo i kontriboi intenzitetit të saj.
Krahas gjithë kësaj, Evropa kishte dobi të konsiderueshme nga ato luftëra. Renesanca, ajo ringjallje e sërishme e artit dhe shkencës evropiane, pranë huazimeve të konsideruara nga burimet islame, më së shumti arabe, me të madhe ka qenë pasojë e kontakteve materiale ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit. Evropa me atë ka fituar në fushën e kulturës, shumë më tepër sesa që bota islame ka fituar ndonjëherë, por ajo nuk e ka pranuar këtë obligim të përjetshëm ndaj muslimanëve, bile me zvoglimin e urrejtjes së saj të vjetër ndaj islamit. Përkundrazi, ajo urrejtje me kohë është rritur dhe ngurosur në shprehi. Ajo i ka verbëruar ndjenjat e popullit, sa herë që është përmendur emri musliman, ajo nuk ka hyrë në fushën e proverbave popullore, ajo është ngulitur në të gjitha ndryshimet kulturore. Erdhi koha e Reformës kur përqarjet religjioze e ndanë Evropën, ndërsa sektet me armë në dorë u ngritën njëra kundër tjetrës; por urrejtja ndaj islamit iu ishte të gjithëve e njejtë. Erdhi koha kur në Evropë ndjenja religjioze filloi të zbehet. Por urrejtja ndaj islamit mbeti. Fakti më karakteristik është se filozofi i madh françez Vataire, i cili ka qenë njëri nga armiqtë më të ashpër të Kishës në shekullin e tetëmbëdhjetë, njëkohësisht ka qenë edhe urrejtës fanatik i islamit dhe Pejgamberit të Zotit. Disa decenie më vonë erdhi koha kur shkencëtarët në Perëndim filluan t'i studiojnë kulturat e huaja dhe t'iu afrohen me simpati; por në rastin e islamit averzioni tradicional gati gjithmonë do të futej, si paragjykim iracional në hulumtimet e tyre shkencore, ndërsa jazi (hendeku) kulturor, të cilin për fat të keq, e kishte vendosur historia ndërmjet Evropës e botës islame, mbeti i pakapërcyeshëm. Përbuzja ndaj islamit u bë pjesë përbërëse e të menduarit evropian. ثshtë e vërtetë se orientalistët e parë, në kohën bashkëkohëse kanë qenë misonarët krishterë, të cilët punonin në vende muslimane, ashtu që pamjet e shëmtuara, të cilat ata i kanë përshkruar mbi mësimet dhe historinë islame - kanë qenë të paramenduara që të ndikojnë tek Evropianët në qëndrimin e tyre ndaj ''paganëve''; ky shtrembërim i shpirtit vazhdon madje edhe tani, kur shkencat e orientalizmit kaherë janë emancipuar nga ndikimet misionare dhe më nuk janë të udhëhequra me zjarrin religjioz si pretekst.Paragjykimi i tyre kundër islamit, thjeshtinstikti atavik, idiosinkracia (veçori e të reaguarit të individëve në mbresat dhe ngacmimet, një lloj neverie ndaj diçkaje ), i cili bazohet në përshtypjet, të cilat luftërat e Kryqëzatave, me të gjitha pasojat e veta, kanë shkaktuar në shpirtin e Evropës së hershme6.
Lehtë mund të shtrohet pyetja: si ka ndodhur që një padisponim, aq i vjetër relegjioz nga prejardhja e vet dhe për shkak të dominimit të kishës Krishtere e mundshme në kohën e vet, ende të vazhdoj në Perëndim në kohën, kur ndjenja religjioze pa dyshim është në shkallë të ultë? Për psikologët bashkëkohor, fenomenet e tilla, në dukje kontradiktore, nuk janë fare të çuditshme. Ai e di se ndonjë person mundet plotësisht t'i humb besimet religjioze, të cilat iu kanë dhënë në fëmijërinë e tij, derisa ndonjë paragjykim i veçant, burimisht lidhur me atë besim tani të hudhur, ende mbetet në fuqi dhe i kundërshton çdo shpjegimi racional gjatë tërë jetës së atij personi. I tillë është rasti me qëndrimin perëndimor ndaj islamit. Edhe pse ndjenja religjioze, e cila ka qenë në rënjen e padisponimit antiislam, në ndërkohë është tërhequr pranë pikpamjes ekspresive materialistike në jetë, ai padisponim i vjetër mbetet si faktor i nënvetëdijshëm në shpirtin e njeriut përendimor. Natyrisht, shkalla e intenzitetit të tij ndryshon në çdo rast individual, por ekzistimi i tij nuk mund të vëhet në dyshim. Fryma e luftërave të Kryqëzatave - gjithsesi, në formë shumë të dobësuar - ende rri pezull mbi Perëndimin dhe ndikon në qëndrimin e tij ndaj botës muslimane dhe ndaj të gjitha çështjeve islame.

vazhdon...